Βαλκάνια, πρόοδος και ανάφλεξη

Βαλκάνια, πρόοδος και ανάφλεξη

3' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα Βαλκάνια με επίκεντρο την Πρίστινα και τα Βαλκάνια με επίκεντρο την Αθήνα μπορεί να αντανακλούν δύο διαφορετικές οπτικές, πόσο μάλλον αν επιχειρήσει κανείς να τα δει από την Ουάσιγκτον, το Παρίσι ή το Βερολίνο. Το νέο βιβλίο του Θάνου Βερέμη «Βαλκάνια: Ιστορία και κοινωνία» (εκδ. Αλεξάνδρεια) είναι ένα πυκνό σύγγραμμα 210 σελίδων που έρχεται να ανακεφαλαιώσει και να προεκτείνει τη συζήτηση για τα Βαλκάνια μέσα από μία πολυπρισματική γεωπολιτική θεώρηση. Πηγαίνει πίσω στον 19ο αιώνα και φθάνει μπροστά στα μεγάλα ανοικτά θέματα της εποχής μας, που απασχολούν την περιοχή και ιδίως τα Δυτικά Βαλκάνια, με έμφαση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τη διαχείριση των εθνικισμών στην ΠΓΔΜ, στο Κόσοβο, στην Αλβανία αλλά και στη Σερβία και στην Ελλάδα. Ολοκληρώνει μία καλειδοσκοπική αναδίφηση στη διείσδυση των δυτικών ιδεών περί έθνους-κράτους και ιδεαλιστικού, γραφειοκρατικού και πατριωτικού εθνικισμού και ανοίγει νέες πλατφόρμες συζήτησης και αντιπαράθεσης.

Νέα ερωτήματα

Ο Θάνος Βερέμης έχει το χάρισμα του περιεκτικού και ευθύβολου λόγου, γι’ αυτό και επέτυχε να κρατήσει τη σημαντική αυτή κατάθεση σε ένα εύρος σελίδων προσιτό στο ευρύ κοινό. Αυτό είναι υπηρεσία. Κατά μία έννοια είναι μία ευσύνοπτη και κυρίως επικαιροποιημένη κατάθεση της έως τώρα βαλκανιολογικής έρευνας του καθηγητή, και, με μία διευρυμένη ματιά, μπορεί κανείς να πει ότι το νέο αυτό βιβλίο προεκτείνει την έκδοση του 2004 «Βαλκάνια, από τον 19ο ώς τον 21ο αιώνα. Δόμηση και αποδόμηση κρατών» (εκδ. Πατάκη), καθώς έκτοτε η ανάγκη κατανόησης, πρωτίστως, του νέου βαλκανικού χάρτη, ενισχύθηκε από την είσοδο της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, την περαιτέρω άνοδο του αλβανικού εθνικισμού και την ελληνική κρίση μετά το 2010. Και αυτή η καλειδοσκοπική ματιά του Θάνου Βερέμη στα βαλκανικά πράγματα είναι ένας βραχίονας σε άμεση συνάρτηση με άλλα έργα του βαλκανικής θεματολογίας («Κοσσυφοπέδιο», 2000) αλλά και ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Η προσέγγιση των πολλαπλών και επιμέρους βαλκανικών μετώπων ορίζεται, φυσικά, από την κατανόηση όχι μόνο των ειδικών συνθηκών της Βαλκανικής στην ιστορική της προοπτική, αλλά και των σχέσεων με τη Δύση και την ιστορία των ιδεών και της πολιτικής συγκρότησης του κράτους-έθνους. Και η αντίστιξη των Βαλκανίων με τη Δύση, ως πολιτικά σύνολα, πολιτισμικές οντότητες και οικονομικά μεγέθη, εγείρει νέες ερμηνείες και προσεγγίσεις σε παλιές, δοκιμασμένες και εν πολλοίς ξεπερασμένες (ή εκ του αποτελέσματος εσφαλμένες) θεωρίες για τις τομές, Δύσης-Ανατολής, μέσα από συντεταγμένες ευρασιατικών ζωνών. Ο Θάνος Βερέμης, π.χ., με ευκολία καταρρίπτει τις δογματικές εκδοχές του Σάμιουελ Χάντιγκτον που αποσπούσε τον ορθόδοξο πολιτισμικά κόσμο (εδάφη προερχόμενα από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ρωσία, Ουκρανία, κ.ά.) από τον «πρώτο κόσμο» της Δύσεως και τον μετακύλιε σε ευρασιατική ενδιάμεση ζώνη.

Συνάγεται ότι, κατά τον Θάνο Βερέμη, οι βιαστικές μετά το 1990 αποτιμήσεις της ρευστής ιστορικής συνθήκης οδήγησαν σε παρακινδυνευμένες προσεγγίσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις, που στην περίπτωση της Βαλκανικής μεγεθύνονται, σε σφάλματα με αλυσιδωτές επιπτώσεις. Το βιβλίο αυτό έχει το χάρισμα να βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί την πολυπλοκότητα των τελευταίων 20 ετών (που υπάρχουν έντονα και στη μνήμη των ενηλίκων και κυρίως των άνω των 40 ετών αναγνωστών). Και μέσα από την πορεία της ανάδυσης των βαλκανικών κρατών, σε πορεία μερικών δεκαετιών, επιχειρείται σταδιακά η κατανόηση κάθε κρατικής οντότητας, της Ελλάδος περιλαμβανομένης. Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ανάλυση του Θάνου Βερέμη για την ενδημική ιδιοσυστασία των λογής λογής εθνικισμών στη Βαλκανική ως παραγώγων, αλλά και αποκλίσεων, των κυρίαρχων ευρωπαϊκών σχολών σκέψης και πολιτικής εξέλιξης τον 19ο αιώνα.

Από μόνα τους τα Βαλκάνια, ως ιστορικό όριο (διόλου απόλυτο) ανάμεσα στον καθολικισμό και την ορθοδοξία, το Ισλάμ και την Ευρώπη, τη Δύση και την Ευρασία, τον διαφωτισμό και την προνεωτερικότητα, την αστική κοινωνία της βιομηχανικής τάξης και της ημιαστικής των μεταπρατών και της διασποράς, αναδύεται και ως ιδανικό πεδίο για να προβάλει κανείς ενδιαφέρουσες διατομές που οδηγούν ή τείνουν να οδηγήσουν στην κατανόηση και του παρόντος ακόμη. Επιπλέον, ως ιστορικό πεδίο σύγκρουσης διεθνών συμφερόντων, ανάμεσα στους Αψβούργους, τους Οθωμανούς, τους Ρώσους, τους Ιταλούς, τους Βρετανούς και τους Γάλλους, προσφέρονται και ως μικρογραφία διεθνούς σκακιέρας. Αλλά οι διατομές που προκύπτουν από την παρατήρηση και μελέτη της Βαλκανικής μπορεί να οδηγήσουν σε σύγχρονες ερμηνείες για τη διαίρεση του κόσμου, που κατά τον Θάνο Βερέμη, δεν είναι ανάμεσα στη Δύση και τους άλλους, αλλά «μεταξύ του διεθνούς ρασιοναλισμού και του επίσης διεθνικού φονταμενταλισμού». Η περαιτέρω ανάλυση αυτής της διαίρεσης μας δίνει πολλές απαντήσεις για τη σύγχρονη διεθνή κατάσταση και αν επιθυμεί κανείς και για την κοινωνική αποδοχή του πολιτικού ανορθολογισμού διεθνώς.

Το βιβλίο, όμως, διατηρεί τους προθαλάμους του ιστορικού υπόβαθρου και της ιδεολογικής ανάλυσης της συγκρότησης αυτών των κρατικών οντοτήτων, ως κορύφωση για την εστίαση στα μείζονα και ανοικτά θέματα της Βαλκανικής: το Κόσοβο, το Μακεδονικό (και την αποτυχημένη ελληνική πολιτική για το όνομα) και τη Βοσνία. Τα «Βαλκάνια» προχωρούν τη συζήτηση και θέτουν ζητήματα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή