ΓΚΟΝΣΑΛΟ Μ. ΤΑΒΑΡΕΣ
Η γειτονιά
μτφρ.: Αθηνά Ψυλλιά,
Παναγιώτα Μαυρίδου
εκδ. Καστανιώτη
Ο κοντούλης Κύριος Βαλερύ βγαίνει από το σπίτι μόνο αφού «μελετήσει διεξοδικά τον ήλιο» και εξακριβώσει ότι δεν διατρέχει «τον κίνδυνο να εμφανιστεί η σκιά του». Ο μοναχικός Κύριος Ανρί περνά τις μέρες του φιλοσοφώντας και συνθέτοντας ύμνους στο αψέντι («Πίνουμε ένα ποτήρι αψέντι ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως οι κάτοικοι της αρχαίας Ρώμης… και μας μιλούν ακόμη για πρόοδο»). Ο Κύριος Χουαρός επιμένει «να κρατά στο σπίτι του ένα συρτάρι για να φυλάει το κενό». Ο Κύριος Μπρεχτ συνεχίζει να αφηγείται τις αλληγορικές ιστορίες του ακόμα και όταν δεν τον ακούει κανείς. Υστερα αναγκάζεται να δραπετεύσει από μια αίθουσα γεμάτη κόσμο.
Οι ένοικοι της «Γειτονιάς» του Γκονσάλο Ταβάρες είναι, όπως σπεύδει να διευκρινίσει στην εισαγωγή ο πολυβραβευμένος Πορτογάλος πεζογράφος, πρόσωπα εξ ολοκλήρου φανταστικά. Ωστόσο, οι τρυφερές, αστείες όσο και μελαγχολικές καρικατούρες αποτίουν φόρο τιμής σε υπαρκτές και άμεσα αναγνωρίσιμες προσωπικότητες. Ο Μπρεχτ, ο Ελιοτ, ο Ιταλο Καλβίνο, ο Πολ Βαλερύ, ο Βέλγος νεοσουρεαλιστής Ανρί Μισώ, ο Αργεντίνος ποιητής Ρομπέρτο Χουαρός και πέντε ακόμα συγγραφείς, ποιητές και φιλόσοφοι μετατρέπονται στους ήρωες των ελάχιστα αληθοφανών, αλλά απόλυτα απολαυστικών ιστοριών, διατηρώντας κάτι από την προσωπικότητα των πραγματικών ανθρώπων, στους οποίους αποτίουν φόρο τιμής. Γραμμένες σταδιακά σε διάστημα αρκετών χρόνων, οι δέκα αυτοτελείς (όχι όμως και ασύνδετες μεταξύ τους) ιστορίες κυκλοφορούν για πρώτη φορά σε μία πολυσέλιδη συγκεντρωτική έκδοση, επιτρέποντας στον αναγνώστη να περιηγηθεί στους δρόμους της μικρής Γειτονιάς, απευθύνοντας ίσως έναν ευγενικό χαιρετισμό στους εκκεντρικούς κατοίκους της. Πρόκειται για ένα μικρό μόνο κομμάτι ενός έργου σε εξέλιξη, αφού η «Γειτονιά» συνεχίζει να εμπλουτίζεται και πλέον αριθμεί περισσότερους από 40 ήρωες (οι περισσότεροι άντρες, αλλά και ορισμένες γυναίκες, όπως η Κυρία Γουλφ).
Αρκετά διαφορετικό σε ύφος από τα μάλλον «σκοτεινά» μυθιστορήματα του Ταβάρες (η «Ιερουσαλήμ» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Καστανιώτη») το βιβλίο αποκαλύπτει μια διαφορετική πτυχή του χαρακτήρα του συγγραφέα: πιο ανάλαφρη, πιο προσωπική, αλλά εξίσου βαθυστόχαστη και οπωσδήποτε πολύ «διαβασμένη». Στους φαινομενικά ασυνάρτητους μονολόγους τους, οι δέκα Κύριοι θέτουν ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου, τη θρησκεία, τη λογική, την πολιτική, τη λογοτεχνία και όλα τα μεγάλα φιλοσοφικά ζητήματα, ενίοτε επιχειρώντας να δώσουν οι ίδιοι τις απαντήσεις. Δεν λείπουν τα καυστικά σχόλια, όπως η παρατήρηση του Κύριου Κράους: «Συγκεκριμένος πολιτικός επαναλάμβανε τόσες φορές τις ίδιες λέξεις στον ίδιο μονόχορδο ρυθμό, ώστε οι συνάδελφοί του ρύθμιζαν πλέον τους ωροδείκτες των ρολογιών τους με τη λέξη Ελευθερία» και τους λεπτοδείκτες με τη λέξη Δημοκρατία». Τα μινιμαλιστικά σκίτσα της Ρασέλ Καϊάνο που δεν είναι άλλη από τη σύζυγο και σταθερή συνεργάτιδα του Ταβάρες, κατορθώνουν να συνοψίσουν σε λίγες γραμμές αυτό το μείγμα παιχνιδιάρικης διάθεσης και σοβαρότητας, το οποίο διαπνέει ολόκληρη τη «Γειτονιά».