Όταν η Σοφία Κουβελάκη μιλάει για τη δουλειά της, που αυτό τον καιρό επικεντρώνεται στο νέο Πρόγραμμα Στήριξης Ασυνόδευτων Παιδιών του Ιδρύματος Μποδοσάκη για παιδιά προσφύγων και μεταναστών, έχει κανείς την αίσθηση ότι το προσφυγικό και μεταναστευτικό μεταβάλλεται από πολιτικό, ακανθώδες ζήτημα, σε βαθιά ανθρώπινο και υπαρξιακό θέμα, που αφορά τον κάθε πολίτη του κόσμου. Το έργο είναι δύσκολο καθώς, όπως λέει, τα παιδιά αυτά είναι «αόρατα», αφού στην πλειονότητά τους δεν είναι καταγεγραμμένα από καμία επίσημη αρχή. Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. Από τον Ιούνιο του 2015 ως το τέλος του έτους, 18.000 παιδιά μπήκαν στα Σκόπια από την Ελλάδα, ενώ οι ελληνικές αρχές για ολόκληρο το έτος κατέγραψαν και συνόδεψαν σε ξενώνες μόλις 2.248. Τα κυριότερα σημεία εισόδου είναι η Λέσβος, η Κως, η Χίος, η Λέρος, η Ορεστιάδα, ενώ συνήθως προσπαθούν να φύγουν από την Ειδομένη. Οι ευάλωτες ομάδες ενδιέφεραν τη Σοφία Κουβελάκη ήδη πριν από τα χρόνια των σπουδών της, πρώτα στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Brown, όπου σπούδασε οικονομικά και διεθνείς σχέσεις με ειδίκευση στην πολιτική οικονομία της ανάπτυξης, και στη συνέχεια στη Sciences Po Paris και στο London School of Economics. Έπειτα από μια επαγγελματική διαδρομή κατά την οποία πέρασε από τη Unicef στη Νέα Υόρκη, την τηλεοπτική εκπομπή Εμπόλεμη Ζώνη , το πρωθυπουργικό γραφείο επί Λουκά Παπαδήμου, όπου εργάστηκε στο στρατηγικό σχεδιασμό, και το υπουργείο Υγείας, έχοντας δηλαδή κερδίσει μια εμπειρία της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης από διαφορετικές οπτικές, βρέθηκε στο Ίδρυμα Μποδοσάκη. Ως διαχειρίστρια των προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας, αφοσιώθηκε στα τριάντα της χρόνια στην προστασία των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, με έμφαση στα παιδιάπρόσφυγες. Με έντονη την αίσθηση ότι οι ζωές νέων ανθρώπων κρέμονται από μία κλωστή, καθώς εκτίθενται διαρκώς σε κινδύνους, από παράνομα κυκλώματα (σωματεμπορία, εμπόριο ναρκωτικών ή οργάνων) αλλά και από τις ίδιες τις τραυματικές εμπειρίες που βιώνουν τα παιδιά αυτά, η Σοφία θέλησε και η ίδια να βρεθεί κοντά τους. Έχοντας παρακολουθήσει πρόσφατα ένα σεμινάριο της ιατρικής σχολής του Harvard που αποσκοπεί στο να αντιμετωπίσει τα «τραύματα» των μεταναστών, βρέθηκε να ταξιδεύει συχνά στη Λέσβο για επί τόπου αποστολές. Η εμπειρία που έχει αποκομίσει είναι ένα πολύ μεγαλύτερο μάθημα από εκείνο που της έδωσε η όλη εκπαίδευσή της μέχρι τώρα. «Ειδικά τα παιδιά με έχουν αγγίξει όσο τίποτα άλλο. Μαθαίνω συνέχεια από αυτά. Τα θαυμάζω και τα σέβομαι. Παρόλο που είναι τόσο μικρά σε ηλικία – οι μέσος όρος είναι 14 ετών, αλλά έχουμε συναντήσει και περίπτωση παιδιού μόλις ενός έτους – έχουν αναλάβει όχι μόνο την ευθύνη του εαυτού τους αλλά και την ευθύνη όλης τους της οικογένειας. Έχουν μάλιστα τέτοια προσήλωση να φτάσουν στο στόχο τους, που είναι διατεθειμένα να αψηφήσουν κάθε κίνδυνο. Είναι εντυπωσιακή η δύναμη, η αισιοδοξία, η ωριμότητα, η υπευθυνότητα, η ικανότητά τους να βλέπουν τον κόσμο με αγάπη, παρά τις κακουχίες που έχουν περάσει».
Η Σοφία Κουβελάκη
Καθημερινά στιγμιότυπα από τη συναναστροφή με παιδιά που φέρνει το προσφυγικό κύμα στη χώρα μας.
Στην προσπάθεια αυτή, το Ίδρυμα Μποδοσάκη έχει επιλέξει και συνεργάζεται με τις πιο αποτελεσματικές και αξιόπιστες, όπως λέει η Σοφία Κουβελάκη, μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, και έχει αξιοποιήσει την εμπειρία τους στην παροχή υπηρεσιών υποδοχής και στήριξης στα παιδιάπρόσφυγες που φτάνουν χωρίς την οικογένειά τους. Η δουλειά είναι δύσκολη, καθώς ενέχει την τεράστια ευθύνη διαχείρισης ανήλικων παιδιών, όμως το ίδιο μεγάλη είναι και η ικανοποίηση που έχει αντλήσει η Σοφία Κουβελάκη από την εμπειρία της αυτή. Με κάποια παιδιά έχει διατηρήσει επαφή. «Όλα τα παιδιά που έχω γνωρίσει θέλουν να δουλέψουν και να σπουδάσουν. Πρέπει να αποκτήσουν φωνή, πρέπει να τους δώσουμε ένα βασικό πλαίσιο ασφάλειας, φροντίδας και ελπίδας». Ταυτόχρονα, το Ίδρυμα Μποδοσάκη δημιουργεί μία δομή ώστε να γνωστοποιηθεί το πρόγραμμα διεθνώς και να συγκεντρωθούν χορηγίες και δωρεές. Το Ίδρυμα παρακολουθεί κάθε στάδιο της δράσης των ΜΚΟ και το πού διοχετεύονται οι οικονομικές εισροές, και ενημερώνει τους δωρητές για το πώς αξιοποιούνται τα χρήματά τους, τα οποία μπορεί για παράδειγμα να διατεθούν για τη σίτιση, τη στέγαση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των παιδιών, ή για την κάλυψη των εξόδων λειτουργίας και προσωπικού σε ξενώνες φιλοξενίας. H πρώτη δωρεά ήταν συμβολική αλλά και συγκινητική, καθώς, όπως εξηγεί η Σοφία Κουβελάκη, ήρθε από μία δασκάλα και τους μαθητές της στο Αμερικανικό Σχολείο της Ταϊπέι, που έμαθαν για το εγχείρημα μέσω του προγράμματος Model United Nations (MUN). Επίσης συγκινητική είναι για τη Σοφία Κουβελάκη η προσφορά άλλων ανθρώπων. «Κάθε φορά που βρίσκομαι ανάμεσα στους ανθρώπους των ΜΚΟ και τους εθελοντές, είναι για μένα ένα μάθημα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης στην πράξη. Η ανθρώπινη ανάγκη για προσφορά δεν έχει χαρακτήρα, δεν έχει ηλικία, δεν συνδέεται με χώρα ή με συγκεκριμένο οικονομικό ή κοινωνικό υπόβαθρο. Οι άνθρωποι αυτοί σώζουν καθημερινά ανθρώπινες ζωές. Αυτό είναι το πιο σημαντικό. Αρκεί να είμαστε παρόντες, με μάτια και αφτιά ανοιχτά, να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες των ευάλωτων ομάδων και να ανταποκρινόμαστε αποτελεσματικά σε αυτές».
Photos ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΖΗΜΑΣ (This Is Not Another Agency*)