Ανθρωπος της τηλεόρασης από τα νεανικά του χρόνια, ξεπέρασε την έμφυτη αντιπάθειά του για το μέσο («απέκτησα τηλεοπτική συσκευή στα 32…») χάρη σε μια υποτροφία του BBC World Service και πολύ σύντομα αξιοποιήθηκε από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση στις αρχές της δεκαετίας του ’90 από τη θέση του εντεταλμένου συμβούλου και του τελευταίου γενικού διευθυντή της ΕΤ 2.
Η γνωριμία του με τον Μανόλο Ρομέρο, τον ισχυρό άντρα της OBS (Olympic Broadcast Services) που συντόνιζε την κάλυψη των Ολυμπιακών Αγώνων μέχρι και το Τορίνο 2006, υπήρξε καταλυτική. Ο Ρομέρο εκτιμούσε τον ανερχόμενο Ελληνα από τα διοικητικά συμβούλια της EBU (European Broadcasting Union) και η ανάληψη της θέσης του γενικού διευθυντή της Athens Olympic Broadcasting για τις ανάγκες της τηλεοπτικής κάλυψης του Αθήνα 2004 από τον Εξαρχο δυνάμωσε την ήδη πολύ καλή σχέση. Οι Αγώνες της Αθήνας απογείωσαν την καριέρα του Εξαρχου. Ανέλαβε αντίστοιχα καθήκοντα και στο Πεκίνο 2008, δούλεψαν μαζί με τον Ρομέρο στο Λονδίνο (2012) και, όταν ήρθε η ώρα της συνταξιοδότησης για τον Ισπανό «πατριάρχη» της ευρωπαϊκής τηλεόρασης, το όνομα του διαδόχου δεν ήταν έκπληξη για κανέναν. Σήμερα, στα 52 του, ο Γιάννης Εξαρχος είναι διευθύνων σύμβουλος στην Olympic Broadcast Services και γενικός διευθυντής στην Olympic Channel Services, την εταιρεία που συστάθηκε από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή με καθήκον να θέσει σε λειτουργία ένα νέο, φιλόδοξο τηλεοπτικό πρότζεκτ, το Olympic Channel.
Από την OBS στο Olympic Channel
Η ιδέα για ένα Ολυμπιακό κανάλι δεν είναι τόσο καινούργια. Είχε διατυπωθεί πρώτη φορά από τον σημερινό πρόεδρο της ΔΟΕ, Τόμας Μπαχ, το 1994. Εκείνη την εποχή η ιδέα δεν προχώρησε γιατί υπήρξαν δίκτυα που την είδαν ως ανταγωνιστική, αλλά και γιατί οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν εξυπηρετούσαν την αρχική φιλοδοξία. Επανήλθε από τον ίδιο όταν πια διεκδικούσε την προεδρία της ΔΟΕ και, εφόσον εξελέγη, έγινε από τους βασικούς πυλώνες αυτού που ονομάζει Ολυμπιακή Ατζέντα 2020 – σαράντα πρωτοβουλίες της ΔΟΕ για την ανανέωση του Ολυμπιακού κινήματος. Υιοθετήθηκε στην έκτακτη συνεδρίαση της ΔΟΕ στο Μονακό τον Δεκέμβριο του 2014 με επταετή προϋπολογισμό της τάξης των 490 εκατ. ευρώ (2015-2021) και θα τεθεί σε λειτουργία τους αμέσως επόμενους μήνες.
Επειδή η λέξη «κανάλι» μπορεί να αποβεί παραπλανητική για τη συνέχεια της συζήτησής μας με τον κ. Γ. Εξαρχο (που έγινε στην έδρα της OCS, στη Μαδρίτη), είναι καλό να ξεκαθαρίσουμε ότι το Olympic Channel δεν θα είναι ένα ακόμα συμβατικό τηλεοπτικό προϊόν με αθλητικό περιεχόμενο. Περισσότερο ψηφιακή πλατφόρμα και λιγότερο «κανάλι», θα το βρίσκουμε πολύ πιο εύκολα και άμεσα στο Διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και λιγότερο μέσα από τις παραδοσιακές τηλεοπτικές συχνότητες. Το τελευταίο δεν αποκλείεται καθόλου, αλλά η αναμετάδοση ανά χώρα θα εξαρτηθεί από τις συμφωνίες που θα συνάψει με τοπικούς, κάθε φορά, συνεργάτες το Eurosport, το κανάλι στην Ευρώπη που έχει τα δικαιώματα μετάδοσης των Ολυμπιακών Αγώνων. «Η βασική λογική και ο στόχος δεν είναι να γίνει η ΔΟΕ ένας ραδιοτηλεοπτικός φορέας, αλλά να εξυπηρετήσει καλύτερα τον βασικό της σκοπό που είναι η διάδοση του αθλητισμού στις νεότερες γενιές». Εδώ ο Γιάννης Εξαρχος αναφέρει δύο σημαντικές παραμέτρους. Πρώτον, υπάρχει η διαπίστωση ότι η γενιά για την οποία μιλάμε, η γενιά των millennials, απομακρύνεται από τον αθλητισμό και από αυτό που ονομάζουμε «active lifestyle» (ενεργητικός τρόπος ζωής). Για πολλούς λόγους. Πρώτον, εξαιτίας του περιορισμένου ελεύθερου χρόνου αλλά και του ελεύθερου χώρου. «Ακόμα και σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου έχουμε πρόβλημα με τα νέα παιδιά που δεν ασχολούνται με τον αθλητισμό. Διέρχονται μια φάση από την οποία περάσαμε και στην Ελλάδα, όπου ο αθλητισμός αντιμετωπίζεται ως παρενόχληση για την πρόοδο του παιδιού του». Υπάρχει και μια δεύτερη διαπίστωση, σύμφωνα με την οποία ανάμεσα σε δύο Ολυμπιάδες η συντριπτική πλειονότητα των αθλημάτων, πέρα από 3-4 ιδιαίτερα δημοφιλή, περίπου εξαφανίζονται. Ετσι, το κανάλι δημιουργείται για να συμπράξει σε μια πιο ισορροπημένη σχέση ως προς τη διαρκή παρουσία των αθλημάτων. «Αλλά για να το κάνουμε αυτό, δεν σχεδιάζουμε ένα παραδοσιακό αθλητικό κανάλι με αναμεταδόσεις. Θα έχει ασφαλώς κι ένα τέτοιο κομμάτι, αλλά για εμάς το πιο σπουδαίο δεν είναι να ικανοποιήσουμε απλώς αυτούς που ήδη αγαπούν τα σπορ, αλλά να κάνουμε και άλλους ανθρώπους να τα αγαπήσουν. Και αυτό μπορεί να γίνει με πρωτότυπο πρόγραμμα, να αφηγηθείς τις ιστορίες των αθλητών και το τι σημαίνει να είσαι αθλητής, αλλά επίσης και το να καταφέρεις να δημιουργήσεις περιεχόμενο που μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά στο περιβάλλον των social media. Αν και το ονομάζουμε “κανάλι”, λέξη που παραπέμπει σε μια πιο παραδοσιακή φόρμα, στην πραγματικότητα μιλάμε για μια ψηφιακή πλατφόρμα η οποία θα έχει και ζωντανό πρόγραμμα, και πολύ video on demand, και πολλά δεδομένα, και πολλά graphics, όλα αυτά σε μια πολύ έντονη και δυναμική διασύνδεση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο στόχος, η μεγάλη μας φιλοδοξία, είναι να γίνει το κανάλι το μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης για τα σπορ στον κόσμο. Επομένως, το περιεχόμενο θέλουμε να είναι ένα περιεχόμενο που οι νέοι άνθρωποι θα θέλουν να μοιραστούν». Και αυτή είναι η μία τεράστια αλλαγή που συντελείται στον κόσμο του broadcasting», τονίζει ο Γιάννης Εξαρχος: «Από τον παραδοσιακό κόσμο του ενός broadcaster που διαλέγει τα πάντα και τα επικοινωνεί στους πολλούς περνάμε σε έναν ιδιόμορφο εκδημοκρατισμό του περιεχομένου, όπου το περιεχόμενο και δημιουργείται, και μοιράζεται από τους πολλούς. Προφανώς, όπως και πολλοί “εκδημοκρατισμοί”, αυτό φέρνει και πολλά σκουπίδια, αλλά επίσης, όπως και σε ανάλογες περιπτώσεις, πρέπει να τους αγκαλιάσουμε και να επενδύσουμε σε πράγματα που έχουν αξία». Οπως; «Οπως σε ιστορίες αθλητών που μπορούν να αποκαλύψουν αξίες, τη σημασία του ευ αγωνίζεσθαι, τη σημασία τού να ξεπερνάς τον εαυτό σου, το σεβασμό στον άλλο, την επικοινωνία ανάμεσα στις κουλτούρες. Από την πλευρά μας, για να το πετύχουμε αυτό, ο τρόπος με τον οποίο θα αφηγηθούμε αυτές τις ιστορίες πρέπει να μην είναι συμβατικός, πρέπει να έχουν ένα ισχυρό στοιχείο αυθεντικότητας. Σίγουρα δεν ετοιμάζουμε ένα προπαγανδιστικό κανάλι της ΔΟΕ, δεν είναι αυτός ο κατάλληλος χώρος».
Εκείνο που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι τα τηλεοπτικά δικαιώματα αποτελούν τη βασική πηγή εσόδων της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Από τα έσοδα αυτά μόνο το 9% πηγαίνει στην κάλυψη των λειτουργικών αναγκών της ΔΟΕ. Το υπόλοιπο (91%) χρηματοδοτεί την προώθηση του αθλητισμού: κατευθύνεται σε όλες τις εθνικές Ολυμπιακές επιτροπές, σε όλες τις διεθνείς ομοσπονδίες και στις οργανωτικές επιτροπές Ολυμπιακών Αγώνων. Περίπου το μισό του προϋπολογισμού των οργανωτικών επιτροπών καλύπτεται με πόρους της ΔΟΕ.
Αυτό σημαίνει ότι, αν εξαιρέσουμε μερικά πολύ προβεβλημένα αθλήματα (ποδόσφαιρο, τένις, μπάσκετ κ.λπ.), οι περισσότερες διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς το έσοδο της ΔΟΕ. Κάθε μέρα η ΔΟΕ δαπανά 3 εκατομμύρια δολάρια (!) στο αθλητικό κίνημα. «Αν αυτό το σύστημα μπει σε κίνδυνο», μου λέει ο Γ. Εξαρχος, «θα υπάρξουν ανατροπές στο χώρο του αθλητισμού που δεν μπορούμε να προβλέψουμε εύκολα». Από αυτή την άποψη τα λιγότερο δημοφιλή αθλήματα θα έχουν περισσότερο χώρο στο Olympic Channel. «Μας ενδιαφέρουν όλα τα νέα σπορ που είναι “παιδιά” της εποχής μας, σπορ που γεννιούνται μέσα στην πόλη, που δεν απαιτούν πολύ χώρο ή μεγάλες υποδομές, όπως το σκέιτμπορντ, η αναρρίχηση ή το σερφ. Φιλοδοξούμε το κανάλι να γίνει το όχημα για να δημιουργήσουν οι ομοσπονδίες νέα αθλητικά γεγονότα, βασισμένα σε νέες εκδοχές των αθλημάτων τους, πιο κοντά στον σύγχρονο κόσμο και στην αστική ζωή».
«Επικίνδυνος εξωτισμός»
Τη στιγμή που θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, ο Γιάννης Εξαρχος θα βρίσκεται στο Ρίο για να συντονίσει το κολοσσιαίο εγχείρημα της τηλεοπτικής κάλυψης άλλης μιας Ολυμπιάδας. Στη Βραζιλία θα τεθούν σε εφαρμογή ορισμένες συναρπαστικές τεχνολογικές καινοτομίες (όπως ένα ψηφιακό player με second screen experience, για παράδειγμα) που μελλοντικά θα αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουμε σπορ στην τηλεόραση. Αλλά το μυαλό του διευθύνοντος συμβούλου της OBS είναι πάντα και στην Ελλάδα. «Το τραγικότερο που μας συμβαίνει δεν είναι ότι χάσαμε το 25% του εισοδήματός μας, αλλά ότι έχουμε μεγάλο έλλειμμα πίστης σε αξίες. Πιστεύουμε ότι οι αξίες δεν έχουν σημασία, δημιουργούμε καθημερινά τη μία μυθοπλασία πάνω στην άλλη. Κάθε φορά που ένας μύθος αποδεικνύεται ψεύτικος, τον υποκαθιστούμε με έναν καινούργιο μύθο. Και φοβάμαι ότι οι στόχοι, οι προσδοκίες, οι επιδιώξεις μας αποκλίνουν όλο και περισσότερο από αυτό που συμβαίνει στον προηγμένο κόσμο. Ετσι, η μεγάλη μου ανησυχία δεν έχει σχέση τόσο με τους οικονομικούς δείκτες, αλλά με το γεγονός ότι η δημόσια ατζέντα της χώρας οδεύει προς έναν εξωτισμό πολύ επικίνδυνο. Υπάρχει ανάγκη (και επομένως και ελπίδα) για μια δημιουργική επανάσταση στη χώρα. Η Ελλάδα πρέπει από το υστέρημά της να επενδύσει στην καινοτομία, την ανάπτυξη δικτύων, την ενίσχυση start ups νέων ανθρώπων για να δημιουργήσουμε αξία για τον πραγματικό κόσμο. Δεν είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι η Ελλάδα μπορεί να επιβιώσει ως αγροτική και τουριστική χώρα, όσο ακριβά και να πουλάμε τα προϊόντα μας». ≠