«Στη Λέσβο ένιωσα μεγάλο σεβασμό για την Ελλάδα που άνοιξε την αγκαλιά της στους πρόσφυγες και δεν τους “έσπρωξε” πίσω στη θάλασσα, κάτι που θα υποστήριζαν αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι», είπε ο Αϊ Ουέι Ουέι στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, ανοίγοντας παράλληλα την ατομική του έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Αφού απαθανάτισε για τον λογαριασμό του στο Instagram τους φωτογράφους και τους δημοσιογράφους των ελληνικών και ξένων μέσων, όπως το Reuters, το Bloomberg, τον Guardian, που κατέκλυσαν τον χώρο, ο διάσημος Κινέζος εικαστικός μίλησε για τις χιλιάδες ώρες που πέρασε στους καταυλισμούς συζητώντας με πρόσφυγες, ΜΚΟ ακόμη και διακινητές για την υποκρισία των Ευρωπαίων και την πολιτική επαναπροωθήσεων στην Τουρκία, την οποία χαρακτήρισε ανήθικη, για τον ακτιβισμό στην τέχνη και για την πρώτη του έκθεση στην Ελλάδα. «Δεν ξέρω αν μπορώ να βοηθήσω, ίσως χρειάζομαι εγώ βοήθεια. Προσπαθώ να καταλάβω, να μάθω, να μιλήσω την ίδια γλώσσα με αυτούς τους ανθρώπους που δεν έχουν φωνή», σημείωσε.
Χριστούγεννα στην Αθήνα
«Ολα ξεκίνησαν από την Αντίπαρο», λέει ο Μάικλ Φραμ, ο Δανός επιμελητής της έκθεσης του Αϊ Ουέι Ουέι και άνθρωπος εμπιστοσύνης του Κινέζου καλλιτέχνη, πίνοντας πράσινο τσάι στο καφέ του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, λίγο πριν από τη χθεσινή συνέντευξη Τύπου. «Γνωρίστηκα με την πρόεδρο του Μουσείου, Σάντρα Μαρινοπούλου, που παραθερίζει εκεί και σκεφτήκαμε ότι ο Αϊ θα μπορούσε να παρουσιάσει τη δουλειά του στη χώρα σας. Την παραμονή των Χριστουγέννων ήρθαμε μαζί στην Αθήνα για να επισκεφθούμε το Κυκλαδικής, σε ένα διήμερο όπου όλα ήταν κλειστά λόγω εορτών. Τότε προέκυψε και η ιδέα να πάμε κατ’ ευθείαν στη Λέσβο για να δούμε το θέμα των προσφύγων». Η σκέψη της έκθεσης έγινε τελικά πράξη, κάτι που αποτελεί μεγάλο επίτευγμα για το Μουσείο, ενώ είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του που παρουσιάζει σύγχρονα έργα ανάμεσα στα αρχαία εκθέματα.
Ετσι, μεγάλο μέρος του αφιερώματος που εγκαινιάστηκε χθες, με τίτλο «Ο Αϊ Ουέι Ουέι στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης», είναι εμπνευσμένο από το παράτολμο ταξίδι χιλιάδων ανθρώπων προς την Ευρώπη. Νέες δικές του δημιουργίες του 2016 συνυπάρχουν σε αισθητική και αριθμητική ισορροπία με παλαιότερα έργα του με χαρακτήρα πολιτικό και κυρίως καταγγελτικό. Εξω από το Μέγαρο Σταθάτου, λ.χ., έχει τοποθετήσει τρεις σημαίες σε ασημί και χρυσό, τα χρώματα που έχουν οι ισοθερμικές κουβέρτες που μοιράζουν στους πρόσφυγες: εκείνη της Ελλάδας, εκείνη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και μία των προσφύγων με μία εικόνα που συνδέεται με το μικρό πνιγμένο αγόρι που έγινε το σύμβολο της προσφυγικής κρίσης. Ευτυχώς στην έκθεση της Αθήνας ο καλλιτέχνης δεν ξεπερνά τα όρια, όπως έκανε στην περίπτωση της φωτογραφίας που ο ίδιος υποδύεται τον Αϊλάν, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων (“Τι έπαθε ο Αϊ Ουέι Ουέι; Το παίζει Μεσσίας;” έγραφε ο έγκριτος τεχνοκριτικός Τζόναθαν Τζόουνς της «Γκάρντιαν»). Προσπαθεί να βγάλει τον εαυτό του από το πλάνο, αναγνωρίζοντας ίσως ότι η υπερέκθεση στη δημοσιότητα του προσφυγικού δράματος εξέθεσε, τελικά, τον ίδιο.
Τι βλέπουμε, λοιπόν, στο κτίριο της Νεοφύτου Βάμβα και στο Μέγαρο Σταθάτου στην ατομική που θα διαρκέσει μέχρι τον Οκτώβριο; Ενα τμήμα είναι εστιασμένο στη φωτογραφία με εικόνες των μεταναστών που καταφτάνουν στη Λέσβο και λήψεις που έγιναν από έξι Μυτιληνιούς φωτογράφους, οι οποίοι έζησαν την ιστορία στο πετσί τους. Τις δικές του φωτογραφίες (περίπου 1.200, αρκετές γνωστές μέσα από το Instagram) τις τοποθετεί όλες μαζί σε πολύ μικρό μέγεθος, έτσι ώστε να μοιάζουν με πίξελ σε τοίχο του Μουσείου. Παράλληλα εκθέτει μια ομάδα φωτογραφιών όπου πρωταγωνιστεί το χέρι του, το οποίο κάνει τη γνωστή άσεμνη χειρονομία μπροστά σε διάφορα μνημεία και μουσεία του κόσμου, ως ένδειξη περιφρόνησης στο κατεστημένο. (Ανάμεσα σε αυτά είναι και η Tate Modern, όπου έχει κάνει την έκθεση η οποία τον έκανε διάσημο στη Δύση.)
Ειδώλιο με… μούσι
Στην έκθεση του Κυκλαδικού, ο καλλιτέχνης έχει φτιάξει γλυπτά από μάρμαρο που απεικονίζουν σωσίβια, δίπλα στα ήδη γνωστά γλυπτά του με ασφυξιογόνες μάσκες και κάμερες παρακολούθησης. (Θυμίζουμε ότι είχε φυλακιστεί από το καθεστώς της χώρας του για 80 ημέρες και έμεινε σε περιορισμό για 4 έτη με ταυτόχρονη στέρηση διαβατηρίου, σε μια προσπάθεια του κινεζικού καθεστώτος να τον εκφοβίσει.) Ενα από τα καινούργια έργα του αναφέρεται και στη συλλογή κυκλαδικών ειδωλίων. Πρόκειται για ένα μεγάλο μαρμάρινο άγαλμα, που είναι ο ίδιος ο εικαστικός (έχει μούσι!) την ώρα που πετάει ένα βάζο στο πάτωμα. Πρόκειται για αναφορά σε ένα από τα γνωστότερα έργα του (ένα φωτογραφικό τρίπτυχο), όπου καταστρέφει ένα πολύτιμο αρχαίο κεραμικό, για να διαμαρτυρηθεί για την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς από την πολιτιστική επανάσταση του Μάο.
Ο περίφημος πολυέλαιος
Στη Ροτόντα του Μεγάρου έχει βάλει έναν τεράστιο πολυέλαιο, που κλέβει την παράσταση και αναδεικνύεται ως κεντρικό έργο. Επιλέγει το αντικείμενο αυτό ως ενδεικτικό της προσπάθειας κοινωνικής ανάδειξης. Στις γειτονικές αίθουσες έχει ένα ακόμα πολιτικό έργο που συνδέεται με τους σεισμούς σε μια περιοχή της Κίνας το 2008 και τον θάνατο πολλών ανθρώπων, κυρίως μικρών μαθητών, από την κατάρρευση κτιρίων που είχαν φτιαχτεί με κακής ποιότητας δομικά υλικά.
Τα πλέον καλά έργα (αυτά που με συγκίνησαν προσωπικά) είναι τρεις εικαστικές του παρεμβάσεις στη μόνιμη συλλογή του μουσείου, που απηχούν το λιγότερο εγωιστικό πνεύμα της δουλειάς του: ανάμεσα σε αρχαία αντικείμενα έχει βάλει ένα βάζο με την πούδρα από σπασμένα αρχαία κινεζικά αγγεία. Πλάι σε αρχαίους δακρυδόχους, όπου συνέλεγαν δάκρυα, έχει βάλει φιάλες από δακρυγόνα που μάζεψε στην Ειδομένη. Και δίπλα στα κυκλαδικά ειδώλια, εκμαγεία ανθρώπινων οστών από πορσελάνη, ένας φόρος τιμής στους αντιφρονούντες του κομμουνιστικού καθεστώτος της πατρίδας του.