Με ενισχυμένη την ενότητα, αλλά μόνο των επιμέρους στρατοπέδων της, ολοκληρώνονται σήμερα οι εργασίες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, στην Κρήτη. Η πρώτη Σύνοδος μετά το Σχίσμα του 1054 στόχευσε να στείλει μήνυμα ενότητας στα περίπου 300 εκατ. Ορθοδόξων χριστιανών σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο η απουσία του Πατριαρχείου Μόσχας από την –υψηλών συμβολισμών και σημασίας– Σύνοδο, λόγω της πανθομολογούμενης κόντρας του με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αφήνει το στίγμα της στις σχέσεις μεταξύ των Ορθοδόξων Πατριαρχείων και Εκκλησιών, προμηνύοντας νέα επεισόδια… πολέμου. Μάλιστα, εκκλησιαστικές πηγές εκτιμούν, μιλώντας στην «Κ», ότι τα μηνύματα που έρχονται από το Πατριαρχείο Μόσχας δείχνουν μία πιθανή προσπάθειά του για οργάνωση «αντισυνόδου», ίσως και μέσα στο 2017. Η κόντρα έχει σαφώς πολιτικό χαρακτήρα και αποτύπωμα στη γεωπολιτική σκακιέρα στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το Οικουμενικό Πατριαρχείο φέρεται να κρίνει πως έχει ωριμάσει η αναγνώριση του Αυτοκεφάλου της Ουκρανικής Εκκλησίας, κάτι στο οποίο αντιτίθεται με σφοδρότητα η Μόσχα.
Ειδικότερα, το σύνολο της Ορθοδοξίας συγκροτούν 14 Πατριαρχεία και Αυτοκέφαλες Εκκλησίες (Οικουμενικό, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων, Ρωσίας, Ρουμανίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας, Κύπρου, Ελλάδος, Αλβανίας, Πολωνίας, Τσεχίας και Σλοβακίας), τα οποία ωστόσο μιλούν τρεις διαφορετικές γλώσσες. Υπάρχουν οι οκτώ ελληνόφωνες Εκκλησίες, οι σλαβόφωνες και οι αραβόφωνες. Οι δηλώσεις στο παρά πέντε μη συμμετοχής από τέσσερα Ορθόδοξα Πατριαρχεία (της Μόσχας, αλλά και της Αντιοχείας, της Βουλγαρίας και της Γεωργίας, που φέρονται φίλα προσκείμενα σε αυτό της Μόσχας) έπληξαν τον οικουμενικό χαρακτήρα της Συνόδου και έφεραν στο επίκεντρο τη χρόνια διελκυστίνδα Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Μόσχας, το οποίο αμφισβητεί τα πρωτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που έχει την προεδρία της Αγίας και Μεγάλης Ιεράς Συνόδου. Τελικά, και παρά τις έντονες, παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, τα τέσσερα Ορθόδοξα Πατριαρχεία δεν μετείχαν, επικαλούμενα διαφωνίες επί των θεμάτων συζήτησης.
«Εκλεισε» το θέμα
Ωστόσο οι διεργασίες στην Κρήτη αναμένεται να έχουν αποτύπωμα στις σχέσεις των Εκκλησιών κατά το άμεσο μέλλον. Χαρακτηριστικά, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, διαβεβαιώνοντας ότι «το Οικουμενικό Πατριαρχείο ουδεμία πρόθεση έχει να χορηγήσει αυτονομία στις Μητροπόλεις των λεγομένων “Νέων Χωρών”», έκλεισε το εν λόγω θέμα που προκάλεσε πόλεμο το 2004 μεταξύ Αθήνας και Φαναρίου.
Εκτός από το κλίμα ενότητας που υποδηλώνει η απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη για τις «Νέες Χώρες», ερμηνεύεται και ως προσπάθεια ενίσχυσης του ελληνόφωνου «μετώπου» μεταξύ των 14 Πατριαρχείων και Αυτοκέφαλων Εκκλησιών, την ίδια στιγμή που αναμένονται κινήσεις από το «στρατόπεδο» του Πατριαρχείου Μόσχας. Ενδεικτικά, εκκλησιαστικά στελέχη εστίασαν στην αποστροφή του μηνύματος που έστειλε ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος προς τους Προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Ο κ. Κύριλλος υποβάθμισε τη Σύνοδο σε απλή «συνάντηση», η οποία «μπορεί να βοηθήσει στην προετοιμασία εκείνης της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, η οποία θα ενώσει όλες τις κατά τόπους Εκκλησίες», όπως ανέφερε. «Τι σημαίνει αυτό; Η Μόσχα εκτιμάται ότι θα επιχειρήσει να οργανώσει “αντισύνοδο”, πιθανότατα ακόμη και μέσα στο 2017», λέει στην «Κ» εκκλησιαστικός παράγοντας.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο φέρεται διατεθειμένο να δώσει λύση στο ζήτημα της Ουκρανίας. Η εν λόγω χώρα αποτελεί μόνιμο θέατρο εκκλησιαστικής διελκυστίνδας, η οποία εντάθηκε μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την ανεξαρτητοποίησή της το 1991. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας έγινε πλήρως αυτόνομη στις 27 Οκτωβρίου 1990, αναγνωρίζεται από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και συνδέεται με το Πατριαρχείο Μόσχας. Πρόσφατα, η Βουλή της Ουκρανίας, με 245 ψήφους υπέρ και 20 κατά, ζήτησε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Κάτι για το οποίο αντιδρά η Μόσχα. «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει διαχειριστεί έως τώρα το θέμα αναβλητικά. Αλλά μέχρι πότε μπορεί να κάνει το χατίρι της Μόσχας;», σχολίασαν, μιλώντας στην «Κ», πηγές του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Και τόνισαν ότι «η λύση για το θέμα της Ουκρανίας έχει ωριμάσει»…