Είναι, άραγε, πιθανό η νόσος Αλτσχάιμερ να προκαλείται από τα τοξικά απόβλητα της μάχης του εγκεφάλου εναντίον των λοιμώξεων; Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα νέα μελέτη επιστημόνων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ υποδεικνύει ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει, εξηγώντας ταυτόχρονα την προέλευση των πλακών, των λευκών συσσωματώσεων που είναι η υπογραφή της νόσου στον εγκέφαλο.
Ειδικοί που δεν σχετίζονται με την έρευνα μοιάζουν να έχουν μαγνητιστεί από τη θεωρία των λοιμώξεων, οι οποίες ενδέχεται να είναι τόσο ήπιες, που να μην δώσουν συμπτώματα. Ταυτόχρονα, όμως, προκαλούν τόσο έντονη αντίδραση, ώστε στον εγκέφαλο παραμένουν τα απομεινάρια τους προκαλώντας Αλτσχάιμερ. Η θεωρία είναι συναρπαστική και φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, όπως, άλλωστε, δείχνουν τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την ομάδα του Χάρβαρντ και τα οποία δημοσιεύθηκαν στην τελευταία έκδοση του περιοδικού Science Translational Medicine. Αν, τελικά, η θεωρία επαληθευτεί, τότε θα επιφέρει κοσμογονικές αλλαγές στην πρόληψη και στη θεραπεία της εκφυλιστικής νόσου του εγκεφάλου.
Οι επιστήμονες του Χάρβαρντ προτείνουν μία θεωρία που μοιάζει βγαλμένη από τον κόσμο της επιστημονικής φαντασίας. Ενας ιός, μύκητας ή βακτήριο, φτάνει στον εγκέφαλο και διαπερνάει το φράγμα αίματος – εγκεφάλου, που παρουσιάζει διαρροές όταν ο άνθρωπος μεγαλώνει. Το σύστημα άμυνας του εγκεφάλου, για να καταπολεμήσει τον εισβολέα, δημιουργεί έναν κολλώδη κλωβό από πρωτεΐνες, τα βήτα αμυλοειδή. Το μικρόβιο αιχμαλωτίζεται εκεί και πεθαίνει, αλλά μένει πίσω ο κλωβός, που είναι η υπογραφή του Αλτσχάιμερ. Επί του παρόντος, η επιστημονική ομάδα κατάφερε να αποδείξει τη θεωρία σε νευρώνες, σε εργαστηριακά δισκάρια αλλά και στη μαγιά, στις φρουτόμυγες και στα ποντίκια. Για τον άνθρωπο έχουν ήδη δρομολογηθεί μελέτες.
Η πρωτοποριακή μελέτη ξεκίνησε όταν ο Ρόμπερτ Ντ. Μόιρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης είχε μια ιδέα για τη λειτουργία των αμυλοειδών πρωτεϊνών, φυσιολογικών πρωτεϊνών του εγκεφάλου τη λειτουργία των οποίων αγνοούσαμε. Παραδοσιακά οι επιστήμονες πιστεύαν ότι αυτές οι πρωτεΐνες ήταν απορρίμματα που συγκεντρώνονται στον εγκέφαλο με το πέρασμα των ετών. Ωστόσο, ο δρ Μόιρ παρατήρησε ότι μοιάζουν με τις πρωτεΐνες του ανοσοποιητικού συστήματος, ενός αρχέγονου συστήματος που είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού εναντίον των λοιμώξεων. Στα άλλα σημεία του ανθρώπινου οργανισμού αυτές οι πρωτεΐνες εγκλωβίζουν τα μικρόβια και μετά έρχονται τα λευκά αιμοσφαίρια και καθαρίζουν ό,τι απομένει. Ο δρ Μόιρ σκέφτηκε ότι πιθανώς και τα βήτα αμυλοειδή αποτελούν μέρη του συστήματος.
Ετσι συνεργάστηκε με τον Ρούντολφ Ε. Τάνζι της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης σε μία μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας και το Ταμείο για την Ιαση του Αλτσχάιμερ. Στόχος των ερευνητών ήταν να δουν αν τα αμυλοειδή αιχμαλωτίζουν μικρόβια σε ζωντανά ζώα και αν ποντίκια χωρίς βήτα αμυλοειδή τελικά πέφτουν θύματα των ανεξέλεγκτων λοιμώξεων. Και στα δύο ερωτήματα η απάντηση είναι καταφατική.
Προφανώς στην εμφάνιση του Αλτσχάιμερ εμπλέκονται περισσότεροι παράγοντες και όχι μόνον το αρχέγονο ανοσοποιητικό σύστημα. Τι συμβαίνει, για παράδειγμα, με ανθρώπους που έχουν ένα μεταλλαγμένο γονίδιο, που σημαίνει ότι θα εμφανίσουν πρόωρα τη νόσο; Οπως εξηγεί ο δρ Τάνζι, το πρόβλημα αυτών των ανθρώπων είναι ότι παράγουν υπερβολική ποσότητα βήτα αμυλοειδών, τόσο πολύ, που αυτό μπορεί από μόνο του να δημιουργήσει συσσωματώματα, χωρίς να επιβάλλεται η παρουσία μικροβίων. Ωστόσο, όσοι παθαίνουν λοίμωξη στον εγκέφαλο δεν παθαίνουν υποχρεωτικά Αλτσχάιμερ.