Μπορεί οι φυλακές να έχουν ταυτιστεί με την παραβατικότητα, όμως κανένα νόμισμα δεν έχει μόνο μία όψη. Στα σωφρονιστικά καταστήματα τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλά και θετικά. Η λειτουργία επτά σχολείων για ενήλικους κρατουμένους, με συνολικά 785 μαθητές-κρατουμένους, είναι μια μόνο απόδειξη της προσπάθειας που καταβάλλεται από τους ίδιους τους έγκλειστους πρωτίστως, τις διευθύνσεις των φυλακών και τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Παιδείας για την εκπαίδευση και τη μόρφωση των κρατουμένων.
Συνολικά, το 2015 οι κρατούμενοι παρακολούθησαν –περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά– μαθήματα για ξένες γλώσσες, λογοτεχνία, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ποίηση (είναι και αυτό γεγονός), ενώ πολλοί ήταν εκείνοι που δεν έχασαν ούτε ώρα για εγκύκλιες σπουδές. Τα δε προγράμματα που εφαρμόστηκαν προκαλούν πραγματικά εντύπωση. Ακόμα και απευθείας σύνδεση με το πρόγραμμα CERN είχαν κρατούμενοι από τη φυλακή Τρικάλων με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η τεχνολογία, ενώ ποίηση, λογοτεχνία και επαφή με κείμενα ανθρωπιστικών σπουδών είχαν κρατούμενοι στον Κορυδαλλό.
Στις φυλακές Κορυδαλλού, για παράδειγμα, μεταξύ πολλών άλλων δράσεων, έγιναν και τα εξής: Αναπτύχθηκαν προγράμματα με θέματα «ο εαυτός μας και η εικόνα που προβάλλουμε», «Επικοινωνία χωρίς βία», θεατρικές και κινηματογραφικές προβολές, ενώ αίσθηση έχει προκαλέσει η έκδοση του οδηγού δικαιωμάτων των κρατουμένων, με τον τίτλο «Το αλφαβητάρι του Κρατουμένου», με σχέδια εγκλείστων με ικανότητες στη ζωγραφική και σε άλλες τέχνες.
Μεγάλο ενδιαφέρον προκάλεσε και η δράση «Οι ποιητές μπαίνουν στη φυλακή», που πραγματοποιήθηκε από το σχολείο οροθετικών γυναικών -κρατουμένων στο νοσοκομείο των φυλακών Κορυδαλλού. Επίσης, έργα πολλών κρατουμένων εκτέθηκαν στο φετινό ART ATHINA.
Σημαντική δουλειά υποδομής γίνεται και στις φυλακές όπου κρατούνται ανήλικοι ή υπόδικοι και κατάδικοι μετεφηβικής ηλικίας. Οπως τονίζει στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Αντεγκληματικής και Σωφρονιστικής Πολιτικής στο υπουργείο Δικαιοσύνης, Ευτύχιος Φυτράκης, σε όλα τα σωφρονιστικά καταστήματα που κρατούνται ανήλικοι, λειτουργούν Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια.
Ειδικότερα, στο σωφρονιστικό κατάστημα Νέων Κασσαβέτειας, λειτουργεί παράρτημα Δημοτικού σχολείου και Γυμνασίου. Το ίδιο και στις φυλακές Νέων Βόλου, αλλά και στον Αυλώνα, όπου παράλληλα λειτουργεί και Λύκειο, καθώς κρατούνται πολλά νέα παιδιά μετεφηβικής ηλικίας (πάνω από 18). Δημοτικό, Γυμνάσιο και ορισμένες τάξεις Λυκείου λειτουργούν και στο σωφρονιστικό κατάστημα κράτησης στην Κόρινθο.
Γενικά σε όλες τις φυλακές ανηλίκων παρέχεται, πλέον, η δυνατότητα εκπαίδευσης και παρακολούθησης σχολικών μαθημάτων, ενώ όπως επισημαίνει ο κ. Φυτράκης, με τη νέα δικαστική χρονιά σε άλλες τρεις φυλακές, αναμένεται να λειτουργήσουν σχολεία. Ο λόγος αφορά τη Νιγρίτα, τον Δομοκό και το Μαλανδρίνο, ενώ στις φυλακές της Πάτρας το σχολείο επανασχεδιάζεται και θα επαναλειτουργήσει.
Παράλληλα, ξεκίνησε η εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος για επικοινωνία, μέσω skype, μια φορά την εβδομάδα κρατουμένων από τις φυλακές ανηλίκων με τους υπευθύνους του υπουργείου Δικαιοσύνης (Γραμματεία Αντεγκληματικής και Σωφρονιστικής Πολιτικής). Πρόκειται για νέες προσπάθειες που αποδίδουν. Δεν είναι λίγο, άλλωστε, που το 10% των κρατουμένων παρακολουθεί μαθήματα και εκπαιδευτικές δράσεις. Κάτι αλλάζει σιγά-σιγά στις φυλακές.