Ψάχνω για επιβίωση, όχι για ζωή

Ψάχνω για επιβίωση, όχι για ζωή

5' 1" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Την εποχή που η ταινία επιστημονικής φαντασίας «Γκάτακα» έβγαινε στους κινηματογράφους, η πλανητολόγος και διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας στη Γαλλία (CNRS) Αθηνά Κουστένη ολοκλήρωνε τη διδακτορική της διατριβή πάνω στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα. Δεν θα μπορούσε λοιπόν παρά να είναι η καταλληλότερη για να προσφέρει την επιστημονική της συμβουλή στην πρώτη επανδρωμένη διαστημική αποστολή στον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου, γύρω από την οποία περιστρέφονται η υπόθεση της ταινίας και η επίπονη προσπάθεια του Βίνσεντ Φρίμαν (Ιθαν Χοκ) να ξεπεράσει τις γενετικές διακρίσεις που επικρατούν σε ένα δυστοπικό μέλλον.

Στην ταινία, το ταξίδι στον Κρόνο θα διαρκούσε μια εβδομάδα, ενώ στην πραγματικότητα διαρκεί περίπου εννέα χρόνια. «Θα πήγαινα στον Τιτάνα με την προϋπόθεση να μη χρειαστεί να γυρίσω. Αν ο βασικός στόχος μιας αποστολής είναι να πάμε κάπου και να γυρίσουμε, τότε η σκέψη μας είναι εκεί. Χαλάμε τη μισή αποστολή. Δεν πρέπει να το λέω αυτό δυνατά γιατί η κόρη μου θα με σκοτώσει», λέει στην «Κ» η Αθηνά Κουστένη την οποία συναντήσαμε στο περιθώριο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Αστρονομίας, όπου διοργανώθηκε, μεταξύ άλλων, ζωντανή σύνδεση με τους επιστημονικούς υπεύθυνους της NASA, μια μέρα μετά την είσοδο του Juno στην τροχιά του Δία.

Μεγαλωμένη στο Παλαιό Φάληρο, παρέα με τα βιβλία του Ισαάκ Ασίμοφ, έβλεπε από νωρίς το μέλλον της στα άστρα. Εξειδικεύθηκε στον Τιτάνα, τον δορυφόρο του Κρόνου που έχει κοινά χαρακτηριστικά με τη Γη και ήταν από τα βασικά στελέχη στην αποστολή Κασίνι – Χόιχενς, η οποία παρέχει ακόμη πολύτιμα στοιχεία 13 χρόνια αφότου μπήκε σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο. Εργάστηκε επίσης στην κοινή πρόταση της NASA και της ESA για την εξερεύνηση των ίδιων ουράνιων σωμάτων το 2008-2010, αλλά στην επιστημονική «Τιτανομαχία» για την εξερεύνηση του Κρόνου ή του Δία και των δορυφόρων τους επικράτησε ο τελευταίος και η Ελληνίδα επιστήμονας βρίσκεται ανάμεσα στους επικεφαλής της αποστολής Juice (Jupiter Icy moons Explorer) που θα εκτοξευθεί το 2022 από την ESA. «Δεν υπάρχουν προτιμήσεις. Ενας επιστήμονας είναι πάντα επιστήμονας. Οι ομάδες τότε ήταν χωρισμένες, αλλά όταν αποφασίστηκε ότι η πρώτη αποστολή θα είναι στον Δία, όλοι συνταχθήκαμε πίσω από αυτή. Από τη στιγμή που φτάνει μια αποστολή οπουδήποτε, γίνεται μια “έκρηξη” στον επιστημονικό τομέα και τα αποτελέσματα είναι πάντα κάτι που δεν περιμένουμε και μαθαίνουμε καινούργια πράγματα για το πλανητικό μας σύστημα, τη ζωή, για όλα», τονίζει.

Συνθήκες επιβίωσης

Το Juice αφού ρίξει μια ματιά στον Δία για να συνεχίσει τις μελέτες στην ατμόσφαιρά που ξεκίνησε το Juno, θα κάνει μια βόλτα στην Ευρώπη και θα επικεντρωθεί στον Γανυμήδη και στον ωκεανό νερού που έχει κάτω από την επιφάνειά του. Το ενδιαφέρον με την αποστολή του Juice είναι ότι ψάχνει για «κατοικήσιμους κόσμους». Οπότε τι δουλειά έχει σε έναν παγωμένο δορυφόρο; «Ο κόσμος όταν ακούει νερό και κατοικήσιμη ζώνη σκέφτεται το νερό στην επιφάνεια. Οι υπόγειοι ωκεανοί δεν ενδιαφέρουν πολύ κόσμο γιατί δυσκολευόμαστε να φανταστούμε τον εαυτό μας να ζει κάτω από την επιφάνεια. Αλλά στη Γη οι περισσότεροι οργανισμοί ζουν έτσι, μέσα σε ωκεανούς ή κάτω από πάγους», επισημαίνει η κ. Κουστένη. Συνηθίζουμε, μας εξηγεί, να σκεφτόμαστε «γεωκεντρικά», εικάζοντας ότι θα συναντήσουμε τη ζωή αλλού όπως είναι και στη Γη. Ωστόσο, η αναζήτηση της ζωής δεν είναι στις προτεραιότητές της. «Προσωπικά δεν ψάχνω ποτέ για ζωή. Εμένα με ενδιαφέρει πού υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, διότι η ζωή μπορεί να δημιουργηθεί κάπου αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να επιζήσει. Για την επιβίωση της ζωής χρειαζόμαστε νερό, φαγητό, ενέργεια και ένα σταθερό περιβάλλον», τονίζει. Και αυτό το περιβάλλον, όπως επισημαίνει, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα το βρούμε στους «κοντινούς» μας πλανήτες.

Στη βραβευμένη τριλογία του συγγραφέα Κιμ Στάνλεϊ Ρόμπινσον, ο Αρης μεταμορφώνεται σταδιακά σε μια νέα Γη (Terraforming) και ξεκινά ένας νέος εποικισμός για το ανθρώπινο είδος. Ωστόσο, η Αθηνά Κουστένη μας εξηγεί γιατί κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο να συμβεί. «Ενθουσιαζόμαστε με τον Αρη και λέμε ότι μπορούμε να ζήσουμε εκεί κάποια μέρα, αλλά το γεγονός ότι ο Αρης δεν έχει καθόλου ατμόσφαιρα, δεν θα έχουμε πίεση, ότι θα εκραγούμε αν βγάλουμε το σκάφανδρο δεν ενοχλεί κανέναν. Το πιο δύσκολο είναι να φτιάξουμε ατμόσφαιρα και όχι να βάλουμε νερό στην επιφάνεια. Το νερό μπορούμε να το φέρουμε και με κουβάδες», λέει σχηματικά και μας καλεί να σκεφτούμε σε μια προοπτική μερικών δισεκατομμυρίων ετών, όταν ο Ηλιος διογκωθεί και «καταπιεί» τον Αρη αφού καταστρέψει πρώτα τη Γη. «Είναι πολύ πιο δύσκολο να κάνεις τον Αρη γήινο πλανήτη παρά π.χ. τον Τιτάνα. Οταν μεγαλώσει ο Ηλιος, οι εξωτερικοί πλανήτες θα ζεσταθούν και οι πάγοι στην επιφάνεια θα λιώσουν. Ο Τιτάνας έχει ήδη ατμόσφαιρα από άζωτο, μπορούμε να φέρουμε και το οξυγόνο», επισημαίνει.

Η συζήτηση επανέρχεται στον Κρόνο και στον αγαπημένο της Τιτάνα και όχι άδικα. Ο Δίας είναι μια τεράστια πηγή ραδιενέργειας και οποιαδήποτε μορφή ζωής, όπως μας λέει η κ. Κουστένη, αποκλείεται να επιζήσει και εκτιμά ότι όσο απομακρυνόμαστε από εκείνον τόσο καλύτερα για την έρευνα των «κατοικήσιμων κόσμων». Το ίδιο πρόβλημα έχει και ο δορυφόρος του, η Ευρώπη. «Η Ευρώπη είναι τόσο κοντά στον Δία που η ακτινοβολία θα σκότωνε οτιδήποτε υπήρχε στην επιφάνειά της. Ο κόσμος αναρωτιέται γιατί εμείς στέλνουμε δορυφόρο και δεν προσεδαφίζουμε κάποιο σκάφος. Μα αν το κάνουμε, τότε τα όργανα του διαστημοπλοίου θα δουλέψουν μόνο δύο λεπτά στην καλύτερη περίπτωση. Γι’ αυτό και έχουμε προγραμματίσει μόνο δύο fly by από την Ευρώπη», τονίζει.

Σταρ Τρεκ

Από την «Οδύσσεια του Διαστήματος» μέχρι το «Σταρ Τρεκ», την «Ολική Επαναφορά» και την πρόσφατη «Διάσωση» (Martian) οι κινηματογραφιστές τοποθετούν το μέλλον του ανθρώπινου είδους μακριά από τη Γη. Θα είμαστε εμείς όμως που θα ζήσουμε κάτω από τους ωκεανούς του Τιτάνα ή θα μετατρέψουμε τον πλανήτη μας σε μια Αφροδίτη ή σε έναν Αρη με τις κλιματικές αλλαγές που προκαλούμε;

«Για να σώσουμε τη ζωή θα μπορούσαμε να τη μεταφέρουμε σε έναν άλλο πλανήτη για να επιβιώσει. Μπορεί να μην είμαστε εμείς βέβαια αλλά κάποια άλλη μορφή ζωής», καταλήγει η Αθηνά Κουστένη. Στην ταινία Gravity, μας θυμίζει, η Σάντρα Μπούλοκ αναδύεται συμβολικά μέσα από την υδάτινη λίμνη όπου έχει καταπέσει η διαστημική κάψουλα, στην αρχή έρποντας και έπειτα σηκώνεται. Η Ελληνίδα επιστήμονας έδωσε και εκεί τις πολύτιμες συμβουλές της.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή