Μη βιώσιμο, παρά τη σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή της τάξης των 3,5 δισ. ευρώ έως το 2019 από τη μείωση των συντάξεων αλλά και τη δυσανάλογα μεγάλη αύξηση των εισφορών, παραμένει το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, όπως φαίνεται και από τις μελέτες που κατέθεσε στη Βουλή το υπουργείο Εργασίας. Τα στοιχεία, αν και ελλιπή (δεν υπάρχουν προβολές για μια σειρά Ταμείων, όπως το ΕΤΑΑ των επιστημόνων, το ΕΤΑΠ-ΜΜΕ των δημοσιογράφων, το ΝΑΤ και το υπερ-επικουρικό ΕΤΕΑ), είναι άκρως αποκαλυπτικά για την ουσία της προωθούμενης μεταρρύθμισης, καθώς αποδεικνύουν ότι στηρίζεται στην ελπίδα για κατακόρυφη αύξηση των εσόδων από εισφορές, χωρίς μάλιστα αντίστοιχη αύξηση των ασφαλισμένων, καθώς και σε μικρότερη, πλην όμως σημαντική, μείωση των παροχών στους νέους συνταξιούχους.
Αποκαλύπτουν όμως και κάτι ακόμη πιο σημαντικό. Οτι εντός της επόμενης 5ετίας και ανεξάρτητα από το εάν θα συμφωνήσει τελικά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να ψηφίσει τα επιπλέον, προληπτικά μέτρα και μειώσεις συντάξεων, θα οδηγηθούμε σε νέες περικοπές της συνταξιοδοτικής δαπάνης. Και αυτό γιατί, παρά τις παρεμβάσεις της μεταρρύθμισης και στις δύο κατηγορίες συντάξεων (κύριες και επικουρικές), η δαπάνη για συντάξεις παραμένει γύρω στο 16% έως ποσοστό του ΑΕΠ έως το 2019. Δραματική είναι η κατάσταση κατά το τρέχον έτος, οπότε οι δαπάνες θα παραμείνουν άνω των 30 δισ. ευρώ, έναντι 32,5 δισ. ευρώ το 2009 και 29,4 δισ. ευρώ το 2014. Αναλυτικά, η δαπάνη εκτιμάται στο 17,16% του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος, για να πέσει στο 16,65% το 2017 και στο 16,08%, οριακά πάνω από τον ευρωπαϊκό στόχο, το 2018. Κάτω του 16%, και συγκεκριμένα 15,63%, ήτοι 30,7 δισ. ευρώ, το 2019. Δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις και για το έλλειμμα του συστήματος. Αν και οι προωθούμενες αλλαγές εκτιμάται ότι θα βελτιώσουν το έλλειμμα των φορέων κύριας ασφάλισης κατά 1 δισ. ευρώ, ή 0,53% του ΑΕΠ το 2019, θα παραμένει ανησυχητικά μεγάλο. Το 2016 θα ανέλθει σε 9,41% του ΑΕΠ, το 2017 σε 9,1%, το 2018 σε 8,71% και το 2019 σε 8,50%. Να σημειωθεί μάλιστα ότι το υπουργείο δεν παραθέτει στοιχεία για το έλλειμμα των επικουρικών Ταμείων.
Αναλυτικότερα, οι αναλογιστικές προβολές του υπουργείου Εργασίας, που έχουν, σύμφωνα με τον υπουργό Γ. Κατρούγκαλο, την έγκριση (ως προς τη μεθοδολογία) του ILO, αφορούν τα τέσσερα μεγάλα Ταμεία κύριας ασφάλισης (ΙΚΑ, Δημόσιο, ΟΑΕΕ και ΟΓΑ) και δείχνουν ότι από το 2017 και μετά τα έσοδα από εισφορές αυξάνονται κατακόρυφα, ενώ μειώνονται σημαντικά οι συνολικές συνταξιοδοτικές παροχές. Αυτό βέβαια δεν οδηγεί σε ένα βιώσιμο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, όχι μόνο επειδή η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ διατηρείται πάνω από το όριο που έχει θέσει ως στόχο η Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και γιατί στηρίζεται στην παραδοχή ότι θα αυξηθεί η εισπραξιμότητα του συστήματος, κάτι που αμφισβητείται σχεδόν από το σύνολο των παραγωγικών φορέων και των ειδικών της κοινωνικής ασφάλισης. Οι αναλογιστές της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής εκτιμούν, δηλαδή, ότι η αύξηση στο 20% επί του πραγματικού εισοδήματος για τις εισφορές σε ελεύθερους επαγγελματίες και σε αγρότες, έστω και σταδιακά ανά έτος, θα επιφέρει αντίστοιχη αύξηση στο συνολικό αποτέλεσμα των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης. Ειδικότερα, το 2018 τα έσοδα αυξάνονται κατά 925 εκατ., το 2019 κατά 929 εκατ. και το 2020 κατά 928 εκατ. ευρώ. Στο σκέλος των παροχών, η μελέτη εκτιμά ότι το 2019 οι συνολικές παροχές θα είναι μειωμένες κατά 719 εκατ., σε σχέση όχι με τις σημερινές αλλά με το ίδιο έτος, χωρίς τα προωθούμενα μέτρα.
Αντίστοιχα, η μείωση θα ανέλθει σε 932 εκατ. το 2020 και θα διατηρηθεί μειωμένη κατά 824 εκατ. ευρώ το 2030.
Ανησυχητική αύξηση συνταξιούχων
Δραματική και άκρως ανησυχητική διατηρείται, παρά τις προωθούμενες παρεμβάσεις, η δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού των συνταξιούχων της Ελλάδος στα τέσσερα μεγάλα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας, σε σχέση με τους ασφαλισμένους.
Το 2016, η αναλογία συνταξιούχων/ασφαλισμένων εκτιμάται στο 0,63. Η σχέση αυτή βελτιώνεται κατά τι, μέχρι το 2035 (0,55), και εν συνεχεία επιδεινώνεται αισθητά, για να ανέλθει σε 0,73 το σωτήριον έτος 2060.
Εντύπωση προκαλεί ο συνολικός αριθμός των συνταξιούχων το 2016, καθώς εκτιμάται σε 2,625 εκατ. άτομα, με τους αναλογιστές να επισημαίνουν ότι δεν υπολογίζονται σε αυτούς οι περίπου 250.000 συνταξιούχοι σε αναμονή, που έχουν καταθέσει αίτηση συνταξιοδότησης, η οποία δεν έχει εκδοθεί.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι συγκεκριμένοι συνταξιούχοι «χάνονται» από το σύστημα, καθώς δεν εμφανίζονται ούτε τις επόμενες χρονιές.
Παρά τη βελτίωση της αναλογίας συνταξιούχων/ασφαλισμένων, που οφείλεται κυρίως στις παρεμβάσεις της κυβέρνησης κατά το περασμένο καλοκαίρι, με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης έως και κατά 17 χρόνια, ο αριθμός των ασφαλισμένων αυξάνεται με πολύ αργό ρυθμό. Από το 2016, όταν οι ασφαλισμένοι ανέρχονταν σε 4,159 εκατ. άτομα, έως το 2019, που υπολογίζεται να φθάσουν τα 4,218 εκατ. άτομα, η αύξηση είναι πολύ μικρή, κάτι λιγότερο από 60.000 ανθρώπους, καθώς η ανεργία θα παραμείνει σε πολύ υψηλά επίπεδα.
Το… μικρό διάλειμμα βελτίωσης της σχέσης τελειώνει το 2045, καθώς από 0,60 το 2040 ανεβαίνει στο 0,64 το 2045 και εκτινάσσεται στο 0,71 το 2055.
Ενδεικτικό του μεγέθους του δημογραφικού προβλήματος είναι το γεγονός ότι το 2060 η απασχόληση θα μειωθεί περαιτέρω, και ο αριθμός των ασφαλισμένων θα πέσει στα 3,813 εκατ. άτομα, έναντι 2,767 εκατ. συνταξιούχων, με αποτέλεσμα η αναλογία συνταξιούχων/ασφαλισμένων να εκτοξευθεί στο 0,73.