Ηταν πραγματικά αυθεντικές «Ιταλικές νύχτες» αυτές που ζήσαμε στον «Απόλλωνα» της Ερμούπολης, με τις παραστάσεις των «Παλιάτσων» (Pagliacci, Μιλάνο 1892) του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο (1857-1919), στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ Αιγαίου. Παρακολουθήσαμε την πρώτη και την τελευταία από τις τέσσερις παραστάσεις, στις 11 και στις 17 Ιουλίου. Οι «Παλιάτσοι», εμβληματική όπερα του βερισμού, αφηγούνται μια ιστορία βίαιη και συμπυκνωμένη. Ενας θίασος της commedia dell’ arte επισκέπτεται κάποιο χωριό της Νότιας Ιταλίας γύρω στο 1870. Ο θιασάρχης Κάνιο, που υποδύεται τον «κερατά» Παλιάτσο, ανακαλύπτει ότι η Νέντα, σύζυγος και συμπρωταγωνίστριά του, τον απατά και στην πραγματική ζωή. Χειραγωγημένος από τον ζηλόφθονο Τόνιο, ξεσπά στη διάρκεια της παράστασης, σκοτώνοντας την άπιστη και τον εραστή της Σίλβιο εμπρός στο έντρομο ακροατήριο.
Εκτός από τις πολλές δημοφιλείς άριες, πασίγνωστη είναι η καταληκτική φράση: «Η κωμωδία τελείωσε». Ο συνθέτης, που είχε συγγράψει και το λιμπρέτο, την είχε αποδώσει στον Τόνιο. Ομως από το 1895 ο διάσημος τενόρος Καρούζο την ιδιοποιήθηκε για τον πρωταγωνιστή Κάνιο, επιλογή συζητήσιμη, που πάντως καθιερώθηκε, και ακολουθήθηκε και στην τωρινή παράσταση. Κατά τα άλλα, η παραγωγή υπήρξε εξαιρετικά πιστή στο έργο. Ο σκηνοθέτης Ντέτλεφ Σέλτερ μετέφερε απλώς τη δράση σε ένα σύγχρονο ιταλικό χωριό, βρίσκοντας σαφείς και λειτουργικές λύσεις για την υποκριτική και την κίνηση των προσώπων και των χορωδιών, ενώ εκμεταλλεύτηκε θεατρικά όλο τον χώρο της αίθουσας, πλατεία και θεωρεία, επιτυγχάνοντας έτσι και αμεσότητα και μεγαλύτερη δραματουργική ευχέρεια. Στα καλοφτιαγμένα, ζωγραφικά σκηνικά του Γενς Χίμπνερ, κυριάρχησε το τεράστιο πορτρέτο του Παλιάτσου στο βάθος της σκηνής, το οποίο αποκαθήλωσε με μια κίνηση στο τέλος του έργου ο Κάνιο, για να καλύψει, σε μια τελετουργική πράξη, τις σορούς των θυμάτων του.
Οσον αφορά στη διανομή, ο διευθυντής του Φεστιβάλ, Πήτερ Τιμπόρης, συγκέντρωσε μια πραγματική «dream team» που μετέτρεψε τη λεγόμενη «μικρή Σκάλα» των Κυκλάδων σε… μεγάλη. Ο πρωταγωνιστής, Ιταλός τενόρος Πιέρο Τζουλιάτσι, έχει τεράστια εμπειρία ως Κάνιο – Παλιάτσος, και κάτι από Μπενιαμίνο Τζίλι· τραγούδησε τις περίφημες άριες του ρόλου με ένα λυγμό στη φωνή, που σε έκανε να ανατριχιάζεις. Η Φινλανδοκαναδή σοπράνο Εϊλάνα Λαπαλάινεν, που στην πραγματική ζωή είναι σύζυγος… του θιασάρχη, του Πήτερ Τιμπόρη, και στυλοβάτης του φεστιβάλ, ήταν μια δραματικότατη Νέντα, με έμφαση στη χαμηλή περιοχή. Ο επίσης Ιταλός βαρύτονος Μασιμιλιάνο Φικέρα έχει χαρακτηριστικά αδρή και αισθησιακή φωνή, έντονη παρουσία και υπήρξε εξίσου ιδανικός Πρόλογος και Τόνιο – Ταντέο. Πολύ καλοί τραγουδιστές αποδείχθηκαν ακόμα ο τενόρος Ιωάννης Κάβουρας (Μπέπε) και ο Κορεάτης βαρύτονος Τζόζεφ Λιμ (Σίλβιο), όπως και ο τενόρος Χου Γκουάνγκ, ο οποίος ξεχώρισε από τους συνολικά πολύ καλούς μικρότερους ρόλους. Την παράσταση διηύθυνε υποδειγματικά ο Τριεστίνος αρχιμουσικός Τζοβάνι Πάκορ, εκμαιεύοντας από όλους ένα συναρπαστικό τελικό αποτέλεσμα. Η ορχήστρα Pan-european Philharmonia από τη Βαρσοβία και η χορωδία του Greek Opera Studio Ensemble και η Athens/European Chorus αποδείχθηκαν αξιόπιστα σύνολα νέων και ορεξάτων μουσικών, όπως και η παιδική χορωδία του Ιλ ντε Φρανς (διευθυντής ο Φρανσίς Μπαρντό). Καίρια ήταν και η συμβολή του Ραφαήλ Πυλαρινού· αφενός προετοίμασε εξαιρετικά τις χορωδίες, αφετέρου τις συντόνισε ως βοηθός αρχιμουσικός κατά τη διάρκεια της παράστασης.