Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έφτασε η ώρα της κρίσης. Υπό δυνατή βροχή σε μεγάλο μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου, οι πολίτες του αποφασίζουν σήμερα αν θα μείνουν ή όχι στην Ενωμένη Ευρώπη και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι περιμένουν με κομμένη την ανάσα το αποτέλεσμα. Χωρίς να συμμετέχουν στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, δίχως να είναι ακριβώς εταίροι, κρίνοντας από τις εξαιρέσεις που απολάμβαναν στη σχέση τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από τη γενική άποψή τους για την ηπειρωτική Ευρώπη, οι Βρετανοί κατόρθωσαν να μετατρέψουν ένα εσωκομματικό (των Συντηρητικών) πρόβλημα σε πανευρωπαϊκό, ίσως και παγκόσμιο. Η ευθύνη ανήκει στον μέτριο από όλες τις απόψεις Ντέηβιντ Κάμερον, που πολύ δύσκολα θα βγει ο ίδιος και το κόμμα του πολιτικά αλώβητοι από αυτή την ιστορία, είτε η χώρα του παραμείνει, είτε φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη πλευρά αξίζει θαυμασμό το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα η Βρετανία μπορεί να κάνει τον υπόλοιπο κόσμο να καρδιοχτυπά…
Είναι παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε πρόβλεψη αυτή τη στιγμή για το αποτέλεσμα. Οι δημοσκοπήσεις κινήθηκαν τις τελευταίες ημέρες στα όρια του στατιστικού λάθους και μόνο η ανάκτηση των απωλειών της από τη λίρα δικαιολογεί την όποια αισιοδοξία ότι η παράταξη της παραμονής της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα υπερισχύσει τελικά, έστω και με μικρή διαφορά. Το ερώτημα όμως παραμένει γιατί είναι τόσο σημαντικό για τους υπόλοιπους ευρωπαίους να υπερισχύσει το “ναι”. Για τη Βρετανία η σημασία είναι κυρίως οικονομική, για την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση και γενικότερα για τη Δύση, κυρίως πολιτική. Γι’ αυτό άλλωστε παρενέβη επανειλημμένα υπέρ της παραμονής ο πρόεδρος Ομπάμα.
Η γενική εκτίμηση είναι ότι το δημοψήφισμα στη Βρετανία θα έχει επιπτώσεις, ασχέτως αποτελέσματος. Θα επιβραδύνει σημαντικά τις διαδικασίες επέκτασης, αλλά εμβάθυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα απομακρύνει το όραμα της ενοποίησης και σίγουρα θα υπάρξει μία επανεκτίμηση του ρόλου των Βρυξελλών, ενδεχομένως και της οικονομικής πολιτικής. Αν όμως επικρατήσει το Brexit οι αντιδράσεις θα είναι πιθανότατα αλυσιδωτές, καθώς ο ευρωσκεπτικισμός είναι εκτεταμένος. Δεν αποκλείεται να ασκηθούν έντονες εσωτερικές πιέσεις και σε άλλες χώρες για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, θα αλλάξουν οι ισορροπίες μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που δεν το θέλει ούτε η Γερμανία η οποία γνωρίζει πολύ καλά ότι η αύξηση του πολιτικού της ρόλου θα αναβιώσει φόβους. Το όραμα μίας ενιαίας εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της Ευρώπης θα υποστεί επίσης πλήγμα. Η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, ακόμη και στη ζώνη του Ευρώ, θα γίνει πιο πιθανή.
Σε κάθε περίπτωση, η διαμόρφωση της Ευρώπης της επόμενης μέρας θα αρχίσει σε λίγες ώρες και πολλά σενάρια είναι ανοιχτά και τίποτα δεν είναι σίγουρο. Ούτε καν με ποια σχέση θα παραμείνει η Βρετανία στην Ευρώπη, αν πλειοψηφήσει η παραμονή.