ΝIΚΟΣ ΨΙΛAΚΗΣ
Πολυφίλητη
εκδ. Καρμάνωρ
Ηταν 26 Σεπτεμβρίου του 1669. Οι τελευταίοι κάτοικοι του Χάνδακα (σημ. Ηράκλειο) θρηνούσαν την πόλη τους, κοιτάζοντάς τη για στερνή φορά από τα καταστρώματα των πλοίων, καθώς έπαιρναν τον δρόμο της προσφυγιάς. Την επόμενη ημέρα, η πρωτεύουσα του ενετικού «Βασιλείου της Κρήτης» θα παραδινόταν στα οθωμανικά στρατεύματα, έχοντας ζήσει επί 22 χρόνια τη μεγαλύτερη πολιορκία της Ιστορίας. Ανάμεσά τους ήταν και η Φραντζέσκα, η βασική ηρωίδα του μυθιστορήματος «Πολυφίλητη» του Νίκου Ψιλάκη, που είχε διαβεί την καστρόπορτα του Χάνδακα το 1647, λίγο πριν ξεκινήσει η πολιορκία. Θυγατέρα του πάλαι ποτέ κυρ Νεσούνο (δηλαδή του «κανένα» στη γλώσσα της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας), νέα τότε και με ένα βρέφος νόθο στην αγκαλιά.
Θύμα μιας ατιμίας που της στέρησε τον μεγάλο έρωτά της, η Φραντζέσκα δεν θα ονομάσει τον φταίχτη για να μη γίνει μεγαλύτερο κακό και θα φύγει από το χωριό της που δεν τη χωρούσε πια. Στον Χάνδακα θα εγκαταλείψει το βρέφος της στα σκαλιά του Αγίου Σαλβαδόρου, ελπίζοντας γι’ αυτό μια καλύτερη τύχη, θα γίνει τροφός ενός ορφανού κοριτσιού, θα ζήσει όλη την πολιορκία. Γυναίκα και πόλη, δέσμιες μιας μοίρας που δεν όριζαν οι ίδιες, θα πορευτούν μαζί στις σελίδες του βιβλίου, στο οποίο ξεδιπλώνεται μια ολόκληρη εποχή. Οι ήρωες είναι φανταστικοί, αλλά κινούνται σε ένα πραγματικό περιβάλλον, μαζί με τους αληθινούς πρωταγωνιστές της μεγάλης εκείνης περιπέτειας.
Από τις πρώτες σελίδες, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για ένα βιβλίο με στέρεη ιστορική τεκμηρίωση. Ερευνητής ο ίδιος, ο συγγραφέας αναπλάθει το ιστορικό φόντο με αυθεντικές πληροφορίες, ιστορικές και λαογραφικές, τις οποίες συγκέντρωσε με τεράστια –είναι εμφανές– εργασία. Αρωγός στο έργο του ήταν και οι ρίζες του, αφού γεννήθηκε και ζει στην Κρήτη, από το παρελθόν της οποίας ξαναζωντανεύει στην «Πολυφίλητη» και χαμένες λέξεις, επιπλέον στολίδια στην έξοχη γραφή του.
«Αληθινή ιστορία είναι οι ζωές των ανθρώπων», έγραφε στο καδέρνο του (τετράδιο) ο χρυσικός Μανέας Αγριμολέος, ένα από τα πρόσωπα-προστάτες της μοναχικής ηρωίδας. Αυτές θα είναι και το νήμα του συγγραφέα, καθώς ψυχογραφεί πρόσωπα μιας κοινωνίας στην οποία, παρά την καθημερινή φρίκη του πολέμου, ακόμη έχουν θέση οι έρωτες, τα πάθη, οι κοινωνικές συμβάσεις αλλά και οι διαφορές ανάμεσα στο αρχοντολόι και τον λαό. Ωσπου βέβαια οι άνθρωποι να παραδοθούν στον ζόφο, καθώς στις απώλειες του πολέμου έρχονταν να προστεθούν εκείνες της πείνας και του Μαύρου Θανάτου (πανώλη). Και υπήρχαν βέβαια και τα παιδιά, κάποια από τα οποία έγιναν 22 ετών χωρίς να βγουν ποτέ από τα τείχη. Χωρίς να έχουν άλλες εικόνες και ήχους από τον κόσμο, παρά γκρεμισμένα σπίτια, θλιμμένους δρόμους, Ευρωπαίους μισθοφόρους, βόλια που σφύριζαν και μπουμπουνητά από μπομπάρδες. Εικόνες που καθηλώνουν τον αναγνώστη, καθώς ο διαρκής διάλογος μυθιστορίας και ιστορίας τον κάνει κοινωνό της τραγωδίας του Χάνδακα, όπου συγκρούστηκαν οι δύο υπερδυνάμεις της εποχής.