Τους στόχους του ISIS εξυπηρετεί τα μάλα η αντιμουσουλμανική ρητορική Ευρωπαίων ηγετών (π.χ., αποδοχή μόνο χριστιανών προσφύγων), γράφει το περιοδικό TIME. Το ISIS, «κεντρική στρατηγική του οποίου είναι η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη να συγχέει τους πρόσφυγες με τους τρομοκράτες», γράφει το TIME, «βρήκε στην προσφυγική κρίση μια χρυσή ευκαιρία για να ενισχύσει την αφήγησή του σχετικά με τον “πολιτισμικό πόλεμο” που μαίνεται ανάμεσα στο Ισλάμ και στη Δύση», να προσελκύσει μαχητές από τις ευρωπαϊκές μητροπόλεις και να πλήξει τα θεμέλια της Ε.Ε., που με την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων ακυρώνει το πιο φιλόδοξο πολιτικό της εγχείρημα.
Οσο πυκνώνουν οι επιθέσεις του ISIS (75 σε 20 χώρες, εκτός Συρίας και Ιράκ, σε λιγότερο από δύο χρόνια) και διαιωνίζεται ο φαύλος κύκλος του τρόμου τόσο «αναβιώνει» η θεωρία της σύγκρουσης πολιτισμών, που δέχεται δύο δεκαετίες τώρα δριμύτατη κριτική. (Ο Χάντινγκτον «προφήτευσε» τις άγριες «συγκρούσεις πολιτισμών» σε ζώνες όπου υπάρχουν κράτη με πολλούς πολιτισμούς και θρησκείες, σε άρθρο του το 1993 –σε βιβλίο το 1996–, ενώ το 1997 χαρακτήρισε «δυτική αυταπάτη» την ιδέα μιας προοδευτικής ενοποίησης της ανθρωπότητας γύρω από τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας.)
Στη θεωρία αυτή υπάρχει σταθερά ο αντίλογος ότι η ιστορία δεν κάνει φυλετικές και πολιτισμικές διακρίσεις, και η οικουμένη κάθε φορά οικοδομείται –ταχύτερα σήμερα με την άμεση επικοινωνία και τις ταχείες μετακινήσεις– με αλληλοεπιρροές, συγχρωτισμούς και αναμείξεις. Η επιδίωξη της φυλετικής ή θρησκευτικής καθαρότητας έχει προκαλέσει κρουνούς αίματος. Η Ευρώπη, εάν αρνηθεί την πολλαπλότητα εντός της και ορθώσει φράχτες, θα διαχωρίσει ξανά τις ψηφίδες της, επιστρέφοντας στην αρχή της δύσκολης διαδρομής για πανευρωπαϊκή ειρήνη.
Τη λανθασμένη θέση του Χάντινγκτον, που οι σπασμωδικές πολιτικές δείχνουν να λαμβάνουν υπ’ όψιν, μπορεί κανείς να αντικρούσει εάν καταδείξει τις βαθύτερες αιτίες των συγκρούσεων, οι οποίες στην πραγματικότητα είναι πολιτικές, ακόμα και αν οι συγκρουόμενοι εκπροσωπούν διαφορετικούς πολιτισμούς (Παναγιώτης Κονδύλης). Οι πολιτισμοί δεν είναι «μπλοκ» που γεννούν συγκρούσεις επειδή δεν επιδέχονται αλλοίωση (και μόνο η ύπαρξη ενός άλλου πολιτισμού διαψεύδει την πεποίθηση ότι υφίστανται μόνον οι δικές μας αξίες), ούτε η απειλή που νιώθει κανείς, όταν οι ξένες αξίες κάνουν λιγότερο απόλυτες τις δικές του, είναι δυνατόν να προκαλέσουν συρράξεις. Τις συγκρούσεις προκαλούν πολιτικές ομάδες. Μέχρι στιγμής στην ιστορία οι πολιτικοί σκοποί (η τάση εξάπλωσης και κυριαρχίας, η δίψα για δύναμη και επιβολή είναι πολιτικοί σκοποί) ήταν ισχυρότεροι από τους πολιτισμικούς, που παρακάμπτονταν –με «παράδοξες» συμμαχίες– όποτε το επέβαλαν οι πολιτικές συνθήκες…
Στον λυσσαλέο αγώνα επικράτησης, οι πολιτισμικές διαφορές γίνονται απλώς εργαλείο περιχαράκωσης και μοχλός πολέμου. Ομως αυτό δεν είναι πάντα προφανές. Οι εξολοθρευτές ανθρώπων και κληρονομιάς είναι η μεγαλύτερη θεομηνία για την ανθρωπότητα, εντούτοις στρατολογούν μαχητές, γιατί κατά έναν μυστήριο τρόπο, περισσότερο από τη γνώση και τη λογική, θέλγουν τα πάθη, το μίσος, τα καταστροφικά σχέδια, τα βλαβερά ιδεώδη. Αυτό είναι από τα δυσκολότερα σημεία στην αναχαίτιση του τρομακτικού πολέμου συμφερόντων, που έχει βαφτιστεί σύγκρουση πολιτισμών.