ΜΙΧΑΛΗΣ ΦΑΚΙΝΟΣ
Φύλακας στην πισίνα
εκδ. Κέδρος
Μια πισίνα χτισμένη τα χρόνια της ευμάρειας στον Λόφο των Λύκων περιμένει το νερό. Ο ήρωας του μυθιστορήματος κέρδισε το προνόμιο να τη φυλάει, καθώς, τότε, τις καλές, ευτυχισμένες ημέρες, ο καθένας μπορούσε να αμείβεται ακόμα και για την πιο ανώφελη υπηρεσία. Τώρα, όμως, περνάει άνομβρες ημέρες δίπλα στην ολόστεγνη εδώ και καιρό πισίνα, φαντασιώνοντας τολμηρές βουτιές από τον βατήρα της, περιχαρή πλατσουρίσματα και αναζωογονητικές αναδύσεις από τον πυθμένα της. Και σκέφτεται. Οσο σκέφτεται, επωάζει ιστορίες. Με το μυαλό του δίνει ζωή στην πισίνα, η οποία άλλοτε αναπέμπει ένα παράξενο, μαυλιστικό τραγούδι, άλλοτε στενάζει ποθοπλανταγμένη, άλλοτε δονείται από την αναπόφευκτη λέξη «Ζαρενθάνα», άλλοτε γίνεται εστία των απανταχού ξεριζωμένων και άλλοτε κατοικείται από μια ερεβώδη γυναίκα, παραδομένη σε έναν διαπεραστικό γόο. Μια κιβωτός η πισίνα, από τις πολλές που έχει χειροτεχνήσει ο Φακίνος.
Ο φύλακας της πισίνας είναι στην ουσία φύλακας του χρόνου, ακριβέστερα του χρόνου που έχει κυλήσει στις σελίδες του Φακίνου. Το μυθιστόρημα υποδέχεται προγενέστερες συλλήψεις και πρόσωπα, όπως συμβαίνει σε όλα τα βιβλία του. Ετσι, ο κεντρικός ήρωας είναι επίσης ο Ομηρος Μπαρ, ο Οδυσσέας που εγκαταβιοί σε ένα ξύλινο βαγόνι, αλλά και ο ποδηλάτης χωρίς ποδήλατο. Ο αφηγητής μέσω των αφηγήσεών του διασπάται σε πολλαπλά είδωλα, αναδιπλασιάζεται. Οι αλλεπάλληλες ιστορίες και τα εναλλασσόμενα προσωπεία τού επιτρέπουν να διαφεύγει τον πόνο, τον δικό του, άρρητο πόνο, τον άλεκτο τρόμο του.
Η πρόδηλη θεατρικότητα υποδηλώνεται από τα ερείπια ενός παλιού θεάτρου, στα παρασκήνια του οποίου διαμένει ο φύλακας. Ανάμεσα στα απομεινάρια των παραστάσεων μπορεί κανείς να διακρίνει, βουτηγμένα «σ’ ένα σύννεφο μουχλιασμένης σκόνης», αγάλματα από αφρολέξ και χαρτοπολτό, σαρκαστικά γλυπτά των περασμένων μεγαλείων, ένα γιγάντιο ξεθωριασμένο ηλιοβασίλεμα, καθώς και ένα βιολί φτιαγμένο από πολεμικά υλικά, το 1915, όταν μια καραμπίνα αποφάσισε να γίνει μουσική.
Ο πόλεμος καραδοκεί στις σελίδες, μαίνεται ανημέρευτος από το βάθος του χρόνου. Ο φύλακας, ατενίζοντας τα βράδια την πόλη από τον βατήρα, μέσα από πολεμικά, νυχτερινά κιάλια, αντικρίζει, όπως όλοι οι μυθιστορηματικοί του προκάτοχοι, ένα ρημαγμένο, εγκαταλελειμμένο τοπίο, απόκοσμο μες στις πράσινες ανταύγειες των φακών, που αναφλέγεται από αδιάκοπες εκρήξεις. Τα μάτια του γεμίζουν «από αίμα, θάνατο, ερείπια και λάσπες». Αλλόφρονα, περίλυπα όντα κατοικούν αυτό τον ζοφώδη κόσμο. Ενας απαρηγόρητος κλόουν, λάτρης της ματαιότητας και των αυτοκτονιών, που επιζητεί μια καλλιεπή νεκρολογία, ένα παιδί που θέλει να ανάψει μια μεγάλη φωτιά και να κάψει το φέρετρο της μητέρας του, μήπως έτσι «νιώσει ζεστασιά από εκείνη», μια τετραμελής ορχήστρα, που με τα ασυντόνιστα όργανά της βγάζει ήχους ανατριχιαστικούς, στριγκούς, έξω από κάθε αρμονία, ήχους που μοιάζουν να έχουν ξεγλιστρήσει από ένα δαιμονικό πεντάγραμμο, μια άλλη ορχήστρα τριών ανδρών με ριγέ πιτζάμες, που σέρνουν τα δοξάρια στα βιολιά τους στον ρυθμό μιας πένθιμης μελωδίας, ενόσω θηριώδεις πατριώτες με ξυρισμένα κεφάλια κραυγάζουν τον εθνικό ύμνο και μοιράζουν ζαρζαβατικά στους Ελληνες.
Στο παρελθόν είχα εκφράσει επιφυλάξεις για την επιμονή του Φακίνου να επαναλαμβάνεται μυθοπλαστικά. Ωστόσο, εδώ οι συναιρέσεις παλαιότερων μοτίβων αφομοιώνονται από ένα διακριτό πλαίσιο, οριοθετημένο από αλληγορικές συνδηλώσεις. Γνώριμες φιγούρες επιστρέφουν στον οικείο, φαντασμαγορικό όσο και φρικιαστικό, κόσμο του συγγραφέα, κομίζοντας την οδύνη του χρόνου που μεσολάβησε. Μέσα από τις εκτυφλωτικές, πυρακτωμένες εικόνες αναθάλλει σπαρασσόμενο και τεφρό το τοπίο της καθημερινότητάς μας· μιας καθημερινότητας αποστραγγισμένης, στην οποία το πολυπόθητο, ζείδωρο ύδωρ ενσκήπτει σαν βούρκος, σαν το μαύρο, βρώμικο από τα αποκαΐδια, νερό που πνίγει στο τέλος την πισίνα και μαζί κάθε προσμονή του φύλακά της. Ο τελευταίος, ένας παραμυθάς άκαυστος από τις φλόγες του μυαλού του και άβρεχτος από τον χείμαρρο της φαντασίας του, μένει ανέκκλητα δεσμώτης της μοναδικής του ανιστόρητης ιστορίας.