«Είμαστε σκεπτικοί για το αν θα προκύψει κάτι θετικό». Ο Μιχάλης Παναγιωτάκης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας «Δωδώνη», βλέπει με ανησυχία τις υπό εξέλιξη διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. για τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων, γνωστή με το ακρωνύμιο TTIP.
Ο λόγος είναι ότι η αμερικανική πλευρά αρνείται προς το παρόν οποιαδήποτε συζήτηση για την ενσωμάτωση στη συμφωνία της έννοιας των προστατευόμενων ονομασιών προέλευσης (ΠΟΠ), που ισχύουν εντός της ευρωπαϊκής αγοράς. Αν η Ε.Ε. δεν επιμείνει στο θέμα αυτό -που αφορά την ελληνική φέτα, αλλά και τη γαλλική σαμπάνια, την ιταλική γκοργκοντζόλα και πολλά ακόμα ευρωπαϊκά προϊόντα- υπάρχει ο κίνδυνος η TTIP να οδηγήσει σε έναν χείμαρρο εισαγωγών φθηνών και υποδεέστερων αμερικανικών υποκατάστατων, που θα ανταγωνίζονται με αθέμιτο τρόπο τα αυθεντικά προϊόντα.
Οι ελληνικές εξαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων υπερβαίνουν τα 380 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 230 εκατομμύρια αφορούν τη φέτα (στοιχεία του 2014). Στον κλάδο απασχολούνται περισσότεροι από 30.000 εργαζόμενοι. Το 35% των εσόδων της «Δωδώνης», όπως αναφέρει ο κ. Παναγιωτάκης, προέρχονται από τις εξαγωγές και το 10% των εξαγωγών αυτών κατευθύνεται στην αμερικανική αγορά. Το στέλεχος της εταιρείας, δεδομένης της ανεπαρκούς θωράκισης των προϊόντων ΠΟΠ που αναμένει να προκύψει από την TTIP («στην καλύτερη περίπτωση θα είναι σαν τη συμφωνία με τον Καναδά»), δεν θεωρεί ότι το άνοιγμα της αμερικανικής αγοράς θα φέρει οφέλη: «Το πιο πιθανό είναι να πιέσει τα κοστολόγια και να μειώσει την κερδοφορία».
Εξίσου απαισιόδοξος δηλώνει στην «Κ» και ο Ηρακλής Καδαϊντζής, επικεφαλής μιας μικρής τυροκομικής μονάδας στο Μαρκόπουλο -μία από τις δύο τελευταίες που έχουν μείνει στην Αττική- που επίσης εξάγει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για τον κ. Καδαϊντζή, τυροκόμο τρίτης γενιάς (η εταιρεία ξεκίνησε στο Μενίδι το 1950 από τον παππού του) σημαντικό μέρος του προβλήματος έγκειται στην αδυναμία του κράτους αλλά και των συλλογικών οργάνων του κλάδου να προστατεύσουν τους μικρούς παραγωγούς και να τους στηρίξουν στο κυνήγι της εξωστρέφειας. Θυμάται μία επίσκεψη του Συλλόγου Τυροκόμων Ελβετίας στο εργοστάσιό του και πόσο εντύπωση του είχε κάνει το επίπεδο οργάνωσης. «Στην Ελβετία υπάρχει κρατικός φορέας εξαγωγών για το gruyere, που ελέγχει την ποιότητα και πουλάει τα προϊόντα όλων των παραγωγών στην ίδια τιμή», λέει.
Σύνδεση με την παράδοση
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Θεόφιλος Μασούρας, επίκουρος καθηγητής Γαλακτοκομίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, «τα προϊόντα ΠΟΠ είναι στενά συνυφασμένα με την κουλτούρα, την παράδοση του τόπου όπου παράγονται». Για τη φέτα συγκεκριμένα, αναφέρει ότι πολλές χώρες που παράγουν τυριά στα οποία δίνουν αυτήν την ονομασία «δεν παράγουν το αιγοπρόβειο γάλα από το οποίο πρέπει να παρασκευάζεται» και χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη αγελαδινό γάλα ή ακόμα και σκόνες. Πέραν αυτού, προσθέτει, το γάλα από το οποίο παρασκευάζεται η ελληνική φέτα συνδέεται με τις ειδικές κλιματολογικές συνθήκες και τη συγκεκριμένη βιοποικιλότητα που υπάρχει στους ελληνικούς τόπους παραγωγής.
Οι Αμερικανοί βλέπουν διαφορετικά τα πράγματα. Οπως αναφέρει στην «Κ» ο Τζιμ Μάλχερν, πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Γαλακτοπαραγωγών των ΗΠΑ, «στα δικά μας μάτια, ο αθέμιτος ανταγωνισμός συνίσταται στην προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο ώστε να τεθούν εμπόδια σε πιθανούς νέους παίκτες σε μία αγορά». Συγκεκριμένα για τη φέτα, ο κ. Μάλχερν αναφέρει ότι «το κλίμα, η τοπογραφία και το έδαφος δεν είναι το ίδιο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ελλάδας», προσθέτοντας ότι «πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα τυρί που αποτελεί μέρος της γαστρονομικής και πολιτιστικής παράδοσης πολλών χωρών εδώ και πολύ καιρό».
Οπως τονίζει μάλιστα, η οργάνωση της οποίας ηγείται, θεωρεί εξίσου άστοχη την πρόταση για μία συμβιβαστική λύση με τη χρήση όρων όπως «feta-style» (όπως έγινε με τον Καναδά). «Η φέτα είναι ένα είδος τυριού που φτιάχνεται στην Ελλάδα και που το φτιάχνουμε και εμείς» λέει. «Εχουμε το ίδιο δικαίωμα να χρησιμοποιούμε τον όρο».
Οι διαπραγματεύσεις για την TTIP έχουν βαλτώσει το τελευταίο διάστημα και εκφράζονται αμφιβολίες αν θα προλάβουν να ολοκληρωθούν πριν από το τέλος της θητείας του προέδρου Ομπάμα τον ερχόμενο Ιανουάριο. Οπως αναφέρουν στην «Κ» πηγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «η επίτευξη επαρκούς προστασίας για ζωτικά ευρωπαϊκά προϊόντα ΠΟΠ είναι αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής της Ε.Ε. στη σύναψη εμπορικών συμφωνιών». Η συζήτηση δεν έχει προχωρήσει ακόμα στο στάδιο των λεπτομερών διαπραγματεύσεων για συγκεκριμένα προϊόντα, λένε οι ίδιες πηγές. Ωστόσο, όπως αναφέρουν, «έχουμε παρουσιάσει κάποιες συγκεκριμένες ιδέες και προσδοκούμε ότι οι ΗΠΑ θα συζητήσουν εποικοδομητικά επί των ζητημάτων αυτών».
Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, η ελληνική κυβέρνηση -που ούτως ή άλλως αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την TTIP- έχει απειλήσει να θέσει βέτο κατά της επικύρωσής της, αν θεωρεί ότι δεν θωρακίζονται επαρκώς τα προϊόντα ΠΟΠ που παράγει.