ΚΡΗΤΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Σε κλίμα κατάνυξης για την ιστορικότητα του γεγονότος, αλλά και με έντονο θρησκευτικό και διπλωματικό παρασκήνιο, ξεκίνησαν οι εργασίες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης. Πρόκειται για την πρώτη Σύνοδο μετά το Σχίσμα του 1054, η οποία στοχεύει να στείλει μήνυμα ενότητας στα περίπου 300 εκατομμύρια Ορθοδόξων χριστιανών σε όλο τον κόσμο.
Η επίσημη έναρξη θα γίνει αύριο, Κυριακή της Πεντηκοστής, με το συλλείτουργο των Προκαθημένων στον Ιερό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο· ωστόσο, το παρασκήνιο είναι έντονο ώστε να συμμετάσχουν και τα 14 Πατριαρχεία και Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες που απαρτίζουν τη Σύνοδο. Και αυτό, διότι η οικουμενικότητα της Συνόδου αμφισβητείται, αφού έως και στο παρά… ένα είχαν δηλώσει ότι δεν θα μετάσχουν τέσσερα από τα συνολικά 14 Πατριαρχεία και Εκκλησίες. Οι Προκαθήμενοι που παρίστανται στέλνουν με την παρουσία τους μήνυμα ενότητας –και ενίσχυσης του κύρους της Ορθοδοξίας– κάτι που εξήρε σε όλους τους τόνους ο προεδρεύων Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. Τελικά, έπειτα από συνεχείς διαβουλεύσεις τα δύο εκ των τεσσάρων, τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Γεωργίας (παραδοσιακοί σύμμαχοι του Πατριαρχείου Μόσχας), φέρεται να αποφάσισαν να έλθουν στην Κρήτη, και πλέον τα φώτα στρέφονται στα υπόλοιπα δύο, τα Πατριαρχεία Μόσχας και Αντιοχείας. Βέβαια, η στάση του Πατριαρχείου Μόσχας είχε αμβλυνθεί με την αποστολή, κατ’ αρχάς, ειδικού παρατηρητή.
Παρόντες και απόντες
Ειδικότερα, η συμμετοχή των δέκα εκ των 14 είχε επιβεβαιωθεί πριν από την έλευση του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Κρήτη, στα μέσα της περασμένης εβδομάδας. Πρόκειται για τα πρεσβυγενή (όπως ονομάζονται) Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, τα νεότερα Πατριαρχεία Σερβίας (ήταν το τελευταίο που το αποφάσισε), Ρουμανίας και τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες Ελλάδος, Κύπρου, Πολωνίας, Αλβανίας, Τσεχίας και Σλοβακίας.
Μέχρι την τελευταία στιγμή, επέμεναν στην αρνητική τους απάντηση το Πατριαρχείο Αντιοχείας (περιλαμβάνεται στα πρεσβυγενή) και τα Πατριαρχεία Μόσχας, Βουλγαρίας και Γεωργίας (περιλαμβάνονται στα νεότερα), διατυπώνοντας το καθένα διαφόρους λόγους. Παρ’ όλα αυτά, κύριος λόγος θεωρείται η προσπάθεια του Πατριαρχείου Μόσχας να αμφισβητήσει τα πρωτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ετσι, η προσπάθεια να μεταπεισθούν τα τέσσερα Πατριαρχεία ήταν έντονη από διαφορετικές πλευρές και διεθνείς παράγοντες. Ενδεικτικά, λίγο πριν από την έναρξη της Συνόδου υπήρξε πρωτοβουλία της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ορθοδοξίας, η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους των κοινοβουλίων με ορθοδόξους πληθυσμούς (προεδρεύει ο Ρώσος Σεργκέι Ποπόφ, μέλος της Ρωσικής Κρατικής Δούμας, και τη θέση του γενικού γραμματέα κατέχει ο Ελληνας υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Αμανατίδης), ώστε να εκπροσωπηθεί και το Πατριαρχείο Μόσχας. Ως πρώτο βήμα-κίνηση καλής θελήσεως εφέρετο να είναι η αποστολή ειδικού παρατηρητή από το Πατριαρχείο Μόσχας στις εργασίες της Συνόδου. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», και άλλοι ισχυροί διεθνείς δυτικοί πολιτικοί παράγοντες ασκούν έντονες πιέσεις ώστε να μετάσχουν και τα τέσσερα αρνητικά Πατριαρχεία.
Στα Χανιά βρίσκεται επίσης ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος δήλωσε ότι «η ελληνική πολιτεία συμβάλλει με όλους τους τρόπους για την ενότητα, την αγάπη και τη φροντίδα των ανθρώπων και τη συνεργασία των Ορθοδόξων Εκκλησιών, όλων των Εκκλησιών και των κοσμικών», εξαίροντας τις προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Το ίδιο έντονο και σύνθετο ήταν το παρασκήνιο που προηγήθηκε, καθώς η προετοιμασία και ο καθορισμός των θεμάτων της Συνόδου δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση, αφού διήρκεσαν 55 χρόνια, με τη Σύνοδο να αποτυπώνει όχι μόνο εκκλησιαστικές ισορροπίες και «στρατόπεδα» εντός της Συνόδου αλλά και γεωπολιτικές στρατηγικές.
Χαρακτηριστικό των «στρατοπέδων» είναι ότι –πριν οριστικοποιηθεί η συμμετοχή των Πατριαρχείων Βουλγαρίας και Γεωργίας– η συμμετοχή του Πατριαρχείου της Σερβίας άμβλυνε τις επικρίσεις ότι πρόκειται για μια «ελληνόφωνη Σύνοδο». Και αυτό διότι η Σερβία ανήκει στην ομάδα των σλαβόφωνων Εκκλησιών, μαζί με τα Πατριαρχεία Μόσχας και Βουλγαρίας.
Βεβαίως, το βλέμμα στρέφεται στο δίπολο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου Μόσχας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος προεδρεύει της Συνόδου ως «πρώτος μεταξύ ίσων» στην Ορθοδοξία, ενώ διατηρεί ιδιαίτερα καλές σχέσεις με τη Δύση, και δη τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στην άλλη πλευρά, το Πατριαρχείο Μόσχας είναι ιδιαίτερα πλούσιο, ενώ περιλαμβάνει σχεδόν την πλειονότητα των Ορθοδόξων χριστιανών, με τον Πατριάρχη Κύριλλο να έχει ιδιαίτερα καλές σχέση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Μάλιστα, η σχέση Κυρίλλου-Πούτιν φέρεται να έπαιξε ρόλο στην απόφαση του Πατριαρχείου Αντιοχείας να απέχει από τη Σύνοδο της Κρήτης. Συγκεκριμένα, μπορεί να μην έχει λυθεί η διαφωνία των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων για τη δικαιοδοσία επί του Κατάρ –θέμα που αποτέλεσε τον βασικό λόγο που επικαλέσθηκε το Πατριαρχείο Αντιοχείας για να μην συμμετάσχει– ωστόσο, η Αντιόχεια δεν μπορεί να αγνοήσει τις σχέσεις του καθεστώτος Ασαντ με τη Ρωσία στο γεωπολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής.
Στις εργασίες της Συνόδου μετέχουν 400 επίσκοποι, κληρικοί, θεολόγοι, παρατηρητές και ακαδημαϊκοί, όχι μόνο μέλη των αποστολών των Ορθοδόξων Εκκλησιών αλλά και εκπρόσωποι άλλων χριστιανικών δογμάτων.