«Δεσποινίς Τζούλια» γράφτηκε από τον Αύγουστο Στρίντμπεργκ, και στην Αθήνα παίζεται για λίγες μέρες ακόμα στο νέο θέατρο «Κατερίνας Βασιλάκου», με τη Μαρία Κίτσου, τον Ορέστη Τζιόβα και την Αμαλία Αρσένη, σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ. Είναι ένα θεατρικό έργο που έχει αγαπηθεί όχι μόνον από τους Ελληνες σκηνοθέτες και τις διεθνείς θεατρικές σκηνές, αλλά και από το Χόλιγουντ, με τελευταία κινηματογραφική παραγωγή αυτή του 2014, με πρωταγωνιστές την Τζέσικα Τσαστέιν στον ομώνυμο ρόλο και τον Κόλιν Φάρελ στο ρόλο του Ζαν.
Η υπόθεση έχει ως εξής: ένα βράδυ καλοκαιριού στην ξέφρενη γιορτή των υπηρετών όπου το αλκοόλ ρέει άφθονα, η κόρη του κόμη, Τζούλια, διεγείρει υπερβολικά τον βαλέ του πατέρα της, Ζαν, και τον προκαλεί ουσιαστικά να της κάνει έρωτα. Μόλις αυτό συμβεί, οι ισορροπίες διασαλεύονται και τα φύλα και οι εξουσίες αναποδογυρίζουν.
Πολλές ψυχολογικές αναλύσεις έχουν γραφεί για τη μοιραία Δεσποινίδα Τζούλια. Για τον ερωτισμό της, την επιθετικότητά της, τη διάθεση να παίξει, να αναζητήσει τη γυναικεία της φύση αλλά και να προκαλέσει την ανδρική. Μέσα στο υπόγειο της κουζίνας, σαφής αναφορά στη μήτρα, εκεί όπου όλα «μαγειρεύονται», ένα κορίτσι ταλαιπωρημένο από τη ζωή –έχει μόλις χάσει έναν αρραβωνιαστικό, έχει χάσει με άδοξο τρόπο τη μητέρα της και ζει δύσθυμα με τον στοργικό αλλά απόμακρο πατέρα– αναζητεί μέσω του σώματος και των αισθήσεων διεξόδους. Είναι όμορφη. Είναι στην ακμή της, νιώθει δυνατή, σεξουαλική, ισότιμη, αλλά και ανώτερη. Τι είναι αυτό που κάνει τη Δεσποινίδα Τζούλια να μας αφορά περισσότερο από ποτέ σήμερα; Τι είναι αυτό που φωτίζει ο Στρίντμπεργκ για τον γυναικείο ψυχισμό και ποια νόσο σκιαγράφησε τόσο πρώιμα;
«Οπου και εάν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί», γράφει ο Φρόιντ και δυσκολεύτηκε ακόμα περισσότερο να απαντήσει στο ερώτημα «τι θέλει η γυναίκα;». Και εκεί όμως άνοιξε το επιστημονικό ζήτημα, προσκαλώντας τους ποιητές και τις ίδιες τις γυναίκες να εμβαθύνουν στον γυναικείο ψυχισμό και τη γυναικεία σεξουαλικότητα.
Η Δεσποινίς Τζούλια γράφτηκε το 1888 για να περιγράψει ένα σύγχρονο βαθύ γυναικείο ζήτημα. Το κορίτσι παλεύει από την πρώτη στιγμή που γεννιέται με βάρη. Διαμορφώνει την πρώτη του σεξουαλικότητα μέσα από τη στενή σχέση με τη μητέρα του για να μπορέσει να περάσει στη σχέση με τον πατέρα και μετά σε έναν άλλον άνδρα. Αλλά και η ίδια η ανατομία της έχει τις επιπλοκές που καθρεφτίζουν τον ψυχισμό της: κόλπος, κλειτορίδα, μαστός, η γυναίκα αναζητεί την ταυτότητά της μέσα από πολλαπλές αντανακλάσεις. Σε μια ιδανική κατάσταση το κορίτσι θα αγαπηθεί από τη μητέρα, δεν θα ενοχοποιηθεί, δεν θα ιδωθεί ως ελλειπτικό υποκείμενο και θα οδηγηθεί στη μη διεγερτική αγκαλιά του πατέρα για να μυηθεί στη σχέση με τον άνδρα. Τι γίνεται όμως με τη Δεσποινίδα Τζούλια; Τι ναυαγεί; Γιατί είναι τόσο διεκδικητική, στα όρια επιθετική; Γιατί παίρνει κάτι που μετά συνειδητοποιεί ότι δεν ήταν αυτό που ήθελε; Γιατί τόσα κορίτσια εκεί έξω βιώνουν εν μέρει μια τέτοια ιστορία; Γιατί η επιθετικότητα είναι μια μετάβαση που δεν ταιριάζει στη γυναικεία φύση;
Η Δεσποινίς Τζούλια μεγάλωσε με μια μητέρα ανυπότακτη, αμφιθυμική απέναντι στον άνδρα της, μια γυναίκα αμφιθυμική απέναντι στη γυναικεία φύση που είναι διαφορετική από την ανδρική. Τα φύλα, όσο και εάν οι κοινωνίες έχουν ανάγκη την ισότητα, έχουν διαφορές. Τα σώματα έχουν διαφορές, οι γενετικές καταβολές είναι διαφορετικές. Το γυναικείο δεν είναι ίδιο με το ανδρικό, παρόλο που το θηλυκό και το αρσενικό ενυπάρχουν και στα δύο φύλα. Μια μητέρα που έχει τεράστια αδυναμία αποδοχής της αδυναμίας ή της παθητικότητας στρέφει ένα κορίτσι σαν τόξο ενάντια στην ανδρική φύση. Και την κάνει λίγο άνδρα. Και ενώ το κορίτσι θέλει να αγαπηθεί από τον πατέρα, τότε αισθάνεται ότι προδίδει τη μάνα, την αποστολή της. Ο έρωτας εκεί είναι απλώς μια διέξοδος, ένα παιχνίδι με τη φωτιά. Οσο πιο βαριά και έντονα είναι αυτά τόσο βαθαίνει και η παθολογία. Ο Στρίντμπεργκ, χωρίς να το γνωρίζει, περιέγραψε ίσως πρώτος την οριακότητα ως νόσο. Αυτό που οι κλινικοί ονομάζουν borderline personality disorder. Η καταστροφικότητα μέσα από τις γενετήσιες ορμές καθώς και η αδυναμία εγκλεισμού μέσα στα όρια είναι μια νόσος της εποχής μας. Εμείς οι γυναίκες μπερδευτήκαμε. Και δεν φταίμε απόλυτα για αυτό. Διότι χάσαμε τη δύναμη της παθητικότητας, που δεν συνδέεται με την αδράνεια. Και τη γοητεία του φύλου μας. Και αυτό αρρωσταίνει τους κόλπους των κοινωνιών. Διότι κάθε φορά που μιλάμε για μια Δεσποινίδα Τζούλια, τότε μιλάμε και για όλους τους Ζαν του κόσμου.