«Εμείς οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών είμαστε αποφασισμένοι να διακηρύξουμε και πάλι την πίστη μας στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια και στην αξία των ανθρώπου, στα ίσα δικαιώματα ανδρών και γυναικών, και μεγάλων και μικρών εθνών».
Αυτή η διακήρυξη πίστεως στα ανθρώπινα δικαιώματα υπογραμμίζεται στο προοίμιο του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ.
Τι είναι όμως ανθρώπινα δικαιώματα;
«Τα ανθρώπινα δικαιώματα», σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ, «είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης φύσης. Χωρίς αυτά δεν μπορεί να υπάρξει ανθρώπινο ον». Και η απλή και μόνο ανάγνωση του ορισμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι αρκετή για να φανερώσει ότι μια ευνομούμενη πολιτεία οφείλει πρωτίστως να έχει ένα σύστημα αξιών που προσιδιάζει στο «κράτος δικαίου», η δε διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντικατοπτρίζει τον πολιτισμό της. Ωστόσο από τη μια πλευρά παρατηρούμε την κοινωνία να «προοδεύει», τον «πολιτισμό» να προάγεται, την τεχνολογική ανάπτυξη να εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και από την άλλη γινόμαστε θεατές γεγονότων που εκτυλίσσονται καθημερινά ανά τον κόσμο σε σενάρια ανείπωτης βαρβαρότητας και ανήκουστης εξευτελιστικής μεταχείρισης ανθρώπου από «άνθρωπο».
Τελικά προάγεται ο πολιτισμός ή μεταλλάσσεται;
Εχουν γίνει στο παρελθόν σημαντικές επαναστάσεις οι οποίες απέδωσαν καρπούς. Που ως αποτέλεσμα είχαν τον περιορισμό της εξουσίας και της επιβαλλόμενης βίας εις βάρος των απλών ανθρώπων, με τη θεσμοθέτηση διεθνών κειμένων που κατοχυρώνουν και διαφυλάσσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Θα έπρεπε, συνεπώς, να είμαστε ευχαριστημένοι με ό,τι έχουμε καταφέρει, κυρίως ως διεθνής κοινότητα. Θα έπρεπε να αισθανόμαστε ασφαλείς ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν κινδυνεύουν. Θα έπρεπε να έχουμε τη σιγουριά ότι ο νομικός μας πολιτισμός και τα κεκτημένα μας είναι απολύτως θωρακισμένα. Γιατί όμως τίποτε από όλα αυτά δεν συμβαίνει; Γιατί συνεχώς παρατηρούμε να συρρικνώνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι αξίες και οι ελευθερίες; Γιατί διαρκώς χρησιμοποιούνται μέθοδοι και εξαγγέλλονται τακτικές που παραπέμπουν σε μεσαιωνική περίοδο; Και κυρίως γιατί δεν αντιδρούν και δεν λαμβάνουν μέτρα οι θεσμοθετημένοι φορείς; Μήπως, τελικά, όλα αυτά τα διεθνή και λοιπά κείμενα έχουν τεθεί για να αποτελέσουν τη βιτρίνα ενός συστήματος που εξακολουθεί διαχρονικά να βάλει ενάντια στον άνθρωπο, τον απλό –μέσο– καθημερινό πολίτη, προσπαθώντας να τον αφοπλίσει από το κυριότερο όπλο του που είναι ο αυτοσεβασμός του και η αυτοεκτίμησή του; Γιατί μόνον έτσι θα μπορέσει να τον χειραγωγήσει και να τον κατευθύνει σε δρόμους προκαθορισμένους που οδηγούν ίσως σε αδιέξοδο. Και όλα αυτά γιατί; Προπάντων για το οικονομικό όφελος. Για την ενδυνάμωση και για την παγίωση της παντοκρατορίας των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων της υφηλίου. Και, τελικά, οι πολλά υποσχόμενες διεθνείς συμβάσεις παραμένουν άνευ ουσίας, αφού δεν επιφέρουν καμία απολύτως συνέπεια για όποιον τα περιφρονεί και τα παραβιάζει. Θα έπρεπε, επομένως, να συνειδητοποιήσουμε τον κίνδυνο που μας απειλεί, που στρέφεται ξεκάθαρα πλέον εναντίον της οντότητάς μας, της νοημοσύνης μας, της ψυχής μας, του δικαιώματός μας στη ζωή. Ο καθένας, εφ’ όσον θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο πολίτη και όχι ιδιώτη, θα πρέπει να έχει αφυπνισμένη τη συνείδησή του και να θέτει ως όραμα στη ζωή του την αντίδραση σε κάθε προσπάθεια παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πάντοτε με σεβασμό στους νόμους. Ο σπουδαίος φιλόσοφος και στοχαστής Ευάγγελος Παπανούτσος γράφει ότι: «Η Ιστορία μάς διδάσκει ότι όταν ανάψει μέσα στις ψυχές των ανθρώπων το φως και συνειδητοποιήσουν τα σύμφυτα με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια δικαιώματά τους δεν παραιτούνται πια από τον αγώνα για την αναγνώριση και την κατοχύρωσή τους. Αλλος δρόμος δεν διαγράφεται μπροστά τους, παρά ο ανήφορος προς το πολιτικό καθεστώς που υπόσχεται να τα σεβαστεί, δηλαδή προς τη Δημοκρατία. Απόδειξη ότι και όσοι τη λυμαίνονται ή τη νοθεύουν, το όνομά της δίνουν στις παραποιήσεις της». Αλλωστε οι συνεχείς νομιμοποιημένες επεμβάσεις των μεγάλων δυνάμεων σε μικρές χώρες, κι αυτές στο όνομα του δήθεν εκδημοκρατισμού έγιναν, αφήνοντας πίσω καταστροφές, αίμα, πόνο και εγκατάλειψη.
Πρώτα η παγκοσμιοποίηση του ανθρωπισμού και μετά η παγκοσμιοποίηση της ελεύθερης αγοράς χωρίς κανόνες, που εξαχρειώνει τον άνθρωπο και παγκοσμιοποιεί την απληστία και την βία.
*Πρώην πρόεδρος ΔΣΑ.