Η προοπτική περιφερειακής ενεργειακής συνεργασίας στην Αν. Μεσόγειο –με τη διασύνδεση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου του Ισραήλ και της Κύπρου, στην πορεία ενδεχομένως και της Αιγύπτου, με την Τουρκία– και η «δημιουργική» συνεργασία του προέδρου Αναστασιάδη με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί, δημιουργούν δυναμική λύσης του Κυπριακού.
Οι δύο ηγέτες, που θεωρούνται υπέρμαχοι της λύσης, είχαν την περασμένη Παρασκευή την τελευταία συνάντησή τους στο πλαίσιο της πρώτης φάσης των εντατικών συνομιλιών που ξεκίνησαν στις 17 Ιουνίου.
Συζητήθηκαν σε βάθος –για πρώτη φορά μετά το 2004 και τις συνομιλίες στο Μπούργκενστοκ– το εδαφικό και οι εγγυήσεις. «Σήμερα μπήκαμε στα βαθιά, αλλά υπάρχει δρόμος να διανυθεί» τόνισε ο Κύπριος πρόεδρος, προσθέτοντας πως αντηλλάγησαν δημιουργικές απόψεις και διαπιστώθηκαν μεν οι διαφορές, αλλά και η βούληση να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργούν δίκαιες αξιώσεις και ανησυχίες στη μία ή στην άλλη πλευρά. Στη συνάντηση παρέστησαν, εκτός από τους ηγέτες, μόνον οι διαπραγματευτές.
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης, όπως και η Αθήνα, αντιτίθεται στη συνέχιση του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυήσεων, ενώ εμφανίζεται διατεθειμένος να συναινέσει στη σταδιακή απομάκρυνση της κατοχικής δύναμης, αποδεχόμενος ότι δεν είναι δυνατόν από την επομένη της λύσης να απομακρυνθούν όλοι οι Τούρκοι στρατιώτες. Θέτει ως στόχο την επιστροφή 100.000 προσφύγων υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση (οι καταγεγραμμένοι πρόσφυγες είναι 160.000) και αναδεικνύει τη διασύνδεση περιουσιακού και εδαφικού. Αν π.χ. ένα χωριό έχει 5.000 κατοίκους και ένα άλλο 1.000, προτεραιότητα θα δοθεί στην επιστροφή του χωριού με τους περισσότερους κατοίκους, καθώς αυτό εκ των πραγμάτων θα οδηγήσει στην επιστροφή περισσοτέρων προσφύγων.
Εγκυρες πηγές σημειώνουν πως έχουν επιτευχθεί συγκλίσεις σε πολλές διαφορές που μέχρι τώρα φαίνονταν αγεφύρωτες. Η εκτίμηση των Ην. Εθνών, των ΗΠΑ και της Ε.Ε. είναι πως Αναστασιάδης και Ακιντζί δείχνουν αποφασισμένοι να προχωρήσουν σε συμφωνία. Η δεύτερη φάση των εντατικών συνομιλιών θα περιλαμβάνει οκτώ συναντήσεις, μετά τον Δεκαπενταύγουστο και μέχρι τη μετάβαση του προέδρου Αναστασιάδη στη Νέα Υόρκη όπου θα συμμετάσχει στη Γενική Συνέλευση των Ην. Εθνών, στο περιθώριο της οποίας πιθανώς να υπάρξει τριμερής συνάντηση των κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί και του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν. Πάντως, κανείς δεν θέλει βεβιασμένες κινήσεις για να μην επαναληφθεί το κακό προηγούμενο της αποτυχημένης συνάντησης που είχαν το 2012 στο Γκριν Τρι οι κ. Μπαν, Χριστόφιας και Ερογλου.
Οι ΗΠΑ
Η περίοδος Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντική. Οι Αμερικανοί έχουν διαμηνύσει ότι θα ήταν χρήσιμο να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος –ακόμη και μία κατ’ αρχήν συμφωνία σε ένα γενικό περίγραμμα λύσης– πριν από τις προεδρικές εκλογές της 8ης Νοεμβρίου, καθώς στα τέλη Οκτωβρίου για ευνόητους λόγους η εμπλοκή τους θα παγώσει για ένα διάστημα.
Ρόλο κλειδί στην όλη προσπάθεια διαδραματίζει ο αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν, που έχει επισκεφθεί το νησί και έχει συναντηθεί επανειλημμένως με όλους τους πρωταγωνιστές. Οπως μάλιστα ανέφερε στην «Κ» καλά πληροφορημένη πηγή, δεν αποκλείεται, σε περίπτωση που η Χίλαρι Κλίντον εκλεγεί πρόεδρος, «να δούμε τον Μπάιντεν ειδικό προεδρικό απεσταλμένο για το Κυπριακό». Ταυτόχρονα, είναι έντονο και το ενδιαφέρον των Βρυξελλών στο υψηλότερο επίπεδο όπου βλέπουν στη λύση του Κυπριακού ένα πιθανό πολύ χρήσιμο «success story».
Τη δυναμική ενισχύουν τα σημαντικά κοιτάσματα αερίου που έχει ήδη ανακαλύψει το Ισραήλ και οι προσδοκίες για τον εντοπισμό νέων στην κυπριακή ΑΟΖ. Είναι ενδεικτικό το ενδιαφέρον που επέδειξαν τις τελευταίες εβδομάδες διεθνείς ενεργειακοί κολοσσοί στο πλαίσιο του τρίτου γύρου αδειοδότησης από τη Λευκωσία για τα οικόπεδα 6, 8 και 10. Η μεγαλύτερη εταιρεία εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων παγκοσμίως, η αμερικανική ExxonMobil, εξέφρασε από κοινού με την Qatar Petroleum, τη μεγαλύτερη εταιρεία υγροποίησης φυσικού αερίου, ενδιαφέρον για το οικόπεδο 10. Παράλληλα, ευρωπαϊκοί κολοσσοί, όπως η ιταλική ΕΝΙ και η γαλλική Total, διεκδικούν από κοινού τα οικόπεδα 6 και 10. Το τελευταίο διεκδικούν επίσης η νορβηγική Statoil, η κοινοπραξία των ισραηλινών εταιρειών Delek και Αvner με τη βρετανική Cairn, ενώ για το οικόπεδο 8 ενδιαφέρεται αυτόνομα η ΕΝΙ. Παράλληλα, ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης πραγματοποίησε επαφές με αρμόδιους αξιωματούχους στο Λονδίνο, ενώ θα μεταβεί την άλλη εβδομάδα στο Χιούστον.
Ισραήλ
Την περασμένη Κυριακή, ο πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου συναντήθηκαν και ανακοίνωσαν ότι στο πλαίσιο της ανάπτυξης ενεργειακών πηγών στην Αν. Μεσόγειο, «η επίλυση των εκκρεμούντων θεμάτων μεταξύ της Κύπρου και της Τουρκίας θα διευκόλυνε τα μέγιστα τον ρυθμό της ανάπτυξης μελλοντικών έργων που θα προχωρήσουν σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όπως επίσης θα ενίσχυε κατά πολύ τη σταθερότητα στην περιοχή. Συνεπώς, το Ισραήλ έχει έντονο ενδιαφέρον για την επίλυση του θέματος αυτού».
Ωστόσο, αδιευκρίνιστες είναι οι διαθέσεις του Ταγίπ Ερντογάν. Μπορεί να βλέπει τη λύση του Κυπριακού ως μια ευκαιρία να αφαιρέσει ένα «αγκάθι» από τις σχέσεις του με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, αλλά από την άλλη, μετά τις τριβές με τη Δύση και την επαναπροσέγγιση με τη Μόσχα, επανέρχεται στο προσκήνιο η προοπτική κάλυψης των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας από ρωσικό αέριο.