Στο πλαίσιο ενός «αδύναμου κομματικού συστήματος» σαν το ελληνικό, πώς θα επιδρούσε ένα «αδύναμο», δηλαδή αναλογικό, όπως πρότεινε η κυβέρνηση «εκλογικό σύστημα»; Ειδικότερα, ποια θα είναι η σταθερότητα και διάρκεια της κυβέρνησης, πώς θα κατανέμεται η ευθύνη, και κατά πόσο θα είναι αποτελεσματική η διακυβέρνηση; Η αναλογικότητα, που προκαλεί «ακραίο πλουραλισμό κομμάτων», πολύ περισσότερο σε ένα διασπασμένο εκλογικό σώμα όπως σήμερα στην Ελλάδα, θα κάνει την όποια προκύπτουσα κυβέρνηση ασταθή, την κατανομή ευθύνης ανάμεσα στους εταίρους θολή και τη διακυβέρνηση αδύνατη! Πράγματι, το απολύτως αναλογικό σύστημα ωθεί στον ακραίο κομματικό πλουραλισμό, δηλαδή οδηγεί γενικώς πάντα σε Βουλή άνω των πέντε κομμάτων. Αφήνει δε αποκλειστικά στο Κοινοβούλιο τον σχηματισμό κυβέρνησης. Αν, για παράδειγμα, το πρώτο κόμμα κερδίσει καθαρά σε ποσοστό ψήφων, μπορεί και να βρεθεί στην αντιπολίτευση! Αυτή όμως μπορεί να μην είναι η πραγματική πρόθεση των ψηφοφόρων εάν είχαν αχθεί να αποφασίσουν ανάμεσα στο τι προτιμούν: κυβέρνηση του πρώτου κόμματος ή κυβέρνηση συνασπισμού του δεύτερου, του τέταρτου, του πέμπτου και του έβδομου κόμματος;
Από την άλλη, το πλειοψηφικό σύστημα (αυξημένη, απόλυτη, σχετική πλειοψηφία) θυσιάζει, ως γνωστόν, την αντιπροσωπευτικότητα προς χάριν της αποτελεσματικής διακυβέρνησης, αλλά και της προστασίας της δημοκρατίας από τα επικίνδυνα άκρα. Ο αγγλοσαξονικός κόσμος, στην περίπτωση αυτή, κάνει πάντως αυτό που κάνει και το μάλλον ισχυρά αναλογικό γερμανικό σύστημα, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Αποκλείει τα εξτρεμιστικά κόμματα. Το κόμμα του κ. Φάρατζ στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει μόνο μία έδρα με 15% των ψήφων! Στη Γερμανία, με το όριο εισόδου 5%, υπάρχει επιπλέον και συνταγματική απαγόρευση για τα ακραία κομμουνιστικά και ναζιστικά κόμματα.
Τα πλειοψηφικά συστήματα λειτουργούν δικομματικά όταν πράγματι υπάρχουν δύο μεγάλα κόμματα και όταν είναι επαρκώς διεσπαρμένα τα μειοψηφικά εκλογικά σώματα. Εάν, για παράδειγμα, δεν ισχύει το δεύτερο, τότε εμφανίζεται το… «κόμμα της Σκωτίας» στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στην περίπτωση της Ελλάδας δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, εκτός ίσως από τη συγκεντρωμένη γεωγραφικά μουσουλμανική μειονότητα.
Τα πλειοψηφικά συστήματα μειώνουν τον κομματικό κατακερματισμό, γεγονός κατά τη γνώμη μου θετικό, με την προϋπόθεση βέβαια της δημοκρατικής δομής των δύο κομμάτων εξουσίας. Δημιουργούν δε αμεσότερη σχέση ψηφοφόρου και αντιπροσώπου, με την προϋπόθεση της δίκαιης κατανομής σε εκλογικές περιφέρειες. Ιδανικά πρέπει όλες οι περιφέρειες να καθοριστούν σχετικά αντιπροσωπευτικές διαφορετικά διατρέχουμε να έχουμε φαινόμενα τζεριμάντερινγκ.
Τα πλειοψηφικά συστήματα υπό ομαλές συνθήκες βελτιώνουν, τέλος, και την ποιότητα των αντιπροσώπων. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δύο βασικοί κομματικοί σχηματισμοί πρέπει, πράγματι, να βρουν τους καλύτερους δύο ανταγωνιστές για να κερδίσουν! Αυτό ισχύει σε περιοχές, βέβαια, που είναι ανταγωνιστικές πολιτικά.
Οι οπαδοί της απλής αναλογικής διατείνονται ότι με το σύστημα αυτό παράγεται η αναγκαία συναίνεση και δι’ αυτής ο «αλληλοέλεγχος» της εξουσίας. Αυτό μπορεί να ισχύει σε πολιτικά συστήματα μέτριας ή χαμηλής πόλωσης. Σε διαφορετική περίπτωση, σε υψηλή πόλωση όπως στη δική μας περίπτωση, η αναλογική θα παράγει έναν πολωμένο πολυκομματισμό του τύπου «όλοι εναντίον όλων».
Η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ κανονικά έπρεπε να είναι υπέρ ενός τύπου πλειοψηφικού συστήματος αφού: α. αυτό θα τον καθιέρωνε ως δεύτερο πρώτο παίκτη του πολιτικού συστήματος και κυρίως β. στις μεγάλες περιφέρειες, με ένα ας πούμε «ο πρώτος κερδίζει» σύστημα, θα μπορούσε να λεηλατήσει όλες τις αριστερές ή και κεντροαριστερές ή και καλύτερα λαϊκιστικές/ακραίες ψήφους. Τέλος, γ. εάν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι υπέρ της αμεσοδημοκρατίας, γιατί είναι υπέρ της άδολης αναλογικής η οποία αφήνει 100% στα χέρια της Βουλής τον σχηματισμό της κυβέρνησης; Δεν θα έπρεπε να ήταν 100% υπέρ της άμεσης εντολής του ψηφοφόρου σε υποψήφιο βουλευτή, τον οποίο να επιλέγει με την ψήφο του ως καθολικό τοπικό και ιδεολογικό αντιπρόσωπο με ισχυρή και άμεση κυβερνητική εντολή;
Η συζήτηση για το εκλογικό σύστημα είναι μεγάλη και σοβαρή. Η χώρα έχει ανάγκη σταθερής διακυβέρνησης. Οι πολίτες πρέπει να άγονται να ψηφίζουν κυρίως «στρατηγικά» για την κυβέρνηση του τόπου, επιλέγοντας τον σχετικά καλύτερο να κυβερνήσει. Αναλογικό, από την άλλη, μπορεί να είναι το σύστημα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Στοιχεία αναλογικότητας μπορούν να υπάρχουν αλλά κατά τα 3/4 το εθνικό σύστημα πρέπει να είναι πλειοψηφικό, με λεπτομέρειες, όπως και η δυνατότητα επαναληπτικών εκλογών, που πρέπει να συζητηθούν. Το γερμανικό σύστημα που έχει προταθεί ευρέως για την ελληνική περίπτωση είναι ίσως μια αρχή, αλλά κατά τη γνώμη μου πρέπει να αφαιρεθεί η αναλογική εξομάλυνση του τέλους. Τέλος, το πιο σημαντικό: η χώρα χρειάζεται πολιτική κανονικότητα και σταθερότητα με ένα ανάλογο αλλά όχι αναλογικό εκλογικό σύστημα, γιατί ο μόνος τρόπος να ανακάμψει είναι οι ξένες επενδύσεις. Διαφορετικά, όλα θα πηγαίνουν συνεχώς χειρότερα για τους περισσότερους.
*Ο κ. Θοδωρής Πελαγίδης είναι καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και senior fellow στο Brookings Institution.