Οσο καθυστερούμε να βγούμε από τον λάκκο τόσο πιο βαθιά θα βυθιζόμαστε. Οσο δεν τελειώνει η διαπραγμάτευση με την τρόικα και δεν παίρνει ανάσα η αγορά, όσο οι επιχειρήσεις αδυνατούν να σχεδιάσουν το επόμενο βήμα και οι πολίτες διστάζουν να επιστρέψουν στις τράπεζες τις καταθέσεις τους τόσο πιο δύσκολη γίνεται η ανάκαμψη. Η κυβέρνηση υπόσχεται ότι μετά τη θετική αξιολόγηση των δανειστών η οικονομία –επειδή είναι τόσο πιεσμένη τώρα– θα εκτιναχθεί σαν ελατήριο προς τη δυναμική ανάπτυξη. Αν και η θεωρία αυτή είναι υπό συζήτηση χωρίς μεγάλες νέες επενδύσεις, πρώτη προϋπόθεση παραμένει η θετική αξιολόγηση.
Οση πρόοδος και αν έχει γίνει στη διαπραγμάτευση, η κατάσταση της οικονομίας επιδεινώνεται. Ενδεικτική είναι η μείωση της φοροδοτικής ικανότητας χρόνο με τον χρόνο. Σήμερα τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς την εφορία, μαζί με παλαιότερες οφειλές, έχουν ξεπεράσει τα 87 δισ. ευρώ. Στα τέλη του 2012 ήταν 55,1 δισ. Σε διάστημα τριών χρόνων τα χρέη των φορολογουμένων αυξήθηκαν κατά 32 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στους πρόσθετους φόρους που επιβλήθηκαν σε αυτό το διάστημα, όπως σημειώνει σε σημερινό ρεπορτάζ η «Κ» (του Προκόπη Χατζηνικολάου, σελ. 19). Το πρώτο τρίμηνο του 2016, τα ληξιπρόθεσμα αυξήθηκαν κατά 3,22 δισ. ευρώ και έως το τέλος του έτους ίσως ξεπεράσουν το περυσινό ποσό των 13,48 δισ. ευρώ. Δραματική ήταν και η αύξηση των «κόκκινων» δανείων, από 8,2% του συνόλου στην αρχή του 2010 σε 36,4% στο τέλος του 2015. Οι ανείσπρακτες οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία στο τέλος του πρώτου τριμήνου φέτος ανήλθαν σε 15,78 δισ. ευρώ, από 13,02 δισ. τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Η διόγκωση των ληξιπρόθεσμων χρεών προς την εφορία, τις τράπεζες και τα Ταμεία δεν άρχισε με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Αρνητικό ρόλο έπαιξαν και προηγούμενες κυβερνήσεις και κόμματα της αντιπολίτευσης, καθώς και παράγοντες της τρόικας των δανειστών. Από την αρχή της κρίσης, οι πολίτες/φορολογούμενοι παραδέρνουν σε μια παρατεταμένη αβεβαιότητα· οι περισσότεροι υπομένουν, άλλοι απελπίζονται, άλλοι στρέφονται στην ανυπακοή. Η προσμονή για ελαφρύνσεις ή για διαγραφή χρεών ενθάρρυνε καθυστερήσεις σε πληρωμές, η υπερφορολόγηση διόγκωσε απαιτήσεις που δεν πληρώθηκαν· επίσης, όσο το κράτος δεν διέθετε επαρκή χρήματα για τις υποχρεώσεις του, καθυστερούσε οφειλές προς φορολογούμενους. Με τη συνεχόμενη επιδείνωση της οικονομίας και την έλλειψη εμπιστοσύνης, τα capital controls ήταν αναπόφευκτα, αλλά, ταυτόχρονα, μας οδήγησαν βαθύτερα μέσα στην τρύπα. Η παράταση της αγωνίας φαίνεται να έχει γίνει αυτοσκοπός. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να αναλάβει το βάρος όσων της ζητούν οι δανειστές και αυτοί δείχνουν απρόθυμοι να βοηθήσουν. Οπως σημείωσε χθες ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, «η επιμονή της κυβέρνησης στην αύξηση φόρων αντί της περιστολής δαπανών και ο υφεσιακός αντίκτυπος που θα έχουν στην οικονομία οδηγούν μυωπικά την τρόικα να εμμένει στη λήψη επιπλέον εφεδρικών μέτρων που, δυστυχώς, ενισχύουν περαιτέρω το υφεσιακό κύμα και θα δώσουν τη χαριστική βολή στην οικονομία». Βρισκόμαστε στην τέλεια παγίδα. Οσο δεν λήγει θετικά η διαπραγμάτευση, η έλλειψη σταθερότητας και εμπιστοσύνης διογκώνει τα χρέη σε όλα τα μέτωπα, αποκλείει την ανάπτυξη και απαιτεί ακόμα πιο ανεφάρμοστα μέτρα. Η μόνη διέξοδος είναι καλή πίστη από την κυβέρνηση και από τους δανειστές, μια δύσκολη υπέρβαση μετά τον τελευταίο χρόνο.