Μια βόλτα στα μεγάλα ειδησεογραφικά σάιτ του κόσμου αποδεικνύει ότι το σημερινό δημοψήφισμα στη Βρετανία αποτελεί μια ιστορική στιγμή για τη χώρα, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Ενδεικτικά, «Η μέρα του λογαριασμού: 40 στοιχεία για να κάνετε τη σωστή επιλογή», λέει ο Independent, «Οι Βρετανοί ξεκίνησαν την ψηφοφορία του ιστορικού δημοψηφίσματος για την Ε.Ε.», γράφουν οι Financial Times, «B-day: Οι Βρετανοί αποφασίζουν», αναφέρει η Deutsche Welle, ενώ η Suddeutsche Zeitung γράφει ότι πολλοί Βρετανοί αλλάζουν τις στερλίνες σε ευρώ και δολάρια, φοβούμενοι την υποτίμηση του νομίσματός τους, ενώ δεν παραβλέπει και τα εκατομμύρια λιρών που παίζονται στα στοιχήματα.
Αναπόφευκτα, ξυπνούν μνήμες από τον περσινό δημοψηφισματικό Ιούλιο της χώρας μας, παρότι η ιστορική αυτή ημέρα για τη Βρετανία βρίσκεται σε άλλο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι παράξενο, ωστόσο, που μία από τις καθαρά αμεσοδημοκρατικές πράξεις, όπως είναι ένα δημοψήφισμα, μοιάζει ν’ αποτελεί ανάχωμα και όχι απελευθέρωση των δυναμικών τμημάτων του σώματος της κοινωνίας.
Δεν μπορεί, όμως, κανείς ν’ αγνοήσει το γεγονός πως τέτοιου είδους δημοψηφίσματα, που τίθενται σε μια κοινωνία που προσπαθεί να πάει μπροστά, λειτουργούν ανασταλτικά, επιστρέφουν τη συζήτηση σε ζητήματα που (θα έπρεπε να) έχουν λυθεί εδώ και δεκαετίες, δημιουργούν ψευδή διλήμματα και αναζωπυρώνουν έριδες που δεν έχουν κανέναν λόγο να αναζωπυρωθούν. Ενα τέτοιο ζήτημα είναι και η πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση της Ε.Ε., ζωτικό κομμάτι της οποίας είναι η Βρετανία, η οποία τώρα αναρωτιέται εάν πρέπει να συμβάλει σε αυτό το εγχείρημα ή όχι. Οι Βρετανοί σήμερα ερωτώνται εάν θέλουν να έχουν ρόλο στην εμβάθυνση της δημοκρατίας, σε όλα τα επίπεδα, εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
«Αντικρίζοντας το πολιτικό χάσμα»
Ωστόσο, σήμερα, σε άρθρο του στον Guardian, ο Τζον Χάρις, υπό τον τίτλο «Η Βρετανία είναι πλέον δύο έθνη, αντικρίζοντας το πολιτικό χάσμα» έρχεται να φωτίσει το πραγματικό χάσμα της βρετανικής κοινωνίας, επισημαίνοντας τα προβλήματα που ανέδειξε η περίοδος που προηγήθηκε του δημοψηφίσματος. Ο αρθρογράφος αναλύει τα δύο στρατόπεδα εντός της κοινωνίας, των οποίων οι διαφορές ανασύρονται από την εκλογική διαδικασία.
Οι Βρετανοί είναι χωρισμένοι ανάμεσα στον φόβο και την ελευθερία, ακροβατούν μεταξύ του κλειστού και του ανοιχτού ορίζοντα του μέλλοντος. «Δύο έθνη, εν ολίγοις, κοιτάζουν το ένα το άλλο, σε ένα πολιτικό χάσμα. Ετι χειρότερα, ενώ ο δεξιός Τύπος χρησιμοποίησε, ως συνήθως, πονηρά κόλπα, το τμήμα των Μέσων που θα μπορούσε να προσφέρει αντίβαρο έχει ως επί το πλείστον αποτύχει να κατανοήσει την ανήσυχη διάθεση εκατομμυρίων ανθρώπων –δεν είναι ο Ντέιβιντ Κάμερον ούτε ο Τζέρεμι Κόρμπιν ούτε η όψιμη είσοδος του Ντέιβιντ Μπέκαμ στη συζήτηση– η οποία είναι το κεντρικό θέμα του δημοψηφίσματος. Κατά την τελευταία εβδομάδα, το πρόβλημα αυτό έχει μετατραπεί σε πυρηνικό: τα φοβερά γεγονότα στο Μπίρστολ (σ.σ. δολοφονία της Τζο Κοξ) έχουν μετατρέψει το “μίσος” μια πανταχού παρούσα αλληγορία και η προοπτική κάθε πραγματικής κατανόησης του εθνικού κλίματος έχει υποχωρήσει ακόμη περισσότερο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χάρις.
Η ανάλυση αυτή επισημαίνει ακόμη εντονότερα τις παρανοήσεις που εντοπίζονται μεταξύ των ψηφοφόρων και που έρχονται να προστεθούν στα τρία ψεύδη του Brexit που προσπάθησε να καταρρίψει ο Ντέιβιντ Κάμερον στο τηλεοπτικό του μήνυμα την περασμένη Κυριακή (είσοδος της Τουρκίας στην Ε.Ε., οικονομική συμβολή της Βρετανίας στην Ε.Ε., ευρωπαϊκός στρατός). Το άρθρο του Χάρις είναι μια, έστω έμμεση και ακροθιγής, επισήμανση των λανθασμένων πολιτικών, των κλειστοφοβικών αντιλήψεων, των παρανοήσεων για την ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων –πολιτών της Ε.Ε. και προσφύγων-μεταναστών– αλλά και των παθογενειών και των παρανοήσεων που αναδεικνύονται εντός της βρετανικής και της ευρωπαϊκής κοινωνίας, σε όλες της τις τάξεις.
Το ερώτημα δεν είναι «άσπρο – μαύρο»
Τα δημοψηφίσματα, όμως, δεν γίνονται για να αναδείξουν τα προβληματικά ζητήματα μιας χώρας και μιας κοινωνίας – γίνονται, ωστόσο, εξαιτίας τους. Κι αν υποθέσουμε ότι όλα τα παραπάνω αποτελούν αιτίες για την προκήρυξη ενός τέτοιου δημοψηφίσματος, ίσως θα έπρεπε να αναρωτηθούν οι Βρετανοί ψηφοφόροι σήμερα εάν η λύση είναι το άσπρο-μαύρο ή, τελικά, το είδος της συμμετοχής τους σε μια ευρωπαϊκή οικογένεια, η οποία, παρ’ όλη της την ενδοοικογενειακή αναστάτωση, έχει δείξει ότι έχει τη δυνατότητα να συσφίξει περαιτέρω τους δεσμούς της, κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς.
Κι όπως γράφει σήμερα στον Independent ο Youssef El Gingihy, «το βασικό ζήτημα δεν είναι αν θα είμαστε εντός ή εκτός της Ε.Ε. Είναι το σε ποια Βρετανία και σε ποια Ευρώπη θέλουν οι πολίτες τους να ζήσουν». Ας ελπίσουμε ότι σήμερα οι Βρετανοί θα θελήσουν να ζήσουν με την υπόλοιπη Ευρώπη, για ν’ αποφασίσουμε από κοινού ποια Ευρώπη θέλουμε. Και να προσπαθήσουμε γι’ αυτήν.