Η επικράτηση του «Ναι» στην παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε., όπως μετέδιδαν οι δημοσκοπήσεις τα μεσάνυχτα της Πέμπτης προς Παρασκευής, «χαλάρωσε» τους αξιωματούχους της Ευρώπης συνολικά. Το ίδιο συνέβη και στην Αθήνα. Ολοι, όμως, ξύπνησαν την Παρασκευή το πρωί διαβάζοντας τις διθυραμβικές δηλώσεις των υποστηρικτών του Brexit. Και αμέσως κινητοποιήθηκαν για να προλάβουν τις εξελίξεις.
Ο «κόκκινος συναγερμός» χτύπησε παντού. Ο υπουργός Οικονομικών Ευκλ. Τσακαλώτος και ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γ. Χουλιαράκης βρέθηκαν στο Μέγαρο Μαξίμου για μια πρώτη εκτίμηση της κατάστασης. Ούτως ή άλλως το οικονομικό επιτελείο ήταν σε ετοιμότητα, αλλά το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος δεν άφησε περιθώριο εφησυχασμού.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) Γ. Στουρνάρας συμμετείχε στην τηλεδιάσκεψη του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) από τη Βασιλεία της Ελβετίας. Εκεί βρισκόταν για να λάβει μέρος στη συγκέντρωση των κεντρικών τραπεζιτών που πραγματοποιείται κάθε τρεις μήνες από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Κατά «διαβολική» σύμπτωση, ο κ. Στουρνάρας, στο περιθώριο της συγκέντρωσης της BIS φέτος τον Ιούνιο, κλήθηκε να διαχειριστεί το Brexit. Τις ίδιες ημέρες πέρυσι, διαχειριζόταν από τη Βασιλεία την εφαρμογή των capital controls στην Ελλάδα.
Πίσω στην Αθήνα, συνεχείς ήταν οι συσκέψεις στα επιτελεία των τραπεζών για να σταθμίσουν τις βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος. Σε μια προσπάθεια να ηρεμήσει τις αγορές, ο πρόεδρος του ομίλου Πειραιώς Μιχ. Σάλλας, σε δηλώσεις του προς τη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, σημείωσε ότι «η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε είναι βαρύ πλήγμα στην ευρωπαϊκή ενότητα και στην ευρωπαϊκή οικονομία», αλλά «σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, λόγω του μικρού μεγέθους και της διάρθρωσης των οικονομικών μας σχέσεων, οι επιπτώσεις του Brexit εκτιμώ ότι θα είναι περιορισμένες».
Κοινή συνισταμένη όλων των παραπάνω διαβουλεύσεων ήταν η εκτίμηση ότι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία από το Brexit είναι «περιορισμένες». Υπαρκτές μεν, αλλά όχι σε επίπεδο που να δικαιολογείται κάποιος πανικός. Αντιθέτως, τραπεζικά στελέχη εκτιμούσαν ότι οι συνέπειες είναι διαχειρίσιμες και ειδικά σε ό,τι αφορά τον τραπεζικό τομέα, που βρίσκεται στο ειδικό καθεστώς των capital controls εδώ και πολύ καιρό. Στο πλαίσιο αυτό, οι επιτελείς των τραπεζών δεν ανησυχούν ούτε για τη ρευστότητα ούτε για τη σταθερότητα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.
Ανησυχούν, όμως, για τις οικονομικές επιπτώσεις στην Ελλάδα και κυρίως στην ευρωπαϊκή οικονομία και για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη που μπορεί να οδηγήσουν σε μακρά περίοδο αβεβαιότητας και αστάθειας. Ανησυχία που προέκυψε και από τη σύσκεψη του οικονομικού επιτελείου στο Μέγαρο Μαξίμου το πρωί της Παρασκευής.
Στον αέρα ο «χάρτης»
Η απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την Ε.Ε. ήρθε τη στιγμή που η Αθήνα είχε διαμορφώσει έναν οδικό χάρτη για την άρση της αβεβαιότητας για την ελληνική οικονομία και την επιστροφή των επενδυτών στην Ελλάδα (ολοκλήρωση αξιολόγησης, εκταμίευση δόσης, επαναφορά waiver). Τώρα, η ένταση της αβεβαιότητας διεθνώς ελέω Brexit έρχεται να επισκιάσει τα καλά νέα για την ελληνική οικονομία. Και όπως ανέφεραν αναλυτές της αγοράς, «η αβεβαιότητα στοιχίζει σε όλους και ειδικά σε εκείνους που ήδη βρίσκονται σε οριακό σημείο, όπως η Ελλάδα».
Πέραν αυτών, το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος δημιούργησε και μία πρώτη άτυπη «κόντρα» μεταξύ Αθήνας και δανειστών. Στο οικονομικό επιτελείο εκτιμούν ότι η αβεβαιότητα που προκαλεί το Brexit ενδεχομένως να μπορούσε να επισπεύσει μια απόφαση ένταξης της χώρας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ. Υπό την έννοια ότι, στην προσπάθειά της να καθησυχάσει τις αγορές, η ΕΚΤ θα μπορούσε να συμπεριλάβει και τα ελληνικά ομόλογα στις αγορές που πραγματοποιεί.
Ωστόσο, άμεση ήταν η αντίδραση από αρμόδιες τραπεζικές πηγές. Οπως ανέφεραν, θα δοθεί μεγαλύτερο βάρος στην εφαρμογή των κανόνων παρά τη χαλάρωσή τους, γιατί κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αποσταθεροποίηση την Ευρώπη. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, η απόφαση της ΕΚΤ για ένταξη της Ελλάδας στο QE θα έρθει αφού πρώτα η ΕΚΤ πραγματοποιήσει τη δική της ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Εκτός απροόπτου η ανάλυση αυτή θα γίνει τον Νοέμβριο, συνεπώς το QE για την Ελλάδα δεν αναμένεται να ανοίξει πριν από τα τέλη του έτους.
Σε αυτό που φαίνεται να συμφωνούν σχεδόν όλοι, όμως, είναι στην επίπτωση που θα έχει το Brexit στη συζήτηση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Αξιωματούχοι εντός και εκτός της χώρας θεωρούν ότι οι κυβερνήσεις των άλλων χωρών της Ευρωζώνης θα προσπαθήσουν να αποφύγουν τη λήψη ισχυρών μέτρων για την απομείωση του ελληνικού χρέους, ώστε να μην εμφανιστούν υποχωρητικές έναντι της Ελλάδας στο εσωτερικό τους, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτόν τα αντιευρωπαϊκά κινήματα των χωρών τους.