Το προσφυγικό και μεταναστευτικό πρόβλημα δεν έχει μόνον ανθρωπιστική διάσταση. Εξίσου ισχυρή είναι και η διάσταση της ασφάλειας. Διότι το βασικό ακροατήριο για οποιαδήποτε πολιτική στο μεταναστευτικό είναι το εθνικό ακροατήριο, η κοινωνία, που πρέπει να ζει με ασφάλεια. Η ασφάλεια είναι προαπαιτούμενο και για όλα τα άλλα: την αποδοχή του άλλου, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών, τη συνειδητοποίηση ότι πολλοί από αυτούς είναι πρόσφυγες που έφυγαν για να γλιτώσουν τη ζωή τους. Ολα αυτά προϋποθέτουν ασφάλεια, που την παρέχει το κράτος διά της αστυνομίας. Αλλιώς καταλήγουμε σε φαινόμενα Χρυσής Αυγής.
Τα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες στους αυτοσχέδιους καταυλισμούς ανά τη χώρα, οι καταλήψεις δρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών και λιμανιών, οι καταστροφές των συρματοπλεγμάτων προοιωνίζονται άσχημες εξελίξεις.
Αφενός έχουμε όλους τους νεοεισερχόμενους που μαθαίνουν να μη σέβονται το κράτος και τα όργανά του. Δίπλα τους είναι οι διάφοροι «αλληλέγγυοι» που πιστεύουν ότι η παγκόσμια επανάσταση και η ανατροπή του συστήματος θα ξεκινήσει από τους δυστυχισμένους στον Πειραιά ή στην Ειδομένη.
Αφετέρου έχουμε μία κοινωνία τρομαγμένη που όσο βλέπει το χάος, μετατρέπει τη αρχική συμπάθεια σε εχθρότητα. Δίπλα της βρίσκονται οι πρόθυμοι να εκμεταλλευθούν την ανασφάλεια και τις φοβίες και να ζητήσουν από τους πολίτες να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους. Στη μέση αμήχανα τα όργανα ασφαλείας του κράτους προσπαθούν να καταλάβουν πώς εφαρμόζονται στην πράξη έννοιες όπως «σταθερό σχέδιο αλλά και δημοκρατική ευαισθησία», που ανέφερε πρόσφατη κυβερνητική ανακοίνωση.
Η κατάσταση επιβάλλει να εφαρμοσθούν κάποιες αρχές που θα ορίζουν την υποχρεωτική συνύπαρξη των Ελλήνων με τους πρόσφυγες και μετανάστες. Βασική αρχή θα πρέπει να είναι ότι κανένας πρόσφυγας ή μετανάστης δεν θα μένει στον δρόμο. Είναι στοιχειώδες προαπαιτούμενο δημοσίας τάξεως και ασφαλείας. Η εμπειρία της περιοχής του Αγιου Παντελεήμονα την περίοδο 2008-2012 θα πρέπει να στοιχειώνει το μυαλό μας.
Απαιτείται επίσης η δημιουργία αρκετών χώρων φιλοξενίας. Είναι λάθος να δημιουργηθούν καινούργιες μεγάλες υποδομές με λυόμενα. Θα γίνουν γκέτο που εύκολα θα μετατραπούν σε εστίες παραβατικότητας. Θα πρέπει να εξαντληθούν όλες οι δυνατότητες να χρησιμοποιηθούν κλειστά ξενοδοχεία, κάμπινγκ, κατασκηνώσεις και παλαιά στρατόπεδα. Εξίσου σημαντική είναι και η διασπορά των μικρών χώρων φιλοξενίας σε όλη τη χώρα. Η απασχόληση ντόπιου προσωπικού στις δομές φιλοξενίας θα βοηθήσει να μειωθούν οι εντάσεις με τις τοπικές κοινωνίες.
Σε περίπτωση που οι χώροι φιλοξενίας είναι ανοιχτοί, θα πρέπει να λειτουργούν με κανόνες ως προς την είσοδο, την έξοδο και την παραμονή και να φυλάσσονται επί εικοσιτετραώρου βάσεως. Σε άλλη περίπτωση, θα μεταβληθούν σε καταλήψεις, όπως δείχνει η εμπειρία από παρόμοιες υποδομές, με πλέον ηχηρό παράδειγμα την κατάσταση που επικρατεί στο στρατόπεδο Κούρδων προσφύγων του Λαυρίου.
Οσοι διαμένουν σήμερα σε αυτοσχέδιους καταυλισμούς, θα πρέπει υποχρεωτικώς να μεταφερθούν στις επίσημες δομές φιλοξενίας εντός σύντομης προθεσμίας. Σε περίπτωση που αρνηθούν, θα πρέπει να ασκηθεί νόμιμη βία. Σαφώς και δεν είναι εύκολο. Υπάρχουν οικογένειες με μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι και ασθενείς. Η διατήρηση, όμως, της εκκρεμότητας δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη δημόσια υγεία και ασφάλεια των ίδιων των προσφύγων και μεταναστών και των κατοίκων.
Εκτός από τους ανοιχτούς χώρους θα πρέπει να υπάρξουν και κλειστού τύπου προαναχωρησιακά κέντρα. Σε αυτούς που θα εγκλεισθούν εκεί, περιλαμβάνονται οι οικονομικοί μετανάστες που πρόκειται να επαναπροωθηθούν στην Τουρκία αλλά και όσοι δεν συνεργάζονται με τις ελληνικές αρχές.
Είτε πρόκειται για κλειστά κέντρα είτε για ανοιχτούς χώρους φιλοξενίας, παντού βασιλεύει η παραπληροφόρηση. Το ελληνικό κράτος καλείται σε συνεχή βάση να ενημερώνει στη γλώσσα τους τους πρόσφυγες και μετανάστες για τις πραγματικές δυνατότητες που τους διανοίγονται.
Η φιλοξενία, η σίτιση, οι μεταφορές, το προσωπικό, τα σχολεία που θα χρειασθεί να λειτουργήσουν, όλα έχουν κόστος. Χρειάζεται πλήρης καταγραφή όλων αυτών των εξόδων για να μπορέσουμε στη συνέχεια να ζητήσουμε χρήματα από την Ε.Ε. για τη φιλοξενία τους.
Τέλος, η Ελλάδα καλείται να εφαρμόσει τη βαθύτατα προβληματική συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας του περασμένου Μαρτίου. Στους επόμενους μήνες η χώρα μας θα είναι κάτω από το μικροσκόπιο της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και διαφόρων καλόπιστων (και μη) ΜΚΟ. Οποιοδήποτε στραβοπάτημα θα παίρνει διαστάσεις. Ελάχιστο προληπτικό μέτρο είναι η λειτουργία δομών ασύλου σε όλα τα στρατόπεδα. Εκτός από αυτονόητη υποχρέωση, θα αποτελέσει και μία ψυχολογική διέξοδο για όλους αυτούς ανθρώπους.
*Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.