Σοκαρισμένη παρακολουθούσε από τον καναπέ της η 40χρονη Ασπασία τις ειδήσεις στην τηλεόραση. Ηταν Νοέμβριος του 2015 και η Πόλη του Φωτός είχε δεχθεί σφοδρό τρομοκρατικό χτύπημα. «Αγχος διαδέχθηκε το αρχικό μου σοκ, αναρωτιόμουν εάν η απειλή της τρομοκρατίας θα μπορούσε να πλήξει εμένα και τα παιδιά μου», ομολογεί η νεαρή γυναίκα, «για να ηρεμήσω, υπολόγισα τα χιλιόμετρα που χωρίζουν την Αθήνα από το Παρίσι: η καταστροφή βρισκόταν μίλια μακριά μου». Με ανάλογους αμυντικούς μηχανισμούς, αναλογιζόμενοι τη γεωγραφική απόσταση, ερμηνεύοντας τα τραγικά γεγονότα ως «μεμονωμένα» περιστατικά και θεωρώντας ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε «ασφαλή» ζώνη, πολλοί από εμάς καθησυχάζονταν – μέχρι πρότινος. Τις τελευταίες ημέρες, όμως, η επικαιρότητα έχει ξεπεράσει και τον πιο ευφάνταστο σεναριογράφο: οργανωμένες τρομοκρατικές επιθέσεις, ομαδικές δολοφονίες από άτομα σε κατάσταση αμόκ, μέχρι κι ένα απροσδόκητο πραξικόπημα στη γείτονα χώρα ήρθαν να «αποτελειώσουν» και τους πιο ψύχραιμους…
«Στο άκουσμα κάθε νέου χτυπήματος, αναγνωρίζω μια οικεία πόλη: είναι το μέρος που σπούδασα, που πήγα ταξίδι του μέλιτος ή όπου ζουν φίλοι μου που έχουν μεταναστεύσει», σημειώνει νεαρός άνδρας, ο οποίος εσχάτως ζήτησε τη βοήθεια ψυχολόγου για να διαχειριστεί το στρες που του προκαλεί το «τσουνάμι» των αιματηρών επιθέσεων, που μονοπωλεί καθημερινά την επικαιρότητα. Το στρες των πρώτων ωρών εκτονώνεται και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που λειτουργούν και ως ένας ιδιότυπος «Ερυθρός Σταυρός», που μεσολαβεί για τον εντοπισμό αγνοουμένων. Οσο, όμως, οι ώρες και οι μέρες περνούν, οι εικόνες και οι πληροφορίες για τις επιθέσεις αρχίζουν να αφήνουν διαφορετικά «ίχνη». Μπορεί οι αυτόπτες μάρτυρες και τα θύματα τέτοιων γεγονότων (φυσικών καταστροφών, ατυχημάτων, πολέμων) να εκδηλώνουν μετατραυματικό στρες, που «μεταφράζεται» σε αναβιώσεις της εμπειρίας, αποφευκτικές συμπεριφορές και έντονα συναισθήματα διέγερσης, όμως και οι «έμμεσοι» μάρτυρες, που παρακολουθούν από τα Μέσα τις βιαιότητες, δεν μένουν αλώβητοι. Παρουσιάζουν συχνά τον επονομαζόμενο «δευτερογενή τραυματισμό».
«Πολλοί θεραπευόμενοί μου έχουν γίνει πολύ επιφυλακτικοί στις μετακινήσεις», αναφέρει στην «Κ» ψυχολόγος που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, «έχουν παύσει να κάνουν ταξίδια αναψυχής στην Ευρώπη, αποφεύγουν τα αεροπλάνα, πολλοί γονείς αρνούνται να μετακινηθούν μαζί με τα παιδιά τους με το μετρό, άλλοι εκδηλώνουν κρίσεις πανικού». Πριν από λίγες ημέρες τον αναζήτησε άνδρας, «τον οποίο οι εικόνες από τις επιθέσεις στα αεροδρόμια έχουν στοιχειώσει και δεν ήθελε να επιβιβαστεί σε αεροπλάνο, κάτι που οφείλει να κάνει δύο φορές την εβδομάδα για λόγους επαγγελματικούς». Φυσικά, η επίδραση της βίαιης επικαιρότητας ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με τα ψυχικά του αποθέματα και τα ζητήματα που ήδη τον βασανίζουν. Εν προκειμένω, βέβαια, η οικονομική κρίση έχει επιβαρύνει ήδη την ψυχολογική κατάσταση των περισσότερων Ελλήνων. Οποιοδήποτε νέο πρόβλημα, σύμφωνα με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, δρα σωρευτικά σε εκείνα που απορρέουν από την οικονομική πραγματικότητα.
«Θέλω να φύγω από εδώ για μια καλύτερη ζωή, αλλά να πάω σε ευρωπαϊκή χώρα; Και αν αυτή μετά βγει από την Ευρωζώνη ή βρεθεί στα πρόθυρα χρεοκοπίας; Αν στη νέα μου πατρίδα σχεδιάζουν οι τζιχαντιστές τρομοκρατικό χτύπημα;» περιγράφει γλαφυρά στην «Κ» ο ψυχοθεραπευτής Γιάννης Δημητρίου το αδιέξοδο αρκετών νεαρών θεραπευομένων του. «Πολλοί έχουν αναπτύξει μεγάλη φοβία με τους ξένους, στην αρχή τούς υποψιάζονταν ως φορείς του ιού Ζίκα, τώρα ως μαχητές του Ισλαμικού Κράτους», προσθέτει ο κ. Δημητρίου, «η απόπειρα του πραξικοπήματος στην Τουρκία λόγω γεωγραφικής εγγύτητας αλλά και ιστορικού παρελθόντος έχει προκαλέσει σε ορισμένους μεγάλη ανησυχία». Ο ίδιος προσπαθεί να απομονώνει τις προσωπικές του απόψεις και να αντιληφθεί πώς ο κάθε θεραπευόμενος συνδέει τον εαυτό του με όσα συμβαίνουν στον κόσμο. Οπως περιγράφει στην «Κ», «μου μεταφέρουν την αίσθηση ότι απειλούνται πανταχόθεν»…