Πριν από λίγες μέρες συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τη «Συμφωνία της 12ης Ιουλίου». Ηταν, για την ακρίβεια, το πρωί της 13ης, όταν, ύστερα από «17 ώρες διαπραγμάτευσης», ο Ελληνας πρωθυπουργός βγήκε από τη Σύνοδο Κορυφής έχοντας στα χέρια του όχι ακόμα μία νέα συμφωνία με τους δανειστές αλλά ένα… τρίτο μνημόνιο.
Τα χειρότερα είχαν αποτραπεί. «…Η χώρα μπορούσε να ξεκινήσει στον δύσβατο δρόμο προς την κανονικότητα, αντί να προετοιμαστεί για τη διολίσθηση στο χάος», καταλήγει το κείμενο για «Το παρασκήνιο της μεγάλης ανατροπής», που δημοσιεύτηκε στην «Κ» την περασμένη Κυριακή. Διαβάζοντας για μία ακόμη φορά τα γεγονότα της περιόδου εκείνης και ό,τι ακολούθησε, αναρωτιέται κανείς αν μέσα στον έναν χρόνο που μεσολάβησε, ξεκίνησε, πράγματι, η πορεία «στον δύσβατο δρόμο προς την κανονικότητα».
Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε διαδικασία προσαρμογής ή αναταραχής; Εσωτερικευμένης αναταραχής, όμως, αυτήν τη φορά, που συνοδεύεται από παραίτηση, αδυναμία διαχείρισης των διαρκών, μικρότερων και μεγαλύτερων, ανατροπών.
Η εξορία απ’ ό,τι θεωρούσαμε φυσιολογικό κόσμο και δεδομένα ζωής γέννησε μιαν άλλη πραγματικότητα, η οποία είναι υπό συνεχή διαμόρφωση. Οσο η μέρα προχωρά οι ισορροπίες αλλάζουν. Οι όποιες προσδοκίες διαλύθηκαν, η σχέση της κυβέρνησης με τους ψηφοφόρους της ανατράπηκε, ηχηρά (και γοερά) η ελληνική κοινωνία έμαθε πως οι μόνες δεσμεύσεις που ισχύουν είναι οι περικοπές.
Προσαρμογή ή αδιέξοδο; «Η υπερφορολόγηση των τελευταίων ετών έχει απομυζήσει τους φορολογουμένους, οι οποίοι πλέον αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους προς την εφορία. Μόνο τον Μάιο, φορολογούμενοι και επιχειρήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, άφησαν απλήρωτους φόρους 1,25 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών να έχει εκτιναχθεί στο αστρονομικό ποσό των 88,88 δισ. ευρώ, δηλαδή ποσό που πλησιάζει το μισό ΑΕΠ της χώρας» («Κ», 13/07). Αδιέξοδο.
Εναν χρόνο μετά τη «Συμφωνία» η κρίση έχει βαθύνει, η σκέψη γίνεται όλο και πιο απλοϊκή, ο μανιχαϊσμός του λαϊκισμού απλώνεται γιατί βολεύει, «απαντά» σε όλα τα ερωτήματα με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο.
Ο κόσμος γύρω και ο κόσμος μέσα μας στενεύουν. Μαζί και η κατανόηση, η σύνθετη σκέψη, η κοινωνική συνοχή. Τα δόγματα, ο παραλογισμός, η συνωμοσιολογία υποκαθιστούν την ψύχραιμη θεώρηση, την απόσταση από τα πράγματα που βοηθά στην κριτική αποτίμηση. Ο θυμός πνίγεται στα αδιέξοδά του. Ο εκφοβισμός και η βία ανακυκλώνονται, η υπερβολή ενεδρεύει παντού, τα ψεύδη και οι αλήθειες δημιουργούν έναν πολτό που διαλύει τα κριτήρια, παραμορφώνει την πραγματικότητα και σκορπά μια γενικευμένη καχυποψία.
Λείπει η συγκολλητική ουσία. Ο λόγος εκείνος που δεν θα εμπεριέχει απειλή, δεν θα αποπροσανατολίζει, θα είναι ειλικρινής, στιβαρός, θα μπορεί να αποτυπώνει την κατάσταση ως έχει, να χτίζει γέφυρες με την κοινωνική συνθήκη, να ελίσσεται χωρίς να εξαπατά ή να αυταπατάται, να ενώνει και όχι να διχάζει.
Αναζητούμε μάλλον τον Ελληνα Ομπάμα! Και ίσως όχι μόνο εμείς αλλά και το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη…
Εναν χρόνο μετά τη «Συμφωνία», η ασυμφωνία είναι κυρίαρχη. Μια κοινωνία και μια χώρα σε αναζήτηση μιας κανονικότητας, την οποία μάλλον καμία πολιτική εξουσία δεν μπορεί να εξασφαλίσει. Αυτήν την ευλογημένη, πληκτική, εκθαμβωτική κανονικότητα. «Ανετοιμοπόλεμη ύπαρξη», όπως γράφει ο Φ. Ροθ (στην «Επιχείρηση Σάυλωκ», νομίζω). Εκεί που μιλάει για την «επαναληπτική σιγουριά της μικρής κρουαζιέρας του καθενός». Χωρίς να μετράμε ληξιπρόθεσμες οφειλές, ελλείψεις και ελλείμματα, χωρίς να μετράμε πισωγυρίσματα, απώλειες και ανατροπές. Μια μέρα χωρίς κάτι λιγότερο.