Πριν από 20 χρόνια, όταν κανείς έψαχνε να βρει πληροφορίες για κάποιο θέμα, η συνήθης τακτική ήταν να ξεκινήσει από μια εγκυκλοπαίδεια. Βαρείς τόμοι, σκονισμένες σελίδες, μικροκροσκοπικά γράμματα. Σήμερα έχουμε τη Wikipedia: πανάλαφρη, καθαρή, φιλική προς τον χρήστη. Και υπερβολικά αναξιόπιστη, θα αντιτείνουν πολλοί, ειδικοί και μη, οι οποίοι δεν καλοβλέπουν την «εύκολα κατακτημένη γνώση». Στην παραπάνω κατηγορία πάντως δεν ανήκουν όσοι βρέθηκαν χθες στην αίθουσα της Μουσικής Βιβλιοθήκης του συλλόγου «Οι φίλοι της μουσικής» του Μεγάρου. Εκεί, στο πλαίσιο του προγράμματος «Europeana Sound», μια ομάδα από χρήστες και συντάκτες της ελληνικής Wikipedia δούλεψε συνεργατικά αλλά και κατά μόνας, εμπλουτίζοντας την ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια με ήχους από την ελληνική παραδοσιακή μουσική.
Για παράδειγμα, έχουμε το λήμμα της Βικιπαίδειας «Μήλο μου κόκκινο», το οποίο μας πληροφορεί πως αναφέρεται σε δημοτικό τραγούδι της Μακεδονίας που τραγουδιέται σε γάμους, χορεύεται ως συρτό στα τρία κ.ο.κ. Οι συντάκτες –εν δυνάμει όλοι μας δηλαδή– προσθέτουν από κάτω το ανάλογο αρχείο ήχου, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση προέρχεται από τη μεγάλη ψηφιακή συλλογή με μουσικούς σκοπούς της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας της Βιβλιοθήκης. Ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Το πρόβλημα, όπως επισήμαναν και οι εκπρόσωποι του ευρωπαϊκού πολιτιστικού οργανισμού Europeana, είναι πως όλα σχεδόν τα ηχητικά αρχεία υπάγονται σε πνευματικά δικαιώματα, στοιχείο εκ φύσεως αντίθετο με την πολιτική ελεύθερης πρόσβασης της Wikipedia. Ακόμα και οι διάφοροι οργανισμοί αρχείων ανά την Ευρώπη, σε αντίθεση με τη Μουσική Βιβλιοθήκη, δεν είναι πάντα πρόθυμοι να κοινοποιήσουν το υλικό τους σε μια ανοιχτή στους πάντες εγκυκλοπαίδεια. Ως αποτέλεσμα, η Wikipedia περιέχει αυτήν τη στιγμή κοντά στα 19 εκατομμύρια εικόνες και περίπου 12 εκατομμύρια κείμενα, όμως μόνο 505 χιλιάδες ηχητικά. Στόχος της κοινότητας είναι αυτά (τουλάχιστον) να διπλασιαστούν μέχρι το 2017.
Εκείνο που είναι γοητευτικό με τη Wikipedia –και έγινε απολύτως απτό στη χθεσινή ημερίδα– είναι το γεγονός πως κυριολεκτικά ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει σε αυτή. Είτε γράφοντας εξ αρχής ένα λήμμα είτε διορθώνοντας και εμπλουτίζοντας κάποιο υπάρχον. Στον τομέα του ήχου και της μουσικής, στόχος της κοινότητας και όσων την υποστηρίζουν, είναι να δημιουργηθεί, μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μια κοινή ευρωπαϊκή νομοθεσία που να επιτρέπει την ελεύθερη χρήση των ηχητικών μέσα στο περιβάλλον της Wikipedia. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Το παράδειγμα της Ολλανδίας, ωστόσο, όπου τα πνευματικά δικαιώματα περνούν στη δημόσια σφαίρα 70 χρόνια μετά τον θάνατο του δημιουργού (εφόσον δεν μεταβιβαστούν ή ο δημιουργός είναι άγνωστος, όπως, π.χ., στα δικά μας δημοτικά), αποτελεί ένα πρώτο βήμα. Και βέβαια κλειδί στην όλη υπόθεση είναι η υπευθυνότητα και η γνώση του συντάκτη. Στη χθεσινή εκδήλωση, για παράδειγμα, πήραν μέρος και αρκετοί ειδικοί ή λάτρεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Είναι ξεκάθαρο πως όσο περισσότερο αυτοί οι άνθρωποι θα πείθονται να συμβάλουν τόσο η ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια θα κερδίζει σε κύρος και αξιοπιστία.
To πλήρες αρχείο του ερευνητικού προγράμματος «Θράκη» της Μουσικής Βιβλιοθήκης, πάνω στην παραδοσιακή μουσική, υπάρχει στο epth.sfm.gr.