Προ ημερών, λίγο πριν ο Τεντ Κρουζ αποσυρθεί από την κούρσα για το ρεπουμπλικανικό χρίσμα, το επιτελείο του κατηγόρησε τον Ντόναλντ Τραμπ ότι έχει χρηματοδοτήσει προβεβλημένους Δημοκρατικούς, όπως τη «βασίλισσα των πόλεων-καταφυγίων [sanctuary cities]» Καμάλα Χάρις, γενική εισαγγελέα της πολιτείας.
Η έννοια της «πόλης-καταφυγίου» (ένας πολιτικός όρος χωρίς ακριβές νομικό περιεχόμενο) αφορά δημοτικές αρχές που –είτε ρητά είτε στην πράξη– δεν συνεργάζονται με το ομοσπονδιακό κράτος στη διαδικασία απελάσεων παράτυπων μεταναστών. Υπολογίζεται ότι περισσότερες από 200 πόλεις και κομητείες έχουν υιοθετήσει αντίστοιχες αποφάσεις ή πρακτικές, με την Καλιφόρνια να αποτελεί προνομιακό τόπο «καταφυγίου». Ο αριθμός όσων βρίσκονται παράνομα στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται στα 11-12 εκατομμύρια άτομα.
Οι πόλεις-καταφύγια έχουν βρεθεί επανειλημμένως στο στόχαστρο των Ρεπουμπλικανών υποψηφίων για την προεδρία. Η δολοφονία μιας νεαρής γυναίκας από έναν Μεξικανό παράτυπο μετανάστη τον περασμένο Ιούλιο στο Σαν Φρανσίσκο –μία από τις πιο φιλελεύθερες πόλεις απέναντι στους μετανάστες– χρησιμοποιήθηκε ανηλεώς από τη νεοσύστατη τότε εκστρατεία του Τραμπ ως απόδειξη των καταστροφικών συνεπειών της λογικής των «καταφυγίων».
Η Βουλή των Αντιπροσώπων, που ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικανούς, ψήφισε πέρυσι νομοσχέδιο που θα σταματούσε την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση «πόλεων-καταφυγίων». Οι γερουσιαστές των Δημοκρατικών –μεταξύ των οποίων και οι δύο εκπρόσωποι της Καλιφόρνιας στο σώμα– μπλόκαραν το νομοσχέδιο στη Γερουσία.
Η Καλιφόρνια στην αιχμή
Η πρώτη πόλη που υιοθέτησε τέτοιες πολιτικές ήταν το Λος Αντζελες. Το 1979, η δημοτική αρχή, με την Ειδική Διαταγή 40 (Special Order 40), έδωσε την οδηγία στο LAPD να μην ζητάει από ανθρώπους με τους οποίους ερχόταν σε επαφή το καθεστώς διαμονής τους.
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Ράφαελ Σόνενσαϊν, διευθυντής του Ινστιτούτου Πατ Μπράουν στο Cal State LA, την εποχή εκείνη το LAPD ήταν ιδιαίτερα συντηρητικό και δεν είχε σημειωθεί ακόμα η μαζική πολιτική κινητοποίηση των (κυρίως ισπανόφωνων) μεταναστών που μεταμόρφωσαν την πολιτική σκηνή της πόλης και της πολιτείας. «Αυτή η κινητοποίηση συνέβη στη δεκαετία του ’90», αναφέρει, «ως αντίδραση στην ψήφιση του Proposition 187 από τους ψηφοφόρους της Καλιφόρνιας, με το οποίο αποκλείονταν οι παράτυποι μετανάστες από τη λήψη κρατικών επιδομάτων». Η αντίδραση αυτή είχε ως επίκεντρο το Λος Αντζελες, που έγινε «μία από τις πιο προοδευτικές πόλεις στη χώρα σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής», με συνέπεια «να μη συμμετάσχει στο νεότερο πρόγραμμα συνεργασίας μεταξύ τοπικών και ομοσπονδιακών αρχών για τους παράτυπους μετανάστες».
«Το βασικό επιχείρημα υπέρ της στάσης αυτής –και ο λόγος που κανένας δήμαρχος δεν την έχει αμφισβητήσει– είναι η δημόσια ασφάλεια», εξηγεί ο Τζο Μάθιους, αρχισυντάκτης για την Καλιφόρνια διαδικτυακής πλατφόρμας Zocalo Public Square. «Η κεντρική ιδέα είναι πως είναι καλύτερα για όλους να νιώθουν οι παράτυποι μετανάστες ότι μπορούν να καταγγείλουν ένα έγκλημα ή να καταθέσουν ως μάρτυρες αν δεν φοβούνται ότι θα απελαθούν».
Σε έρευνα του Πανεπιστημίου του Ιλινόι τo 2013 μεταξύ Λατινοαμερικανών που διαμένουν σε τέσσερις πόλεις (μεταξύ των οποίων και το Λος Αντζελες), το 45% ανέφερε ότι η αυξημένη εμπλοκή της αστυνομίας στην επιβολή της ομοσπονδιακής νομοθεσίας για τις απελάσεις θα μείωνε τη διάθεσή τους να καταγγείλουν κάποιο έγκλημα (το ποσοστό μεταξύ παράτυπων μεταναστών ήταν 70%). Οι πόλεις-καταφύγια τείνουν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα ανθρωποκτονιών από πόλεις αντίστοιχου μεγέθους που τηρούν πιο αυστηρή γραμμή. Οι επικριτές των πρακτικών αυτών τονίζουν ότι δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο επικίνδυνοι εγκληματίες, από καρτέλ ναρκωτικών έως τρομοκρατικούς πυρήνες, δρουν με μεγαλύτερη άνεση – και με λιγότερο φόβο απέλασης αν συλληφθούν.
Η άνοδος του Τραμπ θα οξύνει την αντιπαράθεση. «Η προώθηση νομοθεσίας σε ομοσπονδιακό και πολιτειακό επίπεδο που να θέτει εκτός νόμου τις πόλεις-καταφύγια είναι δημοφιλής στις πολιτείες που ελέγχονται σήμερα από τους Ρεπουμπλικανούς», λέει ο Σόνενσαϊν. «Η διαφαινόμενη επικράτηση του Τραμπ στις εκλογές για το χρίσμα του κόμματος έχουν εδραιώσει περαιτέρω τις πολιτικές κατά των παράτυπων μεταναστών στη ρεπουμπλικανική ατζέντα».