Η διαφορά της Γαλλίας του Ζαν Μονέ από αυτήν της Μαρίν Λεπέν δεν είναι η ορμή του αντιευρωπαϊκού λαϊκισμού. Τη δεκαετία του πενήντα, όταν ο πρώτος έβαζε τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το αντιευρωπαϊκό κόμμα του Πιερ Πουζάντ αριθμούσε τετρακόσιες χιλιάδες μέλη. Και ο νεότερος βουλευτής του ήταν ο Ζαν Μαρί Λεπέν. Ο όρος poujadisme είναι συνώνυμος με τον λαϊκισμό.
Ο αντιευρωπαϊκός λαϊκισμός δεν είναι προϊόν της κρίσης, όπως υποστηρίζουν οι ημέτεροι ανιστόρητοι πρωταθλητές του. Είναι δε απορίας άξιον πώς, έως σήμερα τουλάχιστον, κανείς από δαύτους δεν διεκδίκησε το δημοψήφισμα στη Βρετανία για λογαριασμό του brand name ΣΥΡΙΖΑ και των ανατροπών που, όπως υποσχέθηκε στο κοινό του, έφερε στην ευρωπαϊκή σκηνή. Εχουμε καιρό και γι’ αυτό, θα μου πείτε.
Ο αντιευρωπαϊκός λαϊκισμός είναι παρακολούθημα της οικοδόμησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ενα υπόγειο του οικοδομήματος όπου στοιβάζονται έπιπλα και παλιά αντικείμενα μαζί με τις μνήμες τους και τη συναισθηματική τους αξία. Και, ως γνωστόν, όσο περνούν τα χρόνια και η ζωή απομακρύνεται απ’ τη νεότητά της, όταν οι καινούργιες εμπειρίες αρχίζουν και μοιάζουν με βασανιστικές δοκιμασίες για την κουρασμένη διάθεση, τόσο μεγαλύτερη αξία αποκτούν τα παλιά αντικείμενα. Είναι οι αποσκευές της μνήμης.
Η διαφορά ανάμεσα στην Ευρώπη του Μονέ και του Αντενάουερ με την Ευρώπη της Λεπέν και του Φάρατζ είναι διαφορά δυναμικής. Η Ευρώπη τη δεκαετία του πενήντα ήταν ένα πολιτικό και οικονομικό έμβρυο που έγινε βρέφος. Σήμερα είναι μια γηραλέα γιαγιά. Πώς λέει το ανέκδοτο: «Μπαμπά, η γιαγιά κάνει parcours;». Απάντηση: «Δεν νομίζω». «Ε, τότε την είδα να πέφτει από την ταράτσα».
Υπάρχει μια ευρωπαϊκή ψευδαίσθηση. Και δεν αναφέρομαι στην παγκόσμια ιστορική πρώτη μιας νομισματικής ένωσης που δεν υποστηρίζεται από μια πολιτική ένωση. Το πρωθύστερο είναι απότοκο της πρωταρχικής ψευδαίσθησης. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στηρίχθηκε στην ψευδαίσθηση ότι είχε αφήσει τις κρίσεις πίσω του, στα ερείπια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλη ιστορική πρώτη κι αυτή. Ολοι οι καθεδρικοί ναοί της Ιστορίας, και η Ευρώπη είναι ένας απ’ αυτούς, ολοκληρώθηκαν υπερβαίνοντας εσωτερικές κρίσεις. Ο αμερικανικός εμφύλιος ξέσπασε σε μια ομοσπονδία ήδη οργανωμένη. Η Ε.Ε. είχε την ψευδαίσθηση πως η πορεία της είναι ένας μονόδρομος από συνθήκες, νόμους, διατάγματα και ντιρεκτίβες.
Η πολιτισμική αμέλεια, προϊόν της προσπάθειας να αποσείσει οποιαδήποτε υποψία για πολιτισμική ανωτερότητα, υπήρξε το προκάλυμμα της ψευδαίσθησης. Το θεμέλιο του πολιτισμού της, οι κλασσικές σπουδές, αντιμετωπίστηκαν μαζί με τον χριστιανισμό ως τροχοπέδη της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Αυτά είναι για τους ειδικούς, αποφάσισαν οι ελίτ. Στον πολύ κόσμο φτάνει η ευημερία που υπόσχεται το ευρώ.
Δεν χρειάζεται να ξέρεις τι ψήφισαν οι Βρετανοί για να φοβάσαι μήπως η γιαγιά γκρεμιστεί απ’ την ταράτσα. Και αν η Ελλάδα με το περυσινό δημοψήφισμα έδειξε ότι δεν διεκδίκησε τυχαία την πατρότητα του Καραγκιόζη, ας ελπίσουμε ότι οι Βρετανοί, κι ας οδηγούν στην αριστερή πλευρά του δρόμου, θα ταρακουνήσουν κάπως την ευρωπαϊκή συνείδηση.