Η ουσιαστική κατάκτηση από τη Χίλαρι Κλίντον του χρίσματος των Δημοκρατικών για την προεδρία δεν φέρνει απλώς μια γυναίκα μιαν ανάσα από τον Λευκό Οίκο, αλλά μια μητέρα. Είναι πολύ σημαντική εξέλιξη.
Στη διάρκεια των προηγούμενων 50 ετών οι ανύπαντρες, άτεκνες, γυναίκες κατάφεραν να ξεπεράσουν κάθε εμπόδιο που μπορεί να φανταστεί κανείς και σήμερα αμείβονται με το 96% της αμοιβής που παίρνουν οι άντρες. Οι μητέρες, από την άλλη πλευρά, δεν τα κατάφεραν τόσο καλά διότι αμείβονται με το 76% όσων παίρνουν οι άντρες.
Για εμένα και μόνο η επαγγελματική επιβίωση της κ. Κλίντον είναι εξίσου σημαντική με τα υπόλοιπα επιτεύγματά της. Μια γυναίκα με μικρό παιδί μπορεί εύκολα να χάσει την πίστη ότι θα καταφέρει οτιδήποτε άλλο.
Πώς τα κατάφερε η κ. Κλίντον να συνεχίσει την καριέρα της; Πώς τα κατάφερε να επιστρέψει ύστερα από χρόνια, στη διάρκεια των οποίων μεγάλωνε μια κόρη, ακολουθούσε καριέρα νομικού και ήταν η πρώτη κυρία του Αρκάνσας. Εχει σιδηρά θέληση, όπως γνωρίζουν όλοι. Αλλά από πολλές απόψεις ήταν ευκολότερο να είσαι εργαζόμενη μητέρα το 1980, όταν γεννήθηκε η Τσέλσι Κλίντον, παρά σήμερα.
Μεταξύ του ’80 και της δεκαετίας του 2000, όταν έκανα εγώ τα παιδιά μου, οι ώρες εργασίας των μισθωτών αυξήθηκαν από τις 40 στις 50 και πλέον ώρες. Τα προστατευτικά μέτρα που είχαν κερδίσει τα σωματεία, όπως προβλέψιμο ωράριο και επιδόματα, έπαψαν να ισχύουν για την πλειονότητα των εργαζομένων. Σήμερα τα χρήματα που κερδίζουν στον τομέα των υπηρεσιών είναι πολύ λίγα, ενώ η φροντίδα των παιδιών κοστίζει 168% περισσότερο απ’ ό,τι πριν από 25 χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι γονείς αναγκάζονται να κάνουν πολλές δουλειές και τρομοκρατημένοι ότι τα παιδιά τους θα βρεθούν σε ακόμη χειρότερη θέση δαπανούν ακόμη περισσότερο χρόνο και χρήμα ώστε να μεγαλώσουν παιδιά που να μπορούν να σταθούν στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Δεν γνωρίζω πολλές γυναίκες των οποίων η καριέρα, η αμοιβή και το αίσθημα αυτοεκτίμησης να μην έχουν πληγεί σοβαρά από τους συμβιβασμούς που αναγκάζονται να κάνουν. Ο κόσμος μας έχει μικρύνει, όπως και ο τραπεζικός μας λογαριασμός και η δύναμή μας εντός της οικογένειας, αλλά και γενικότερα. Θα σας πούμε ότι και πάλι το ίδιο θα κάναμε, αλλά… Πώς θα ήταν αν ο κόσμος ήταν έτσι καθορισμένος ώστε να μπορούσαμε πραγματικά να πιστέψουμε –και όχι απλώς να προσποιούμαστε– ότι έχοντας περάσει μια περίοδο της ζωής μας επικεντρωμένες στο να μεγαλώσουμε παιδιά εις βάρος μελλοντικών εισοδημάτων μας, θα κερδίζαμε τον σεβασμό;
Νέος φεμινισμός
Ζούμε σε μιαν εποχή που ο φεμινισμός έχει πολλά ρεύματα. Αλλά χρειαζόμαστε ένα νέο είδος φεμινισμού, ο οποίος δεν θα έχει σχέση με το φύλο. Ενός φεμινισμού μέσω του οποίου θα απαιτήσουμε αξιοπρέπεια και οικονομική δικαιοσύνη για γονείς που είναι δυσαρεστημένοι από μερικές εβδομάδες απλήρωτης γονικής άδειας και θα είχε στόχο να μετριάσει τις θυσίες που κάνουν τα ενήλικα πλέον παιδιά για τους ηλικιωμένους γονείς τους. Θα τον ονόμαζα φεμινισμό υπέρ όσων προσφέρουν οικογενειακή φροντίδα.
Η κ. Κλίντον θα μπορούσε να υπερασπιστεί αυτό το νέο είδος φεμινισμού. Ηδη έχει πάρει θέση υπέρ πολιτικής που θα είναι φιλικότερη προς την οικογένεια, όπως την αμειβόμενη γονική άδεια και τη θέσπιση ανώτατου ορίου 10% του οικογενειακού εισοδήματος για το κόστος της φροντίδας των παιδιών, από περισσότερο 30% που είναι σήμερα για ένα νοικοκυριό όπου οι γονείς λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό.
Ομως η κ. Κλίντον πρέπει να διεκδικήσει περισσότερα. Εστιάζει σε όσους έχουν μισθό, αλλά τι γίνεται με όσους θα ήθελαν να βγουν προσωρινά από την αγορά εργασίας; Η κ. Κλίντον θα έπρεπε να υποστηρίξει τις προσπάθειες της βουλευτού Νίτα Λόουι της Νέας Υόρκης, η οποία προσπαθεί να περάσει σχέδιο νόμου με το οποίο θα παίρνουν επίδομα όσοι παρέχουν φροντίδα σε παιδιά ή σε ηλικιωμένους, σε ένδειξη αναγνώρισης ότι η παροχή φροντίδας είναι και αυτή εργασία και θα πρέπει να αμείβεται με τα ίδια επιδόματα που έχουν και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι. Η κ. Κλίντον ανήκει σε μια παλαιότερη γενιά, της οποίας στόχος ήταν να απελευθερώσει τις γυναίκες από τη φυλακή του σπιτιού και να τις στείλει στην αγορά εργασίας ώστε να διεκδικήσουν εκεί την ισότητα. Οι φεμινίστριες και φεμινιστές δεν θεωρούσαν ανέκαθεν την εργασία ως την απάντηση στα προβλήματα της γυναίκας.
Ανατροπή
Υπάρχει παράδοση στην ιστορία του φεμινισμού με προσπάθειες προκειμένου να ανατραπεί η αντίληψη ότι έχουν μεγαλύτερη αξία οι επαγγελματίες και όσοι κερδίσουν χρήματα από όσους κάνουν την απλήρωτη ή κακοπληρωμένη δουλειά του να φροντίζουν παιδιά και γονείς υλικά αλλά και ψυχολογικά. Τη δεκαετία του ’60, μια σημαντική οργάνωση διεκδικούσε την καταβολή επιδόματος προς γυναίκες με το επιχείρημα ότι αυτές οι μητέρες ήδη εργάζονταν μεγαλώνοντας μελλοντικούς εργαζομένους και παράλληλα διότι δεν μπορούσαν να βρουν δουλειές ώστε να κερδίζουν το ψωμί τους.
Ορισμένες φιλελεύθερες φεμινίστριες τις είχαν κατηγορήσει ότι θέλουν να σπρώξουν τις γυναίκες πίσω στην οικιακή φυλακή, αλλά αυτές το αρνούνταν. Πέρα από τον μισθό για την εργασία στο σπίτι, αυτό το κίνημα ήθελε να κάνει τον κόσμο να αναρωτηθεί «γιατί η παραγωγή αυτοκινήτων έχει μεγαλύτερη αξία από το μεγάλωμα των παιδιών;».
Στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Finding Time», η οικονομολόγος Χέδερ Μπούσι υποστηρίζει ότι η αποτυχία της αμερικανικής κυβέρνησης και των επιχειρήσεων να αντικαταστήσουν τις υπηρεσίες που προσφέρει η «σιωπηλή Αμερικανίδα σύντροφος», δηλαδή η σύζυγος που μένει στο σπίτι, περιορίζει την παραγωγικότητα και μαζί τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Γονείς που εργάζονται υπερβολικά δεν έχουν τον χρόνο και την υπομονή να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν τις δεξιότητες που χρειάζονται.
«Τα σημερινά παιδιά είναι οι αυριανοί εργαζόμενοι. Ο,τι συμβαίνει στο εσωτερικό των οικογενειών είναι εξίσου σημαντικό για την πορεία της οικονομίας με όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό των εταιρειών», γράφει η κ. Μπούσι. Γνωρίζοντας ότι η μητρότητα μπορεί να εκτροχιάσει μια καριέρα, οι γυναίκες καθυστερούν όλο και περισσότερο να κάνουν παιδιά. Στις ΗΠΑ η ηλικία που μια γυναίκα κάνει το πρώτο της παιδί αυξήθηκε από τα 21,4 χρόνια το 1970 στα 26,3 χρόνια το 2014.
Πριν από λίγα χρόνια, η Σέριλ Σάντμπεργκ, γενική διευθύντρια του Facebook, είχε προκαλέσει θόρυβο με την προτροπή της προς τις γυναίκες να δουλεύουν ακόμη πιο σκληρά προτού αρχίσουν οικογένεια και αφότου την κάνουν, λες και το μεγάλωμα των παιδιών επί 20 χρόνια δεν είναι αρκετά σκληρή δουλειά. «Χρειάζονται 20 χρόνια, όχι 12 εβδομάδες ώστε να ανατραφεί ένα παιδί», όπως έχει γράψει η καθηγήτρια Νομικής Τζόαν Γουίλιαμς. Τι θα έπρεπε να σημαίνει σήμερα ο φεμινισμός; Πάντως όχι την πολιτική του εφικτού. Θα πρέπει να καθιστά ευκολότερο στους γονείς και των δύο φύλων να μπαίνουν και να βγαίνουν από την αγορά εργασίας. Χάρη στον αυτοματισμό στην εργασία ίσως να είναι ευκολότερο να πιέσουμε για ωράριο έξι ωρών, κάτι που θα αποφέρει περισσότερες θέσεις εργασίας και περισσότερο χρόνο για την οικογένεια.