ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΚΟΛΝΤΙΝΓΚ
Ο άρχοντας των μυγών
μτφρ.: Ρένα Χατχούτ
εκδ. Καστανιώτης
Πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημα που εξέδωσε, το 1954, ο σπουδαίος Αγγλος συγγραφέας Γουίλιαμ Γκόλντινγκ (1911-1993), βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 1983· ένα αριστούργημα, ένα κλασικό βιβλίο που θα έπρεπε να διαβάζουν οι μαθητές και οι συγγραφείς. Ενα υπόδειγμα ισορροπίας μορφής και περιεχομένου, συμπαγούς δομής και συμπυκνωμένης σοφίας για την ύπαρξη και το νόημά της, καθώς και τη θέση της στην κοινωνία· μια αλληγορία για την ανθρώπινη φύση, για την καταστροφική ορμή της να αποκτήσει ισχύ, να γίνει ο απόλυτος άρχων στον περίγυρό της. Οταν το αεροπλάνο πέφτει σε ένα απομονωμένο και έρημο νησί, μια ομάδα επιζώντων νεαρών οδηγείται σε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Και τότε, η παραδείσια εικόνα του νησιού μετατρέπεται σε κόλαση, η αθωότητα δίνει τη θέση της στη βία και στην καχυποψία, το ομαδικό πνεύμα χάνεται. Για να επιβιώσουν τα παιδιά, θα εκλέξουν αρχηγό, τον Ραλφ· οι αντιπαλότητες, ωστόσο, θα τους οδηγήσουν στο να υιοθετήσουν και να εκφράσουν επιθετική συμπεριφορά, να αποκτήσουν την ψυχολογία του όχλου. Ο όχλος ασχολείται με ολέθρια πράγματα, αδιαφορεί για τη συγκρότηση της ομάδας, την οργάνωση, τους κανόνες που, ακόμη και όταν ορίζονται, δεν εφαρμόζονται από τους περισσοτέρους, οι οποίοι δρουν παρορμητικά.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αυτήν την καταπληκτική αλληγορία για να επιδείξει ποια είναι η θέση του ανθρώπου στη φύση και στην κοινωνία, γιατί, μολονότι οι κοινωνίες έχουν προοδεύσει, τα μέλη τους συνεχίζουν να κρύβουν πρωτόγονη επιθετικότητα και ανηθικότητα. Οι χειμαρρώδεις περιγραφές του παραμυθένιου νησιού αποτελούν το κατάλληλο σκηνικό για να παρουσιαστούν οι αντιδράσεις των ατόμων μέσα σε ένα πανέμορφο περιβάλλον, αλλά άγνωστο, αφιλόξενο και εντέλει επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Σ’ αυτήν την πάλη ανάμεσα σε αντίπαλες ομάδες που δημιουργούνται, τελικά επιβιώνει όχι ο πιο έξυπνος και προνοητικός, αυτός που αποδεικνύει ότι «οι πιο απλές ιδέες είναι και οι πιο μεγάλες» (σελ. 166), αλλά ο πιο ισχυρός και τολμηρός, αυτός που κάνει τις ορθές και μετριοπαθείς επιλογές στις κατάλληλες στιγμές, αυτός που εμπιστεύεται τον συνετό σύντροφο, όχι τον θρασύ και τον δημαγωγό. Τα παιδιά, όπως και οι μεγάλοι, δείχνουν, ακόμα και σε ακραίες περιπτώσεις, ότι είναι ανίκανα να επικοινωνήσουν, παγιδευμένα στον προσωπικό κόσμο εμπειριών και συναισθημάτων, στον εγωισμό και στον ναρκισσισμό τους, στον μικρόκοσμό τους. Στις συνεχείς διαμάχες, που στηρίζονται όχι στο κοινό όφελος, αλλά στο στιγμιαίο προσωπικό συμφέρον, επικρατούν η χυδαιότητα και ο πρωτογονισμός. Και είναι συχνό το φαινόμενο να παρουσιάζονται περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αμαθείς ειρωνεύονται τους έξυπνους, εκείνους που έχουν ιδέες, λύσεις και επιδεικνύουν κοινωνικές δεξιότητες. Ενας από τους πρωταγωνιστές έχει τα χαρακτηριστικά του αρχηγού, αλλά αυτά ταυτίζονται με την ψυχολογία του όχλου, τον οποίο χειραγωγεί ή, όπως ομολογεί ο ίδιος, «παίρνουμε διάφορες αποφάσεις, αλλά δεν τις τηρούμε…» (σελ. 103). Αλλωστε, και αυτοί καταλαβαίνουν ότι το «θηρίο είναι οι ίδιοι…» (σελ. 115), όμως δεν κάνουν τίποτε για να αλλάξουν την κατάσταση.
Η γοητευτική αφήγηση συναρπάζει μικρούς και μεγάλους αναγνώστες, ενώ οι πάντα επίκαιρες ιδέες, μέσω των αλληγοριών, προσφέρουν υλικό για σκέψη και επανεξέταση των δεδομένων.