Η κρίση ευνοεί τα προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, την εξάπλωση των εξαρτήσεων και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ολες οι διεθνείς έρευνες αποτελεσματικότητας κόστους-οφέλους αποδεικνύουν ότι η απεξάρτηση πιάνει τόπο και ότι τα κονδύλια που διατίθενται σε αυτήν δεν πρέπει να λογίζονται ως δαπάνη αλλά ως επένδυση στη δημόσια υγεία και την κοινωνική συνοχή. Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, αξίζει να σημειώσουμε τι κάνει το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και τη στρατηγική του για το μέλλον.
Το πανελλαδικό δίκτυο υπηρεσιών του ΚΕΘΕΑ, που εκτείνεται σε 26 πόλεις και 18 σωφρονιστικά καταστήματα, προσέφερε μέσα στο 2015 υπηρεσίες σε όλο το φάσμα μείωσης της ζήτησης: πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση, μείωση της βλάβης, συμβουλευτική και ψυχική απεξάρτηση, κοινωνική επανένταξη, οικογενειακή υποστήριξη, καθώς και εκπαίδευση επαγγελματιών, έρευνα, αξιολόγηση και τεκμηρίωση. Προσφέρθηκαν συνολικά 6.688 θέσεις θεραπείας και επανένταξης, ενώ συγχρόνως υποστηρίχτηκαν και 6.825 μέλη οικογενειών. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν 14.745 συναντήσεις με χρήστες στον δρόμο.
Ψυχή του ΚΕΘΕΑ είναι το προσωπικό του. Διαθέτουμε σήμερα 448 εργαζομένους πανελλαδικά. Οι 7 στους 10 βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή», προσφέρουν δηλαδή υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας-επανένταξης. Τα τελευταία χρόνια η δύναμη προσωπικού του ΚΕΘΕΑ βαίνει μειούμενη (-126 άτομα από το 2009), δυσχεραίνοντας την ανταπόκριση του οργανισμού στα αιτήματα για νέες μονάδες και αυξάνοντας τον κίνδυνο επαγγελματικής εξουθένωσης των εργαζομένων. Η πρόσφατη έγκριση 35 νέων προσλήψεων αποτελεί μια πρώτη ανάσα, χωρίς, ωστόσο, να καλύπτει το σύνολο των μεγάλων αναγκών του ΚΕΘΕΑ.
Η κρατική επιχορήγηση προς το ΚΕΘΕΑ το 2015 ανήλθε σε 16.000.000 ευρώ, ενώ τα συνολικά του έσοδα, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας αυτοχρηματοδότησης, δηλαδή παραγωγικές μονάδες, δωρεές (όπως αυτή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος) και προγράμματα ΕΣΠΑ, ήταν 18.983.653. Οι συνολικές δαπάνες του για μισθοδοσία, λειτουργικά έξοδα, αγορές πρώτων υλών και πάγια ήταν 16.114.547. Το κύριο βάρος των δαπανών δίνεται στην πρόληψη, τη μείωση της βλάβης, τη θεραπεία στην κοινωνία και τις φυλακές, την εκπαίδευση, τη στήριξη της οικογένειας και την επανένταξη. Το κόστος λειτουργίας περιορίζεται χάρη στις προσπάθειες αυτοχρηματοδότησης, στη συστηματική συνεργασία μας με την τοπική αυτοδιοίκηση που παραχωρεί εγκαταστάσεις για τη στέγαση μονάδων, τη συμβολή της κοινωνίας των πολιτών, όπως εκφράζεται μέσα από τη δράση των 14 Συλλόγων Οικογένειας, των εκατοντάδων εθελοντών, αλλά και του ίδιου του εθελοντικού Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, του οποίου έχω την τιμή να προεδρεύω.
Η λειτουργία ενός δικτύου υπηρεσιών με τέτοιο εύρος και αριθμό εξυπηρετουμένων δεν μπορεί να είναι απρόσκοπτη χωρίς την ουσιαστική συμπαράσταση της πολιτείας. Γι’ αυτό ζητάμε σταθερότητα χρηματοδότησης και κάλυψη των συνολικών αναγκών σε προσωπικό, ώστε να πετύχουμε περαιτέρω στόχους, όπως η γεωγραφική κάλυψη όλης της επικράτειας, η ενίσχυση της δυνατότητας πλήρους απεξάρτησης, η ενίσχυση της κοινωνικής επανένταξης των απεξαρτημένων, η φροντίδα πληθυσμών σε κίνδυνο, η συνέχιση λειτουργίας τόσο του Δικτύου Φροντίδας Εξαρτημένων στον Δρόμο όσο και των Πολυδύναμων Κέντρων Διπλής Διάγνωσης.
Στοχεύουμε στην ισότιμη και παραγωγική επανένταξη των ανθρώπων στην κοινωνία, στην απεξάρτησή τους, εν τέλει, ακόμη και από τις ίδιες τις υπηρεσίες μας. Για το σκοπό αυτόν εφαρμόζουμε μια ολιστική ψυχοκοινωνική προσέγγιση, που εμπλέκει ενεργητικά το ίδιο το άτομο, την οικογένειά του και τον κοινωνικό περίγυρο.
Είμαστε μέσα στην κοινωνία με θεραπευτικά προγράμματα που συμμετέχουν ενεργά στη ζωή των τοπικών κοινωνιών, αναλαμβάνουν κάθε χρόνο δεκάδες εθελοντικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές πρωτοβουλίες, ανοίγουν τις εγκαταστάσεις τους στο κοινό, οικοδομούν συνεργασίες και δίκτυα, προάγοντας μια κουλτούρα αλληλεγγύης και συλλογικότητας.
Την προσπάθεια αυτή η κοινωνία μάς την ανταποδίδει. Χάρη στη δική της στήριξη, αυτόν τον μήνα υλοποιούμε μια καμπάνια με κεντρικό σύνθημα «Χωρίς εσένα αποκλείεται», για να ευαισθητοποιήσουμε ενάντια στον κοινωνικό αποκλεισμό που υποσκάπτει το δικαίωμα σε θεραπεία και ένταξη.
Η εξάρτηση δεν αφορά συγκεκριμένο «τύπο» ανθρώπων, δεν είναι ηθική παρεκτροπή, δεν είναι έγκλημα, δεν είναι ασθένεια. Η εξάρτηση θεραπεύεται.
Ο εξαρτημένος ζητάει μια δεύτερη ευκαιρία. Να του τη δώσουμε. Να υποστηρίξουμε το δικαίωμα σε θεραπεία και επανένταξη, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην αξιοπρέπεια.
*Ο κ. Γιώργος Μπαρδάνης είναι ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής και πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ.