Το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε μία απόφαση-σταθμό, δίνοντας λύση στην αντιπαράθεση που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στην Κίνα και στις Φιλιππίνες σχετικά με τη Νότια Σινική Θάλασσα. Ακολουθούν κάποιες ερωταπαντήσεις σχετικά με την υπόθεση.
1. Περί τίνος πρόκειται;
Οι Φιλιππίνες κατέθεσαν το 2013 αίτημα διαμαρτυρίας, επειδή η Κίνα κατέλαβε ένα ύφαλο ανοικτά των Φιλιππίνων. Στο αίτημα αυτό οι Φιλιππινέζοι κατηγορούσαν την Κίνα ότι παραβίαζε το διεθνές δίκαιο, παρεμποδίζοντας την αλιεία, θέτοντας σε κίνδυνο τη διεθνή ναυσιπλοΐα, ενώ ταυτόχρονα αδρανούσε όσον αφορά την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της περιοχής. Ωστόσο, οι Φιλιππίνες το προχώρησαν ακόμα περισσότερο και ζήτησαν από το Διεθνές Δικαστήριο να απορρίψει το κινεζικό αίτημα κυριαρχίας επί των θαλάσσιων υδάτων όπως αυτό καταγράφεται στους επίσημους κινεζικούς χάρτες. Στην πραγματικότητα στους χάρτες αυτούς περιλαμβάνεται το 90% της Νότιας Σινικής Θάλασσας, μία περιοχή ίσης έκτασης με το Μεξικό, η οποία είναι κομβικής σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο και ταυτόχρονα είναι πολύ σημαντική εξαιτίας των φυσικών πόρων που διαθέτει, ανάμεσα στους οποίους και πιθανά πετρελαϊκά κοιτάσματα. Επίσης, οι Φιλιππίνες κατηγόρησαν την Κίνα για παραβίαση του διεθνούς δικαίου, επειδή μετέφερε άμμο και κατασκεύαζε τεχνητά νησιά σε πολλούς από τους υφάλους της Νότιας Σινικής Θάλασσας.
2. Τι ορίζει η διεθνής νομοθεσία;
Οι Φιλιππίνες κατέθεσαν το αίτημά τους σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο των Θαλασσών που ορίζει τους κανόνες για τη χρήση των ωκεανών της Γης. Η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ το 1994 και έχει επικυρωθεί τόσο από την Κίνα όσο και από τις Φιλιππίνες αλλά και 165 άλλα κράτη και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η συνθήκη αναφέρει ότι ένα κράτος έχει κυριαρχία στα ύδατα που απέχουν σε ακτίνα 12 μιλίων από την ακτογραμμή και μπορεί να ελέγχει τις οικονομικές δραστηριότητες σε απόσταση μέχρι και 200 ναυτικών μιλίων από την ακτογραμμή, δραστηριότητες όπως η αλιεία, η εξόρυξη μεταλλευμάτων, η έρευνα για πετρέλαιο και η κατασκευή τεχνητών νησιών. Ωστόσο, καθορίζεται με πολύ σαφείς κανόνες πώς ορίζεται η κυριαρχία σε αυτές τις ευαίσθητες περιοχές όπως και τι συμβαίνει στην περίπτωση διεκδικήσεων από δύο κράτη. Στους επίσημους χάρτες η Κίνα έχει περιλάβει και περιοχές πολύ μακρύτερα των προβλεπόμενων ζωνών, υποστηρίζοντας ότι διαθέτει τα ιστορικά στοιχεία που θα της επιτρέψουν να αποδείξει την κυριαρχία της.
3. Γιατί αυτή η υπόθεση είναι τόσο σημαντική;
Πέντε ακόμα κράτη διεκδικούν κάποια κομμάτια από τη Νότια Σινική Θάλασσα. Κάποιες φορές, στις αμφισβητούμενες περιοχές, έχουν σημειωθεί ακόμα και αψιμαχίες αλλά πολλοί είναι αυτοί που φοβούνται ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να καταλήξει ακόμα και σε έναν πόλεμο ευρείας κλίμακας. Για πρώτη φορά με την απόφασή του το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης έλαβε σαφή απόφαση για κάποια από αυτές τις διεκδικήσεις. Προφανώς, η απόφαση δημιουργεί ένα προηγούμενο αλλά και καθορίζει κάποιες αρχές για την άμβλυνση των εντάσεων που καταγράφονται στην περιοχή. Μπορεί, επίσης, να μεταβάλει την πολιτική δυναμική στην περιοχή, περιορίζοντας κάποια κράτη και ενισχύοντας άλλα.
4. Γιατί νοιάζεται τόσο πολύ η κινεζική κυβέρνηση για τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας;
Οι επιτελείς των ενόπλων δυνάμεων της Κίνας επισημαίνουν ότι θα πρέπει να ελέγχουν τη θάλασσα, προκειμένου να προστατεύσουν τη χώρα τους, να αποπέμψουν τις ΗΠΑ από τον Δυτικό Ειρηνικό και τελικά να γίνουν μια ισχυρή ναυτική δύναμη. Η Κίνα, εξάλλου, εξαρτάται από τους δρόμους της ναυσιπλοΐας και βέβαια επιθυμεί να αποκτήσει τα πετρέλαια της περιοχής προκειμένου να χορτάσει τις τεράστιες απαιτήσεις της οικονομίας της σε καύσιμα. Υπάρχουν, ωστόσο, και εσωτερικοί πολιτικοί λόγοι που κάνουν αυτή την περιοχή του κόσμου τόσο σημαντική. Οι μικροί Κινέζοι μαθητές μαθαίνουν στα σχολεία τους ότι η θάλασσα ανήκε στην Κίνα από την αρχαιότητα και ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ χρησιμοποίησε την κατασκευή των τεχνητών νησιών προκειμένου να τονίσει τα εθνικιστικά αισθήματα και να ενισχύσει την εξουσία που έχει στις κινεζικές ένοπλες δυνάμεις.