ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΕΡΒΑΣ
Διάλογοι με τον Αρχίλοχο – Ιαμβοι
εκδ. Περισπωμένη, 2016
Υπό τον τίτλο «Διάλογοι με τον Αρχίλοχο – Ιαμβοι » κυκλοφόρησε το νέο ποιητικό έργο του Αντώνη Ζέρβα από τον εκδοτικό οίκο Περισπωμένη, με τη φημισμένη τυπογραφία και με μοναδικό εξώφυλλο, βασισμένο σε μια ιδέα της ζωγράφου ΤΑΤΙΤΑΣ, θυγατέρας του ποιητή. Είναι μια οργανική συλλογή ποιημάτων, γραμμένων σε ιαμβικό μέτρο, που, κατά τον Αριστοτέλη, «συγγενεύει με την ομιλία περισσότερο από κάθε άλλον· σημάδι ότι στις μεταξύ μας κουβέντες συμβαίνει να λέμε πολλά σε ιαμβικό ρυθμό». Οπως πάντα, τα ποιήματα του Α.Ζ. διακρίνονται για τη στοχαστική ανάπτυξη του θέματος, που παρουσιάζεται ως μια μικρή και πρωτότυπη σκηνοθεσία κρίσιμου νοήματος.
Το βιβλίο διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες: Διάλογοι με τον Αρχίλοχο – Κατά τριάδες – Μονά και πάλι. Τα θέματα κωδικοποιούνται σε συγκεκριμένες συνιστώσες: αποστροφή (=στροφή) εις εαυτόν, μοναχικότητα, έντονη διερώτηση, αυτοχλευασμός και ταυτοχρόνως δριμύς καυτηριασμός του σύγχρονου βίου με έμμεσο και ειρωνικό λόγο. Η τέχνη του ποιητή κάνει την καλοδουλεμένη ελληνική έκφραση με τα προκλητικά νοήματα να κολλάνε στο μυαλό και να εγείρουν σοβαρά ερωτήματα, όπως κάθε σπουδαία ποίηση.
Διαβάζουμε στο διαφωτιστικό επίμετρο: «Ο ίαμβος έχει ρίζες αρχαιότατες, χθόνιες, οργιαστικές, υβριστικές. Ο ψογερός Αρχίλοχος του προσέδωσε τέτοιο κύρος, ώστε να θεωρείται ισάξιος του επικού εξαμέτρου ως προς τη λυρική ποίηση, έστω κι αν ο Αρχίλοχος δεν συμπεριλαμβανόταν μεταξύ των λυρικών για λόγους, όμως, εντελώς άσχετους προς τον λυρισμό, όπως τον εννοούμε στις μέρες μας και που, κατά κανόνα, εξαντλείται στις ρίμες [..] Οι ιαμβογράφοι είχαν να πουν κάτι που τους έκαιγε και μαζί τους ψυχαγωγούσε· αφορούσε τους πάντες. Ηταν η ζωντανή μα κριτική συμμετοχή στην κοινωνία τους· τους έτρεμαν, τους βδελύσσονταν ή τους αγαπούσαν».
Ο Αρχίλοχος
Ο τίτλος της συλλογής, λοιπόν, κάθε άλλο παρά τυχαίος είναι. Ο Αρχίλοχος, ο ρίψασπις ελεγειακός ποιητής, ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος ποιητής που ασχολήθηκε με τον «εσωτερικό άνθρωπο», μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον της ποίησης από τη μυθική παράδοση στον ίδιο τον άνθρωπο, στη μοίρα του, που είναι και προσωπική του μοίρα. Για την εποχή του ήταν αντισυμβατικός και αιρετικός: δεν υπολόγιζε τη γνώμη του κόσμου και δεν τον ενδιέφερε η υστεροφημία του, γι’ αυτό και δεν δίσταζε να καταγράφει και προσωπικά του βιώματα, για ορισμένα από τα οποία θα μπορούσε να κατακριθεί –κυρίως– από τους συγχρόνους του.
Εσκωπτε και αποδοκίμαζε, μα παράλληλα μπορούσε να είναι τρυφερός και ερωτικός, όχι βέβαια άνευ λόγου. Περιέγραφε τη σύγχρονή του πραγματικότητα χωρίς εξωραϊσμούς, αλλά με έντονη κριτική διάθεση και δεν δίσταζε να «εξομολογείται» και να απομυθοποιεί και τον εαυτό του.
Αυτά τα χαρακτηριστικά συναντάμε και στην παρούσα συλλογή του Αντ. Ζέρβα, που αποπνέει αλήθεια, καυστικότητα και γνήσιο συναίσθημα, εις πείσμα της ποιητικής βιομηχανίας έτοιμων αισθημάτων.
Πρόκειται για έναν ακάματο συγγραφέα της εκλεκτής χορείας λογοτεχνών παλαιάς κοπής ως προς τα σύγχρονα ήθη επικοινωνίας. Κάθε βιβλίο του όμως κομίζει και μια νέα πτυχή κατανόησης των πραγμάτων, όπως επεσήμαινε, μεταξύ άλλων, και ο Δ. Ν. Μαρωνίτης με την κριτική ευθυβολία του: «Αυτού το είδους τα ποιήματα σε ξυπνούν, ενώ διαβάζοντας άλλα σε πιάνει ύπνος. Εδώ το χιούμορ ερεθίζει μυαλό και αισθήσεις, προσφέροντας εύχυμη ηδονή. Το ποίημα, μεγάλο ή μικρό, δεν είναι, όπως συνήθως, αυτιστικό και εγγαστρίμυθο· μιλά και μιλιέται, ακούγεται και ακούει. Που πάει να πει: γυρεύει αναγνώστη-συνωμότη. Για κέφι ή θλίψη (ή και τα δύο μαζί), ώστε να αποφύγει την κατάθλιψη. Τέλος, χαρίζει ποίηση στην καθημερινότητα, και σ’ αφήνει ύστερα να το σκεφτείς μόνος».
*Η κ. Λένα Αναγνωστοπούλου είναι φιλόλογος – δημοσιογράφος.