Στα χαρτοφυλάκια των κινεζικών τραπεζών περνά, αργά αλλά σταθερά, η χρηματοδότηση της παγκόσμιας ποντοπόρου ναυτιλίας. Πρόκειται για μια εξέλιξη που αντικατοπτρίζει τον αυξανόμενο ρόλο της κινεζικής οικονομίας, όχι μόνον διεθνώς, αλλά και στον ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος αυτόν κλάδο. Την ίδια ώρα οι ελληνικές τράπεζες αποκλιμακώνουν την έκθεσή τους στην ελληνόκτητο ποντοπόρο, η οποία, όμως, παρά την πιστωτική αυτή συστολή, αλλά και την κρίση στις ναυλαγορές, συνεχίζει να μεγεθύνεται.
Είναι χαρακτηριστικό πως οι τρεις στις πέντε τράπεζες, με τα περισσότερα δάνεια στη ναυτιλία, είναι πλέον οι κινεζικές Bank of China, ICBC και China Exim. Πρώτη παραμένει η σκανδιναβική DnB και πέμπτη η γερμανική KfW. Παράλληλα το συνολικό ύψος των τραπεζικών δανείων προς τη διεθνή ναυτιλία παραμένει αμετάβλητο σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, καθώς αυτό που συμβαίνει είναι η μεταφορά δανείων από μεγάλες δυτικές τράπεζες προς κινεζικές και ασιατικές. Η χρηματοδότηση της ναυτιλίας συμπληρώνεται, σε μεγάλο βαθμό, τόσο από τα αυξημένα ίδια κεφάλαια που επενδύουν οι εφοπλιστές, όσο και από τις τουλάχιστον μέχρι πρότινος σημαντικές επενδύσεις των private equity funds.
Οι τράπεζες με τα 40 μεγαλύτερα δανειακά χαρτοφυλάκια στη διεθνή ναυτιλία έχουν χορηγήσει συνολικά 397,84 δισ. δολάρια με βάση τα στοιχεία στο τέλος της χρήσης του 2015, τα οποία συγκέντρωσε η Petrofin Bank Research. Το ποσό αυτό είναι πρακτικά αμετάβλητο από τα τέλη του προηγούμενου έτους, οπότε και τα υπόλοιπα ανέρχονταν στα 397,9 δισ. Από αυτά, τα 62,711 δισ. δολάρια αφορούν δάνεια προς ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις και τα 9,172 δισ. δολ. έχουν χορηγηθεί από ελληνικές τράπεζες. Τα δύο τελευταία ποσά είναι σημαντικά μειωμένα σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Εντός του συνόλου, ωστόσο παρατηρούνται σημαντικές μεταβολές και αναδιάταξη μεριδίων, οι οποίες είναι ενδεικτικές των διαφορετικών στρατηγικών των τραπεζών. Οπως εξηγεί ο Ted Petropoulos, επικεφαλής της Petrofin, «μεταξύ 2014 και 2015, ο συνολικός αριθμός των πλοίων που απαρτίζουν τον παγκόσμιο στόλο αυξήθηκε κατά 1,76%, από 89.676 στα 91.256 ποντοπόρα, σύμφωνα με στοιχεία του ναυλομεσιτικού οίκου Clarkson. Οι εν λόγω επενδύσεις έγιναν χωρίς αύξηση των τραπεζικών χρηματοδοτήσεων. Ως εκ τούτου, είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι έχουμε περισσότερη εξάρτηση από μη τραπεζικές πηγές χρηματοδότησης ή και ενισχυμένη συμμετοχή ιδίων κεφαλαίων από τους πλοιοκτήτες». Μάλιστα από το 2008, οπότε και ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση, έως σήμερα, τα τραπεζικά δάνεια προς τη ναυτιλία μειώθηκαν ραγδαία. Συγκεκριμένα, μειώθηκαν κατά 14% περίπου, παρά το γεγονός πως, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο παγκόσμιος στόλος αυξήθηκε σε αριθμό πλοίων κατά 21%.
Οι δύο βασικές αιτίες που οι τράπεζες αποκλιμακώνουν τον δανεισμό τους είναι αφενός η συνολική προσπάθεια υπομόχλευσης των ισολογισμών τους και αφετέρου η μεγάλη πτώση στις αξίες των πλοίων εν μέσω μιας επίμονης κρίσης στις ναυλαγορές που αποστερεί πολλές επιχειρήσεις από τη δυνατότητα εύρωστης κερδοφορίας. Και αυτά την ώρα που οι τραπεζικές κανονιστικές ρυθμίσεις και εποπτεία, π.χ. ΕΚΤ, Βασιλεία ΙΙΙ, γίνονται ολοένα και πιο απαιτητικές.
Ασφαλείς χορηγήσεις
«Αδυνατώντας να αυξήσουν την κεφαλαιακή τους βάση, οι τράπεζες αναγκάζονται να περιορίσουν τον δανεισμό τους και επιλέγουν να δανείσουν μόνον τα υγιέστερα και χαμηλότερου ρίσκου επιχειρηματικά πλάνα και βεβαίως μόνον όταν και εάν έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν εν γένει τις πιστώσεις τους. Αυτό όμως αφορά κατά βάση τις ευρωπαϊκές τράπεζες και όχι τις ασιατικές ή τις αμερικανικές, που αυξάνουν τα υπόλοιπα των δανείων τους προς τη ναυτιλία . Η ανάγκη να στηρίξουν τη δική τους εθνική ναυτιλία λειτουργεί ως ισχυρό κίνητρο για την επέκταση των τραπεζών της Απω Ανατολής στην ποντοπόρο. «Οι εθνικές πολιτικές τους στη ναυτιλία είναι σε αρμονία με τα τοπικά συμφέροντα των τραπεζών και αυτό έχει παράσχει μια χρήσιμη λύση σε σειρά ναυτιλιακών που αναζητούν χρηματοδότηση για ναυπηγήσεις σε ομοεθνή συγκροτήματα», εξηγεί η Petrofin.
90 δισ. δολ. η αξία του ελληνικού στόλου
Η τρέχουσα αξία του ελληνόκτητου στόλου, σύμφωνα με τη VesselsValue, διεθνής συμβουλευτική εταιρεία που ειδικεύεται στις αποτιμήσεις ποντοπόρων, ανέρχεται στα 90 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο στόλος αυτός απαριθμεί 4.585 πλοία (πλοία άνω των 1.000 gt) με συνολική χωρητικότητα εκτοπίσματος (dwt) 341,17 εκατ. τόνων, σύμφωνα με στοιχεία της IHS Maritime & Trade/World Shipping Encyclopaedia και την ετήσια έκθεση της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών. Αντιπροσωπεύει το 19,63% του παγκόσμιου στόλου σε όρους χωρητικότητας και το 49,96% του στόλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η χωρητικότητά του κατά το 2015 αυξήθηκε μάλιστα κατά 22%, καθώς οι Ελληνες εφοπλιστές αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα πλοία. H μέση ηλικία του ελληνόκτητου στόλου είναι 11,2 έτη, έναντι 14,4 έτη του παγκόσμιου στόλου.
Οι παραγγελίες νεότευκτων πλοίων ελληνικών συμφερόντων ανήλθαν πέρυσι σε 407 πλοία (άνω των 1.000 gt) σε σύνολο 3.507 παραγγελιών διεθνώς, ενώ οι Ελληνες ήταν πρώτοι στις αγοραπωλησίες μεταχειρισμένων ποντοπόρων συμμετέχοντας ως αγοραστές ή πωλητές στο 50% του συνόλου των συναλλαγών που έγιναν διεθνώς στη δευτερογενή αγορά. Η ελληνική πλοιοκτησία ελέγχει έτσι το 30,14% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενόπλοιων, το 21,18% του παγκόσμιου στόλου φορτηγών πλοίων χύδην φορτίων και το 16,61% του παγκόσμιου στόλου πλοίων μεταφοράς χημικών και παράγωγων προϊόντων πετρελαίου σε όρους χωρητικότητας.
62,7 δισ. δολ. ο δανεισμός της ελληνικής ναυτιλίας
Η κατάρρευση του συστήματος των KG Funds στη Γερμανία έχει επιταχύνει την αποχώρηση πολλών γερμανικών τραπεζών από την ποντοπόρο ναυτιλία. Αν και οι γερμανικές τράπεζες εξακολουθούν να στηρίζουν τους Γερμανούς ιδιοκτήτες, μειώνουν τη χρηματοδότηση για τους πλοιοκτήτες από άλλες χώρες. Την ίδια ώρα ολλανδικές και σκανδιναβικές τράπεζες δείχνουν να ενισχύουν, έστω και οριακά, τις χρηματοδοτήσεις τους, ενώ στον αντίποδα παραδοσιακοί δανειστές, όπως η γερμανική, βρετανική και ιρλανδική τραπεζική κοινότητα (RBS, Commerzbank, HSH και άλλες), αλλά και οι ελληνικές τράπεζες, μειώνουν την έκθεσή τους στη ναυτιλία. Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις: Credit Suisse, ING, Unicredit, BNP Paribas και ABN Amro αύξησαν σημαντικά τα ναυτιλιακά χαρτοφυλάκιά τους.
Η μεγαλύτερη, σε χαρτοφυλάκιο, δανείστρια τράπεζα της ελληνόκτητης ναυτιλίας είναι πλέον η Credit Suisse και όχι η Royal Bank of Scotland, όπως τα προηγούμενα έτη. Ο συνολικός δανεισμός των ελληνικών ναυτιλιακών επιχειρήσεων, από ελληνικές και ξένες τράπεζες, διαμορφώνεται στα 62,711 δισ. δολ., μειωμένος κατά 2,04% από το προηγούμενο έτος, ενώ από αυτά τα 9,172 δισ. δολ. έχουν χορηγηθεί από ελληνικές τράπεζες. Αυτό προκύπτει από την επεξεργασία των στοιχείων των τραπεζών, στην οποία προέβη η Petrofin Bank Research. Ο δε δανεισμός των ελληνικών ναυτιλιακών επιχειρήσεων από τις ελληνικές τράπεζες εμφανίζεται μειωμένος κατά 15,22%, στα τέλη του 2015, σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και η διαρκής προσπάθεια απομόχλευσης έχουν συρρικνώσει και τα χαρτοφυλάκια χορηγήσεων προς τη ναυτιλία.
Ο leader
Το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο δανείων προς την ελληνόκτητο ναυτιλία εμφανίζει η Τράπεζα Πειραιώς (3 δισ., χωρίς να υπολογίζονται αυτά προς την ακτοπλοΐα), η οποία καταλαμβάνει την 4η θέση στο σύνολο ελληνικών και ξένων τραπεζών που χρηματοδοτούν την ελληνόκτητη ποντοπόρο, και ακολουθούν η Εθνική Τράπεζα στην 5η θέση (2,640 δισ.), η Alpha Bank στην 13η (2,1 δισ.), η Eurobank στην 20ή (1,196 δισ.) και η Aegean Baltic στην 30ή (237 εκατ.).
Τα στοιχεία αυτά αφορούν τόσο τα υπόλοιπα των δανείων όσο και τις εγκεκριμένες, αλλά μη εκταμιευμένες, τουλάχιστον έως τα τέλη του 2015, πιστώσεις.
Πρώτη φορά στο Top 10 των χρηματοδοτών της ελληνικής ναυτιλίας εμφανίζεται όμως και κινεζική τράπεζα, και μάλιστα στην 8η θέση. Πρόκειται για την China Exim, με χαρτοφυλάκιο ύψους 2,3 δισ. δολ. Το χαρτοφυλάκιο χορηγήσεων των ασιατικών τραπεζών είναι αυξημένο εν γένει, ενώ και ορισμένες δυτικές τράπεζες έχουν αυξήσει την έκθεσή τους στην ελληνόκτητo ναυτιλία. Συγκεκριμένα, τα δανειακά τους χαρτοφυλάκια προς ελληνόκτητες ναυτιλιακές ενίσχυσαν το 2015, μεταξύ άλλων, η Citibank (+37,5%), η Unicredit (+14,43%), η BNP Paribas (+13,55%), η ABN Amro (+8,67%), αλλά και η DNB, η Credit Suisse και η ING, και από την Ασία οι China Exim και CDM.
Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένες τράπεζες και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί της Ασίας έχουν αρχίσει να επικεντρώνονται τα τελευταία έτη στην ελληνική αγορά και συγκεκριμένα σε ποιοτικά ελληνόκτητα σχήματα, καθώς το ποσοστό των νέων παραγγελιών έχει ατονήσει και με βάση την εμπειρία που έχουν αποκτήσει από τις συνεργασίες τους με Ελληνες πλοιοκτήτες κρίνουν πως υπάρχουν προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξής τους.
Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η αυξανόμενη παρουσία των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που είναι συχνά η μόνη εναλλακτική χρηματοδοτική λύση. Η ειδική θέση των κινεζικών εταιρειών χρηματοδοτικής μίσθωσης γίνεται ένα δημοφιλές μέσο χρηματοδότησης που προσφέρεται από κινεζικές εταιρείες που σχεδόν πάντα ανήκουν ή υποστηρίζονται από τις κινεζικές τράπεζες.
Με βάση, πάντως, τις εκτιμήσεις της Petrofin Bank Research, οι προοπτικές για το 2017 και πέρα δεν είναι ιδιαίτερα θετικές: «Υπάρχουν ενδείξεις ότι η όρεξη για χρηματοδότηση της ναυτιλίας από τράπεζες της Απω Ανατολής μετριάζεται μαζί με την επιβράδυνση στις νέες παραγγελίες πλοίων στα κινεζικά ναυπηγεία, αλλά και την εν εξελίξει αναδιάρθρωση της κινεζικής ναυπηγικής βιομηχανίας που χαρακτηρίζεται από πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα η οποία πρέπει να εξαλειφθεί».
Γεννάται, λοιπόν, το ερώτημα πώς θα μπορέσουν να συνεχίσουν την ανάπτυξή τους οι Ελληνες πλοιοκτήτες. Και η απάντηση που δίνουν πολλοί είναι αφοπλιστική: Με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν και τα τελευταία επτά χρόνια. Οι Ελληνες πλοιοκτήτες πρωταγωνίστησαν το 2015 και εξακολουθούν να πρωταγωνιστούν στη δευτερογενή αγορά, με σημαντικότατες αγορές μεταχειρισμένων πλοίων αλλά και νέες ναυπηγήσεις που χρηματοδοτούνται τόσο με ίδια κεφάλαια και έστω και περιορισμένο τραπεζικό δανεισμό, αλλά και σε συνεργασία με ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια.