Η Δευτέρα 27η Ιουνίου 2016 κέρδισε μια ξεχωριστή θέση στην πρόσφατη διπλωματική ιστορία της Τουρκίας. Εντός μερικών ωρών έγινε από τη μία επισήμως γνωστή η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, με στόχο να λήξει η κρίση που δηλητηριάζει τις διμερείς σχέσεις από την επίθεση Ισραηλινών καταδρομέων στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» ανοικτά της Λωρίδας της Γάζας, τον Μάιο του 2010. Από την άλλη, το Κρεμλίνο ενημέρωσε τα ΜΜΕ για την αποστολή επιστολής από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προς τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν, με την οποία εκφράζει τη λύπη του προς τους οικείους του πιλότου που σκοτώθηκε μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους τον Νοέμβριο του περασμένου έτους και αποκαλεί την Ρωσία «φίλο και στρατηγικό εταίρο». Οι δύο ανακοινώσεις συνοδεύθηκαν από συντονισμένη επικοινωνιακή εκστρατεία των φίλα προσκείμενων στην κυβέρνηση του ΑΚΡ μέσων ενημερώσεως, με σκοπό την ανάδειξη των θετικών στοιχείων των δύο συμφωνιών. Ας μη ξεχνούμε τους λεκτικούς λεονταρισμούς του κ. Ερντογάν, του κ. Νταβούτογλου και άλλων Τούρκων αξιωματούχων που έθεταν ως προϋπόθεση να αρθεί ο αποκλεισμός του Ισραήλ προς τη Λωρίδα της Γάζας, αλλά και να ζητήσει συγγνώμη η Ρωσία για την υποτιθεμένη παραβίαση του τουρκικού εναερίου χώρου από το καταρριφθέν αεροσκάφος.
Τα κείμενο της συμφωνίας Τουρκίας-Ισραήλ αλλά και της επιστολής Ερντογάν προς Πούτιν, είναι διατυπωμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες και να διευκολύνουν την εκατέρωθεν επικοινωνιακή διαχείριση των εξελίξεων. Ενώ το ισραηλινό εμπάργκο εναντίον της Λωρίδας της Γάζας δεν αίρεται, η Τουρκία θα αποστείλει ανθρωπιστική βοήθεια μέσω του ισραηλινού λιμένος Ασντόντ πριν από τη θρησκευτική εορτή του μπαϊραμιού και θα αναλάβει την κατασκευή έργων υποδομής εντός της Λωρίδος. Από την άλλη, ενώ δεν γίνεται αναφορά στην απέλαση των εγκατεστημένων στην Τουρκία επιτελών της «Χαμάς», η Τουρκία δεσμεύεται για την παύση των εχθρικών προς το Ισραήλ δραστηριοτήτων στο έδαφός της. Τέλος, ενώ το Ισραήλ αποδέχθηκε να καταβάλει εμμέσως μέσω ανθρωπιστικού ιδρύματος το ποσό των είκοσι εκατομμυρίων δολαρίων στις οικογένειες των θυμάτων του «Μαβί Μαρμαρά», η Τουρκία αποδέχθηκε την άρση των ποινικών ευθυνών των ισραηλινών καταδρομέων που συμμετείχαν στην επιχείρηση μέσω ειδικού νόμου. Το δε κείμενο της επιστολής Ερντογάν επιδέχεται ερμηνεία σχετικά με το αν ο Τούρκος πρόεδρος ζήτησε συγγνώμη ή εξέφρασε απλώς τη βαθιά του λύπη για την απώλεια του Ρώσου πιλότου.
Πέραν των διπλωματικών διατυπώσεων, ωστόσο, γεγονός είναι ότι η τουρκική διπλωματία με τις συντονισμένες κινήσεις της Δευτέρας επιχειρεί να αποδράσει από την περιφερειακή απομόνωση στην οποία διαδοχικά διπλωματικά επεισόδια και αντεγκλήσεις την έχουν φέρει κατά τα τελευταία χρόνια. Ηταν παράδοξο να ομιλεί κανείς για ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και τον Εύξεινο Πόντο, τη στιγμή που οι σχέσεις της με τις κύριες περιφερειακές δυνάμεις βρίσκονταν στο ναδίρ. Επιπλέον, η νέα ανάφλεξη του Κουρδικού ζητήματος καθιστούσε επείγουσα την έστω μερική αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Ρωσία και το Ισραήλ. Το κόστος της απομονώσεως δεν ήταν μόνον διπλωματικό. Σε συνδυασμό και με τις απανωτές τρομοκρατικές επιθέσεις των τελευταίων μηνών, η κρίση στις σχέσεις με Ισραήλ και Ρωσία έπληξε καίρια την τουρκική τουριστική βιομηχανία.
Είναι πρόωρο, ωστόσο, να μιλήσουμε για οριστική υπέρβαση της κρίσεως. Η αποκατάσταση της διαρραγείσης εμπιστοσύνης θα απαιτήσει χρόνο, υπομονή και διάθεση συνδιαλλαγής, αρετές για τις οποίες ούτε ο κ. Ερντογάν ούτε ο κ. Νετανιάχου ούτε ο κ. Πούτιν φημίζονται ιδιαιτέρως.
* Ο κ. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.