«Εμείς δεν είμαστε σαν τον κάμπο. Οποιος έχει 25 – 30 στρέμματα στη Ζαγορά είναι “μεγαλοκτηματίας”. Και δεν βγαίνουμε στον δρόμο να φωνάξουμε, αφού δεν χάνουμε τίποτα. Γιατί για να χάσεις, πρέπει να έχεις. Εδώ εμείς παίρνουμε επιδότηση από 200-1.000 ευρώ το περισσότερο, τον χρόνο» λέει ο Τ.Κ. παραγωγός των μήλων ΠΟΠ από τη Ζαγορά και μέλος του συνεταιρισμού ΖΑΓΟΡΙΝ που αριθμεί 665 παραγωγούς και φέτος κλείνει τα 100 του χρόνια. Χωρίς χρέη σε τράπεζες, εφορία, ασφαλιστικά ταμεία, ενάντια σε όλες τις δυσκολίες αποφάσισε να βγάλει καινούργια προϊόντα στην αγορά. Τσιπς μήλου, πετιμέζι χωρίς ζάχαρη και άλλα μεταποιημένα προϊόντα. Υπάρχουν ποσότητες μήλου; Ας υπάρχει ζήτηση και μήλα θα βρούμε, λέει χαμογελώντας ο γενικός διευθυντής του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζαγοράς, Διονύσης Βαλασσάς.
Πριν από μια εκατονταετία, στις 27 Οκτωβρίου 1916, 199 παραγωγοί στη Ζαγορά αποφάσισαν να συνεργαστούν και να φτιάξουν έναν συνεταιρισμό. Τον ονόμασαν Συνεταιρισμό Πωλήσεως Γεωργικών Προϊόντων Ζαγοράς. «Δεν είναι τυχαίο ότι από την ίδρυση ακόμα υπήρχε στον τίτλο η λέξη “πώληση”, που υποδήλωνε προσανατολισμό στην αγορά, εμπορική αξιοποίηση της παραγωγής και σταθερή προσπάθεια για ικανοποιητικό αποτέλεσμα για τα μέλη του. Η άλλη εκδοχή είναι οι Γεωργικοί Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί που δημιουργήθηκαν σχεδόν σε κάθε ελληνικό χωριό, οι οποίοι ήταν ουσιαστικά διαμεσολαβητές μεταξύ Αγροτικής Τράπεζας και παραγωγών» λέει ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζαγοράς, Αντώνιος Λάσκος.
Ενας αιώνας χωράει επιτυχίες, χωράει και καταστροφές, πολλά προβλήματα, πολύ κόπο και προσπάθεια. Στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 ένας Ζαγοριανός, ο Γεώργιος Σαμσαρέλος έκανε μια ανακάλυψη που έμελλε να αλλάξει τη μοίρα της περιοχής. Βρήκε ότι η κόκκινη ποικιλία Στάρκιν ντελίσιους που μόλις είχε φτάσει από τις ΗΠΑ τα καταφέρνει μια χαρά στα δύσκολα. Ετσι, οι Ζαγοριανοί της εποχής ξεκίνησαν να φυτεύουν με την ελπίδα ότι σε 10-15 χρόνια θα έχουν παραγωγή και εισόδημα.
Χωρίς νερό, σκαρφαλωμένες ανάμεσα σε πεζούλες οι μηλιές, δέντρα που κρατιούνται με δύναμη στις κατηφοριές, περίπου 12.000 στρέμματα, που παράγουν 15.000 τόνους μήλων ετησίως. Ενα-ένα τα μήλα μαζεύονται με το χέρι, προσεκτικά, να μη «χαλάσουν».
Παράλληλα, ένας συνεταιρισμός που προσπαθεί να ακολουθήσει τον βηματισμό, να εκσυγχρονιστεί και να προσαρμοστεί. Επενδύσεις σε εξοπλισμό και ψυγεία. Γιατί το μήλο συγκομίζεται τον Σεπτέμβριο στην Ελλάδα, αλλά πουλιέται μέχρι την άνοιξη και πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση. «Δοκιμάστε το μήλο μας, να μας πείτε πώς σας φαίνεται» προτρέπει ο κ. Βαλασσάς στην εκδήλωση για τα γενέθλια του Συνεταιρισμού που πραγματοποιήθηκε χθες.
Το 1996 το μήλο Ζαγοράς κέρδισε μια ακόμα μάχη, έγινε Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης ΠΟΠ, το πρώτο μήλο με αυτοκόλλητο ετικετάκι για να ξεχωρίζει από τα άλλα. Και το πρώτο μήλο σε όλη την Ευρώπη που μπήκε στον κατάλογο. Φέτος κλείνει 20 χρόνια επωνυμίας. «Χτίσαμε πάνω στο ΠΟΠ, πάντα το προβάλλουμε και το προϊόν έχει κερδίσει προστιθέμενη αξία. Εχουμε καταφέρει να υπάρχει ο διαχωρισμός τα ΖΑΓΟΡΙΝ και τα άλλα μήλα».
Τα μήλα ΖΑΓΟΡΙΝ καλλιεργούνται με τη μέθοδο της ολοκληρωμένης παραγωγής. Αυτό σημαίνει πως τίποτα δεν πέφτει στο χωράφι χωρίς συμβουλή γεωπόνου που καθορίζει μεθόδους και ποσότητες. Το 2012 τα μήλα από τη Ζαγορά βραβεύτηκαν από το περιοδικό Γαστρονόμος της «Κ» ως εξαιρετικό και μοναδικό προϊόν.
Ο συνεταιρισμός σήμερα εξάγει κυρίως στη Μέση Ανατολή, στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ αλλά και στην Κύπρο. «Τα καταναλωτικά γούστα ταιριάζουν με αυτούς τους λαούς. Το δικό μας μήλο είναι γλυκό, ενώ στη Βόρεια Ευρώπη προτιμούν τα πιο ξινά μήλα» λέει ο κ. Βαλασσάς. Οσο για την οικονομική κρίση φυσικά έπληξε και τα μήλα.
«Πριν έως τον Απρίλιο είχαμε πουλήσει όλη την ποσότητά μας. Τώρα έχουμε μήλα έως τον Ιούνιο. Και βέβαια μας πιέζουν να χαμηλώσουμε την τιμή» λέει ο ίδιος.