Εγκαταλελειμμένα σπίτια, οικισμοί που αφέθηκαν στην πατίνα του χρόνου. Κάποιοι έγιναν μουσεία, άλλοι πρωταγωνιστούν στο… σινεμά, όλοι αποτελούν κομμάτι της συλλογικής μνήμης.
1. Βodie, ΗΠΑ
Κάθε χρόνο υποδέχεται συνολικά 200.000 επισκέπτες, καθώς έχει ανακηρυχθεί εθνικό αξιοθέατο και ιστορικό πάρκο. Τα χρόνια της ακμής του συνέπεσαν με την ανάπτυξη της βιομηχανίας εξόρυξης χρυσού, τον 19ο αιώνα, λόγω του πλούσιου σε μεταλλεύματα υπεδάφους του, που ανακάλυψε πρώτος ο χρυσοθήρας W. S. Bodey, από τον οποίο πήρε και το όνομά του. Το 1880, ο πληθυσμός του έφτανε τους 10.000 κατοίκους – ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν, φυσικά, ληστές και πιστολάδες της Αγριας Δύσης. Τις «καλές εποχές» αριθμούσε πάνω από 60 σαλούν, που λειτουργούσαν κυρίως ως λέσχες στοιχημάτων και πορνεία.
2. Humberstone, Χιλή
Βρίσκεται στην έρημο της Ατακάμα, στα σύνορα με το Περού και τη Βολιβία. Ανθησε τον 19ο αιώνα ως κέντρο εξόρυξης και επεξεργασίας νιτρικού καλίου -πρώτης ύλης για την παρασκευή λιπασμάτων- και παρήκμασε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν άρχισαν να χρησιμοποιούνται συνθετικά υποκατάστατα από τη χημική βιομηχανία. Το διυλιστήριο του Humberstone μαζί με το γειτονικό της Santa Laura έχουν ανακηρυχθεί μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO τόσο για τη συνεισφορά τους στην παραγωγή νιτρικού καλίου -που έμελλε να μεταμορφώσει τις αγροτικές εκτάσεις της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής- όσο και γι’ αυτήν των εργατών τους στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη.
3. Craco, Ιταλία
Η ερειπωμένη μεσαιωνική πόλη της επαρχίας Μπαζιλικάτα, που ιδρύθηκε από Ελληνες τον 6ο αιώνα μ.Χ., έχει συνδέσει τη νεότερη ιστορία της με την κινηματογραφική βιομηχανία. Χάρη στην ιδιαίτερη ομορφιά της και στην περίοπτη θέση της πάνω σε έναν επιβλητικό λόφο, αποτελεί συχνά σκηνικό ταινιών – από τα «Πάθη του Χριστού» του Μελ Γκίμπσον μέχρι το «Quantum of Solace» με πρωταγωνιστή τον Τζέιμς Μποντ. Παρόλο που ανά τους αιώνες επέζησε πλήθους ληστρικών επιδρομών, επιδημίας πανώλης και λιμού, μια μεγάλη κατολίσθηση ανάγκασε τους τελευταίους κατοίκους της να την εγκαταλείψουν οριστικά το 1963.
4. KayakÖy, Τουρκία
Το χωριό-μουσείο Λιβίσι, γνωστό πλέον με την τουρκική ονομασία του, αποτελούσε από τον 14ο αιώνα μέχρι το 1914 τόπο αρμονικής συμβίωσης μουσουλμάνων και χριστιανών ορθοδόξων. Οι τελευταίοι άρχισαν να εκδιώκονται συστηματικά πριν από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και εγκατέλειψαν οριστικά τις εστίες τους τον Σεπτέμβριο του 1922, με την ανταλλαγή των πληθυσμών να δίνει και το τελειωτικό χτύπημα. Το 1957, σεισμός μεγέθους 7,1 Ρίχτερ κατέστρεψε τα περισσότερα σπίτια. Το χωριό δεν ανέκαμψε ποτέ και επί χρόνια υπήρξε αντικείμενο πλιάτσικου, γλίτωσε όμως από τη μαζική ανοικοδόμηση, καθώς το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού το χαρακτήρισε ιστορικό μνημείο.
5. Οradour-sur-Glane, Γαλλία
Τον Ιούνιο του 1944, 642 κάτοικοί του εκτελέστηκαν από τους ναζί σε αντίποινα για την αντιστασιακή τους δράση στη γειτονική κοινότητα Tulle και για την υποτιθέμενη απαγωγή ενός ταγματάρχη των SS. Μετά τον πόλεμο, ένα νέο χωριό με το ίδιο όνομα χτίστηκε σε κοντινή τοποθεσία, αλλά, κατ’ εντολή του τότε Γάλλου προέδρου Σαρλ ντε Γκωλ, ο παλιός οικισμός διατηρήθηκε προς τιμήν των θυμάτων. Το 1999 εγκαινιάστηκε από τον Ζακ Σιράκ Μουσείο Μνήμης, με την αποστολή να διδάσκει στις μελλοντικές γενιές τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στο χωριό.
6. Kolmanskop, Ναμίμπια
Ολα ξεκίνησαν με έναν εργάτη ονόματι Zacharias Lewala, που το 1908 ανακάλυψε ένα διαμάντι και το έδειξε στον προϊστάμενό του. Οι Γερμανοί μεταλλωρύχοι γρήγορα συνειδητοποίησαν πως η περιοχή ήταν πλούσια σε κοιτάσματα διαμαντιών και την ανακήρυξαν «απαγορευμένη ζώνη», προκειμένου να την εκμεταλλευτούν με την… ησυχία τους. Μετέτρεψαν το Kolmanskop σε γερμανική πόλη με νοσοκομείο, καζίνο και αίθουσα χορού, ενώ κατασκεύασαν και το πρώτο τραμ στην αφρικανική ήπειρο. Το αδαμαντωρυχείο μπορεί να έχει κλείσει πια, όμως το εγκαταλελειμμένο χωριό αποτελεί δημοφιλή τουριστική ατραξιόν που μπορεί κανείς να επισκεφτεί αφού προμηθευτεί άδεια εισόδου από το γειτονικό λιμάνι Luderitz.
7. Νήσος Hashima, Ιαπωνία
Οι φανατικοί του Τζέιμς Μποντ θα το αναγνωρίσουν ως το νησί-κρησφύγετο του «κακού» Ραούλ Σίλβα (που υποδυόταν ο Χαβιέ Μπαρδέμ) στο «Skyfall». Το 1890 αγοράστηκε από τη Mitsubishi, που προχώρησε στην κατασκευή εννιαώροφων πολυκατοικιών για τη στέγαση των εργατών της. Λειτούργησε ως ανθρακωρυχείο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ενώ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου οι αιχμάλωτοι υποβάλλονταν σε καταναγκαστικά έργα.
8. Βαρώσια, Κύπρος
Αλλοτινό κοσμοπολίτικο θέρετρο, το νότιο τμήμα της Αμμοχώστου ήταν μέχρι το 1974 ο υπ’ αριθμόν ένα τουριστικός προορισμός της Μεγαλονήσου, τον οποίο λάτρευαν οι χολιγουντιανοί σταρ και το διεθνές τζετ σετ της εποχής. Εγκαταλείφθηκε βίαια με την τουρκική εισβολή και οι κάτοικοί της άφησαν πίσω τις περιουσίες και το βιος τους με την πίστη ότι σύντομα θα επέστρεφαν. Αυτό όμως δεν συνέβη ποτέ. Ο τουρκικός στρατός πήρε τον έλεγχο της περιοχής, την περιέφραξε και απαγόρευσε καθολικά την είσοδο. Τα πολυώροφα ξενοδοχεία οδηγήθηκαν στην κατάρρευση και οι παραλίες ερήμωσαν.