«Το χοντρό βιβλίο για το καλοκαίρι μοιάζει πολύ τόσο με την απόφαση για γάμο όσο και με την απόφαση για διαζύγιο. Διαλέγεις, παίρνεις ρίσκο, εμπιστεύεσαι, αφήνεσαι. Διότι διακοπές σημαίνει περιορισμένος χώρος και χρόνος και, κατά κανόνα, τόπος όπου δεν υπάρχει βιβλιοτροφοδοσία. Ο,τι πάρεις θα είναι “αντί” κάποιου άλλου, θα είναι χώρος στη βαλίτσα ή τον σάκο, κουβάλημα. Επιλογή χωρίς δυνατότητα διόρθωσης ή επιστροφής. Μοιραία απόφαση. Καταφύγιο για τη βαρεμάρα και προσδοκία για απόλαυση, σε αυτό τον πολύτιμο, περιορισμένο χρόνο, όπου όλα πρέπει να είναι όσο γίνεται καλύτερα, ξεχωριστά, ανεπανάληπτα. Οφείλει να είναι χοντρό, για να είναι σοβαρά τα πράγματα, όχι παίξε-γέλασε. Πώς να εμπιστευθείς την τύχη των ευαίσθητων ημερών σου σε κάτι λιγότερο; Κυρίως: πώς να ξεχάσεις το παρελθόν χωρίς ικανό βάθος (θαλάσσης), ύψος (ορέων) και λαβύρινθο (σελίδων); Το καλοκαίρι είναι για να χαθείς από κάπου και να βρεθείς κάπου αλλού. Οφείλει να είναι χοντρό και με τερπνό περιεχόμενο. Οχι, ίσως, οποιοδήποτε χοντρό. Καλύτερα η Μεσόγειος του Μπροντέλ παρά οι Καραμάζοφ, καλύτερα ο Τόλκιν παρά ο Πικετί. Φυσικά, πάντα υπάρχουν τρελαμένοι σπασίκλες που τριγυρνάν σε τρυφερή ηλικία στις παραλίες με παράξενους τόμους ακαδημαϊκού περιεχομένου, χοντρά γυαλιά και καμία πιθανότητα να ευτυχήσουν. Να ευτυχήσουν, είπατε; Μα… υπάρχει μεγαλύτερη ευτυχία από το χοντρό βιβλίο, στην παραλία;».Σήμερα στην «Κ» αφιερώνουμε λίγο χώρο σε εξαιρετικά «τούβλα» της φετινής παραγωγής, επειδή όμως πιστεύουμε ακράδαντα πως το καλό («χοντρό») βιβλίο δεν έχει ημερομηνία λήξης, πλάι στο «φρέσκο» παραθέτουμε και μια επιλογή από παλαιότερα «τούβλα».
Οσο για τους φίλους της μικρής φόρμας και του μετρημένου όγκου, μην διαμαρτύρεστε· υπομονή έως την ερχόμενη Κυριακή…
14 ξένα και 2 ελληνικά αριστουργήματα...
DANIEL MENDELSOHN
Χαμένοι – Αναζητώντας έξι
από τα έξι εκατομμύρια
μτφρ.: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
εκδ. Πόλις, 2010, σελ. 583
Κανονικά θα έγραφα για «Το εκκρεμές του Φουκώ» (Εκο, σελ. 800+), για την κατάληξη στο σοφό «Το Μαλκούτ είναι Μαλκούτ». Στο ίδιο συμπέρασμα, όχι όμως από την πλευρά της μυθοπλασίας, αλλά από την οδυνηρή μαρτυρία και τα ντοκουμέντα του Ολοκαυτώματος για μια οικογένεια, τη δική του, φτάνει και ο Ντάνιελ Μέντελσον. Πώς μέσα από τους δαιδάλους της Ιστορίας και των προσωπικών «μικρών» ιστοριών μας βρισκόμαστε στο να κοιτάμε και τελικά να βλέπουμε αυτό που ήταν εξαρχής εκεί. Η ιστορική συγκυρία επιβάλλει να διαβαστεί αυτό το βιβλίο για να αναζωπυρώσει την τρωτότητά μας και να σβήσει φωτιές μίσους.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ
ΑΝΤΡΕΑ ΚΑΜΙΛΕΡΙ
3 υποθέσεις για τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο.
Η φωνή του βιολιού. Το άρωμα της νύχτας. Χάρτινο φεγγάρι
μτφρ.: Φωτεινή Ζερβού, Φώτος Λαμπρινός
εκδ. Πατάκης, 2016, σελ. 651
Ενας portable Camilleri, με εξώφυλλο Λεονάρντο Κρεμονίνι, κατάλληλος να συντροφεύσει τον παραθεριστή, με 3 υποθέσεις από το ρεπερτόριο του επιθεωρητή Μονταλμπάνο, που έκλεισε κιόλας 20 χρόνια υπηρεσίας στο γνώριμο σικελικό περιβάλλον. Στην πρώτη κυριαρχεί ο κόσμος της μουσικής, στη δεύτερη μια μυστηριώδης υπόθεση εξαφάνισης ατόμων, που εξαπάτησαν κάποιους αφελείς με επισφαλείς επενδύσεις, ενώ στην τρίτη, δύο «μοιραίες» γυναίκες εισβάλλουν στη ζωή του επιθεωρητή με φόντο μια μυστηριώδη βίλα. Και στις 3 ιστορίες, ο Μονταλμπάνο καλείται να εξιχνιάσει τις υποθέσεις, ερχόμενος σε αντιπαράθεση με πολύπλοκα μυστήρια και αντιμετωπίζοντας έντονα υπαρξιακά προβλήματα.
ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΕΡΑΤΗΣ
Ο Μαύρος Φάκελος
επιμέλεια: Ερη Σταυροπούλου
εκδ. Ερμής, 2015, σελ. 516
Μπορώ να δω τον «Μαύρο Φάκελο» ως ένα εγχειρίδιο συγγραφής που σπάει σε μικρά κομμάτια μέσα στα χρόνια. Μπορώ να δω την αγωνία του Μπεράτη να ελέγξει το υλικό του, τη μόνιμη αμφιβολία του, την πίστη του, την κατάρρευση. «Να παίρνεις το έργο σου σαν ένα καθημερινό ημερολόγιο των ικανοτήτων σου», σημειώνει τον Ιούνη του ’44. Εγραψε την πιο ωραία μεταπολεμική πρόζα –απλή, στρωτή και αφτιασίδωτη– δίχως να κρατάει την ασπίδα της βαριάς φράσης. Γι’ αυτό εξακολουθεί να μη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των ντόπιων συγγραφέων.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
KARL BARTH
Η προς Ρωμαίους επιστολή
μτφρ.: Γιώργος Βλαντής
εκδ. Αρτος Ζωής, 2015, σελ. 679
Ενα από τα ογκώδη σε μέγεθος αναγνώσματα της σεζόν που ολοκληρώνεται, και έχω σκοπό να διαβάσω. Ενας από τους μεγαλύτερους χριστιανούς θεολόγους του 20ού αιώνα στο εμβληματικό του έργο. Ερχεται μια στιγμή που όσο και αν σε ξελογιάζει η μυθοπλασία με τη γοητεία της, δεν ξεφεύγεις από την ανάγκη να αναμετρηθείς με το ποιος είσαι και τι και γιατί το πιστεύεις ή δεν πιστεύεις. Η Προς Ρωμαίους Επιστολή που θυμίζει ότι «Κανένας μας άλλωστε δεν ζει για τον εαυτό του και κανένας δεν πεθαίνει για τον εαυτό του», είναι μια δελεαστική αναγνωστική πρόκληση.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ
ΧΟΡΧΕ ΣΕΜΠΡΟΥΝ
Ο δεύτερος θάνατος
του Ραμόν Μερκαντέρ
μτφρ.: Αρης Αλεξάνδρου
εκδ. Θεμέλιο, 1983, σελ. 620
Και τι δεν θα έδινα να ξαναζούσα το καλοκαίρι του 1987 συντροφιά, όπως και τότε, με το μυθιστόρημα του Χόρχε Σεμπρούν «Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ» σε μετάφραση του χαλκέντερου Αρη Αλεξάνδρου. Ενα επικών διαστάσεων κατασκοπευτικό μυθιστόρημα με κεντρικό ήρωα τον Ραμόν Μερκαντέρ, σοβιετικό πράκτορα και δολοφόνο του Τρότσκι. Ιντριγκες, δολοπλοκίες, κυνηγητά σε τρεις ηπείρους συνθέτουν ένα απολαυστικό αφήγημα με πραγματικό πρωταγωνιστή την ανέφικτη επανάσταση, την ουτοπία μιας δικαιότερης κοινωνίας. Σκηνές, όπως η εναρκτήρια στο μουσείο του Αμστερνταμ, θα σας θυμίσουν πλάνα κινηματογραφικής ταινίας, κάτι από Σοκούροφ ή Ταρκόφσκι.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ
ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΪ
Αννα Καρένινα
μτφρ.: Αρης Αλεξάνδρου
εκδ. Αγρα, 2010, σελ. 1.266
Οταν διάβασα την περιγραφή της φοράδας Φρου-Φρου, κατάλαβα οριστικά τη διαφορά της λογοτεχνίας από τον κινηματογράφο. Αν ο Τολστόι αναπαριστά το σώμα του ζώου με τη μέγιστη ακρίβεια, προσπαθώντας να το σύρει από τη ζώνη των λέξεων, για να εμφανιστεί μπροστά στα μάτια μας με σάρκα και οστά, ο κινηματογράφος ανεβαίνει το ρεύμα ανάποδα: το αντικείμενο χρειάζεται να τραβηχτεί από την πραγματικότητα και η εικόνα του να μεταφερθεί σ’ ένα νυχτερινό τοπίο ονείρου, προκειμένου να εντυπωθεί στον θεατή ρεαλιστικά. Κάθε φορά που επιστρέφω στο συγκεκριμένο απόσπασμα (Μέρος Δεύτερο, Κεφάλαιο XXI), θυμάμαι τα άλογα στον «Μπαλαμό», την ταινία του Τορνέ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
ΑΝΤΡΕΣ ΝΕΟΥΜΑΝ
Ο ταξιδιώτης του αιώνα
μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης
εκδ. Opera, 2016, σελ. 736
Εχοντας εντυπωσιαστεί από την αφηγηματική ικανότητα του Αντρές Νέουμαν στο πολυφωνικό, αλλά μικρό σε μέγεθος, «Κατά μόνας» και με τους έξυπνους αφορισμούς των «Βαρβαρισμών» (και τα δύο από τις εκδόσεις opera), δεν μπορώ παρά να χαίρομαι για την έκδοση του πολυσέλιδου «Ταξιδιώτη του αιώνα». Ο Χανς, ένας «περιπλανώμενος διανοούμενος και μεταφραστής», βρίσκεται σε μια φανταστική πόλη της Γερμανίας στις αρχές του 19ου αιώνα. Εκεί ερωτεύεται και συζητεί με τους κατοίκους για ένα πλήθος ζητημάτων σχετικά με την πολιτική, τη φιλοσοφία και την κοινωνία. Ολα αυτά σε 736 χορταστικές σελίδες.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΓΑΣ
ΚΛΑΟΥΝΤΙΟ ΜΑΓΚΡΙΣ
Δούναβης
μτφρ.: Μπάμπης Λυκούδης
εκδ. Πόλις, 2001, 2015, σελ. 545
Ο Δούναβης είναι ένα ταξιδιωτικό βιβλίο για εκείνους που εκτιμούν τη φράση «le voyage pour connaitre ma geographie». Ο συγγραφέας –λόγιος, μεταφραστής, γέννημα-θρέμμα ο ίδιος των συνόρων αφού κατάγεται από την Τεργέστη– αφήνεται «στην απρόβλεπτη υφή των ταξιδιών» για να γράψει ένα μοναδικό αφήγημα πάνω στον πολιτισμό της Mitteleuropa. Το βιβλίο, λέει ο ίδιος, είναι ένα ταξίδι από τη γνώση, ή καλύτερα την ψευδαίσθηση της γνώσης που διαθέτει ένας διανοούμενος προς την ουσιαστική κατανόηση του εαυτού του, της ανθρώπινης σκέψης και των ορίων της. Το μέσον για να μάθει να βλέπει. Και να γίνει πιο ταπεινός.
ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
ΖΑΝ ΝΤΙΝΤΙΕ ΟΥΡΜΠΕΝ
Στην ακροθαλασσιά
Η μεταμόρφωση του ταξιδιώτη
σε παραθεριστή
μτφρ.: Τίνα Πλυτά
εκδ. Ποταμός, 2000, σελ. 461
Πρόκειται για ένα βιβλίο-ποταμό που εκβάλλει στις θάλασσες και στις ακτές των θερινών διακοπών. Κάθε παραθεριστής αποτελεί κατ’ ουσίαν τον επίγονο του Ροβινσώνα Κρούσου, αλλά και του Φιλέα Φογκ: αυτό είναι το κεντρικό δίδαγμα του γνωστού Γάλλου ανθρωπολόγου, που μας προσφέρει τη Βίβλο του παραθεριστή, με γαλλικό esprit και διεισδύει στην ανθρωποθάλασσα των λουομένων, ξεδιπλώνοντας τον χάρτη των θερέτρων και της μαζικής ραστώνης. Μια περιπλάνηση μεταξύ κινητικότητας και ακινησίας, ρέμβης και ανάγνωσης, φύσης και πολιτισμού, για κάθε «παραθεριστή σε νευρική κρίση», στον αντίποδα των «Διακοπών του κυρίου Ιλό» του Τατί.
ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ
ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΦΟΡΝΤ
Καναδάς
μτφρ.: Θωμάς Σκάσσης
εκδ. Πατάκης, 2015, σελ. 560
Ενα μυθιστόρημα άγριας ρεαλιστικής ομορφιάς, που έχει ήδη αποσπάσει δεκάδες διακρίσεις. Πρόσφατα, μάλιστα, ο δημιουργός του απέσπασε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο του ισπανόφωνου κόσμου. Ο Ρίτσαρντ Φορντ, με την απαράμιλλη μαστοριά του, περιγράφει έναν ξεχασμένο κόσμο περιθωριακών Αμερικανών, που ζει στα σύνορα ΗΠΑ-Καναδά αλλά και στα σύνορα του καλού με το κακό. Ο δεκαπεντάχρονος ήρωάς του, που είδε τους δύο γονείς του να γίνονται ληστές, αποφασίζει να χαράξει μια διαφορετική πορεία και να δραπετεύσει στην ανατολική ακτή, πεπεισμένος ότι το ηθικό δεν είναι πάντα και το νόμιμο!
ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ
ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΧΙΤΣΕΝΣ
Hitch-22: Αμφισβητίας
εκ πεποιθήσεως
μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος
εκδ. Μεταίχμιο, 2011, σελ. 488
Το «Hitch 22», φέρει ιδιαίτερο συμβολικό βάρος για τους θαυμαστές του Κρίστοφερ Χίτσενς, γιατί κατά τη διάρκεια της προώθησής του ο συγγραφέας έμαθε ότι πάσχει από καρκίνο του οισοφάγου. Η αυτοβιογραφία του έμελλε να είναι το τελευταίο ολοκληρωμένο έργο του, πράγμα ταιριαστό, γιατί εμπεριέχει –εκτός από ολόκληρη τη ζωή του– κάθε γνώριμη πτυχή του συγγραφέα της: είναι προκλητική, ασεβής και απρόβλεπτη. Οι μετακινήσεις από το Λονδίνο των 60s στις ΗΠΑ και από τον τροτσκισμό στην υποστήριξη της εισβολής στο Ιράκ διαβάζονται σχεδόν σαν μυθιστόρημα, χάρη στη μοναδική αφηγηματική του δεινότητα.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΓΑΣ
JAMES ELLROY
Perfidia: Ο κύκλος της προδοσίας
μτφρ.: Ανδρέας Αποστολίδης
εκδ. Κλειδάριθμος, 2016, σελ. 1.008
Χίλιες σελίδες απιστίας, προδοσίας, διαφθοράς και βιαιότητας, γραμμένες με τον ρυθμό ενός στακάτο bebop. Ο Ελρόι έχει πάψει να γράφει νουάρ αστυνομικό μυθιστόρημα. Σωστότερα, γράφει πλέον το δικό του νουάρ. Πολυπρόσωπο, πυρετώδες, με χαρακτήρες εκκεντρικούς, δράση ιλιγγιώδη και αφήγηση πολυπρισματική, το βιβλίο αποτελεί λογοτεχνικό κατόρθωμα για τον τρόπο που ο συγγραφέας διαχειρίζεται το υλικό του. Μόνον η χαρισματική παράνοια του Ελρόι μπορεί να περιγράψει με τέτοιο τρόπο την αμερικανική κοινωνία του 1940 (που προοιωνίζεται τις εξελίξεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), αποδεικνύοντας ότι το χάος διαθέτει μια κρυμμένη δομή και ότι το χρώμα του είναι σίγουρα μαύρο.
ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
MICHAEL CHABON
Οι συναρπαστικές περιπέτειες των Κάβαλιερ & Κλέι
μτφρ.: Μαρία Ακριβάκη
εκδ. Α. Α. Λιβάνη, 2007, σελ. 805
Δύο ξαδέρφια, ο Γιόσεφ Κάβαλιερ και ο Σάμι Κλέι, ο πρώτος αυτοεξόριστος από την Πράγα όπου ο κλοιός του φασισμού σφίγγει απελπιστικά για τους Εβραίους, ο δεύτερος ενθουσιώδης αναγνώστης κόμικς, της νεοσύστατης μορφής τέχνης που έχει συνεπάρει τους νεαρούς Αμερικανούς στα τέλη των 30s, σχεδιάζουν έναν υπερήρωα με το όνομα «Δραπέτης», λόγω της ικανότητάς του να ξεφεύγει από τις παγίδες που του στήνουν οι ναζί και κατόπιν να τους εξουδετερώνει. Ενας ύμνος στις ποικιλότροπες αποδράσεις της νεανικής φαντασίας, ένα απολαυστικό μυθιστόρημα που πέρασε δυστυχώς απαρατήρητο όταν εκδόθηκε στην Ελλάδα.
ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΕΤΣΑ
Οταν γράφει το μολύβι: Πολιτική βία και μνήμη στη σύγχρονη ελληνική και ιταλική πεζογραφία
εκδ. Πόλις, 2015, σελ. 392
Το πολιτικό αποτύπωμα είναι ευδιάκριτο, παρότι δεν είναι πάντοτε εύκολα ανιχνεύσιμο, στα μοντερνιστικής υφής πεζά της Βασιλικής Πέτσα, που είναι από τις πλέον ταλαντούχες νεαρές πεζογράφους. Σε αυτά, η προσωπική μνήμη είναι ρευστή και οι επεισοδιακές αναμνήσεις των ηρώων βράζουν σε υψηλές θερμοκρασίες. Στη συγκριτική μελέτη της για τα ιταλικά και τα ελληνικά μυθιστορήματα που πραγματεύονται το ζήτημα της ένοπλης βίας, η Πέτσα καταπιάνεται πάλι με τη μνήμη, αυτή τη φορά εξηγώντας τους κοινωνικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς με τους οποίους η λογοτεχνία, ως φορέας πολιτισμικής μνήμης, μετασχηματίζει τα ιστορικά βιώματα.
ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ
ΜΠΟΡΙΣ ΠΑΣΤΕΡΝΑΚ
Δόκτωρ Ζιβάγκο
μτφρ.: Μαρία Τσαντσάνογλου
εκδ. Ποταμός, 2015, σελ. 652
Η διάσημη ταινία επισκίασε, όπως συμβαίνει συχνά, το λογοτεχνικό έργο, το βιβλίο, ωστόσο, εκτείνεται σε περιοχές και κρύβει θησαυρούς που μια ταινία, εκ των πραγμάτων, δεν είναι σε θέση να συμπεριλάβει παρά ελάχιστα. Ο εβραϊκής καταγωγής Παστερνάκ συνέθεσε ένα μεγάλο μυθιστόρημα που είναι, ταυτόχρονα, το έπος της πατρίδας του, της Ρωσίας, καθώς αυτή μετατρέπεται σε Σοβιετική Ενωση. Οι σύγχρονοι πεζογράφοι θα είχαν πολλά να μάθουν για τον ερωτισμό και τη δοκιμιακή γραφή, για την αναμέτρηση με το τοπίο και την ιστορία, από τη σχεδόν υπερφυσική αναπνοή και την ευγένειά του.
ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ
HENRY JAMES
Οι Βοστονέζες
μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος
εκδ. Gutenberg, 2016, σελ. 686
Αν η Βερίνα δεν ήταν Βοστoνέζα μεγαλωμένη σε πνευματιστικούς κύκλους, θα μπορούσε να είναι σημερινή Βερολινέζα, μεγαλωμένη σε οικογένεια φανατικών «εναλλακτικών». Αν η Ολιβ δεν ανήκε στη γυναικεία αβάν-γκαρντ, θα ήταν μαχόμενη λεσβία του Λονδίνου. Ο Μπέιζιλ – θα ήταν το αιώνιο «καμάκι», με κάμποσο μεσογειακό αίμα στις φλέβες. Ο τιτάνιος Τζέιμς ψυχογραφεί διαχρονικούς ήρωες, γράφει, ωστόσο, ένα μυθιστόρημα που ζει και αναπνέει στα αστικά και περιαστικά τοπία της Βοστώνης και της Νέας Υόρκης μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο. Αναμετρείται με την ιστορία και τον πολιτισμό, υπερβαίνοντάς τα με το ανθρώπινο πάθος.
ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ