Σαν βγείτε στον πηγαιμό για Ικαρία, έχετε τον νου σας… στα κατσίκια. Το ανυπότακτο ζώο φαίνεται να αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία τροχαίων ατυχημάτων. Ενδεικτικά, το 2012 σημειώθηκαν έξι σοβαρά τροχαία εξαιτίας των ζώων, που αιφνιδιάζουν τους οδηγούς στο ορεινό νησί. Ωστόσο, οι Ικαριώτες σπάνια αποφασίζουν να καταγγείλουν το περιστατικό, γιατί το θεωρούν… ρουφιανιά! Η ρίζα του κακού, βέβαια, βρίσκεται στον υπερπληθυσμό των κατσικιών, που συνδέεται με τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις που δίνονται μέχρι και σήμερα για την εκτροφή κατσικίσιου κρέατος, το οποίο βρίσκεται σε έλλειψη εντός της Ε.Ε. Οι περίφημοι, όμως, «κατσικάδες» φαίνεται να δηλώνουν περισσότερες εκτάσεις βόσκησης από τις υπάρχουσες. «Προμηθεύονται τα ζώα και τα αφήνουν χωρίς επιτήρηση ούτε κτηνιατρική επίβλεψη να βοσκούν, επί της ουσίας λυμαίνονται τόσο δασικές εκτάσεις όσο και καλλιεργήσιμες» επισημαίνει ο Δημήτρης Λεσσές, ορειβάτης και μελετητής της ικαριώτικης λαογραφίας «στο δάσος του Ράντη, ένα εκ των παλαιότερων στα Βαλκάνια, δεν υπάρχουν πλέον δένδρα χαμηλότερο από 1,5 μέτρο». Οι οικολογικές συνέπειες είναι ανυπολόγιστες, «τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί πλημμυρικά φαινόμενα, διάβρωση εδάφους, ενώ τίθεται και κίνδυνος ερημοποίησης».
Ωστόσο, σοβαρότερες είναι οι συνέπειες στις ισορροπίες της τοπικής κοινωνίας. Το Ειρηνοδικείο Ικαρίας διαχειρίζεται καθημερινά αντιδικίες μεταξύ ιδιοκτητών κατσικιών και αγροτών, των οποίων οι καλλιέργειες πλήττονται από τις επιδρομές των ζώων. «Οι ποινές των δικαστηρίων συνήθως είναι πολύ χαμηλότερες από τις επιδοτήσεις για τα κατσίκια, με αποτέλεσμα να μην συνετίζονται οι κατηγορούμενοι» λέει με πικρία ενάγων στην «Κ». Εξ ου και πολλοί περνούν στην αυτοδικία, σκοτώνοντας κατσίκια ως αντίποινα. «Παρά την επιδότηση για εκτροφή κατσικιών, το νησί μας δεν διαθέτει σφαγείο, οπότε δυσχεραίνονται η εξαγωγή και εμπορία τους» σημειώνει από την πλευρά του ο κ. Ηλίας Γιαννίρης, επ. καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης και πρώην περιφερειακός σύμβουλος Βορείου Αιγαίου. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ανισορροπία επήλθε «όταν το παραδοσιακό σύστημα περιφραγμένης βόσκησης με τους φράκτες, που διαχώριζε τις κτηνοτροφικές εκτάσεις από τις γεωργικές, αλλά και από τα χωριά, καταργήθηκε». Παράλληλα, στο νησί δεν ενδημούσε ποτέ η κουλτούρα του ποιμένα, «οι άνθρωποι ασχολούνταν λίγο – πολύ με όλα και δεν επιτηρούσαν συστηματικά τα ζώα τους». Το κατσικίσιο κρέας καταναλώνεται κατ’ εξοχήν στα πανηγύρια του νησιού, που εσχάτως έχουν γίνει εξαιρετικά δημοφιλή και μεταξύ των ξένων επισκεπτών. «Οι Ικαριώτες έχουμε πάψει να αγοράζουμε από εκεί, όπου μέχρι πρόσφατα πουλιόταν μέχρι και 22 ευρώ το κιλό χωρίς απόδειξη, για να δείξουμε τη δυσφορία μας» δηλώνει κάτοικος του νησιού. Κάπως έτσι, διαιωνίζεται η προαιώνια «κόντρα» του καλλιεργητή και του βοσκού.
Στη Λήμνο
Λίγα ναυτικά μίλια απόσταση από την Ικαρία, στη Λήμνο, η πέτρα του αναθέματος πέφτει στα… αγριοκούνελα. Τα συμπαθέστατα ζώα αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς, ρημάζοντας τις καλλιέργειες – σιτηρά και αμπέλια. Τα κουνέλια ταλανίζουν τόσο την τοπική κοινωνία, το 2005 είχε διοργανωθεί πανλημνιακό συλλαλητήριο, απαιτώντας τη συμβολή των Αρχών. Για την αντιμετώπιση του εχθρού, που έχει γίνει ιδιαίτερα απειλητικός από το 1995, έχουν επιστρατευθεί πολλά μέσα. «Εχουμε χρησιμοποιήσει παγίδες, έχουμε απελευθερώσει κουνάβια στους αγρούς, έχουμε πραγματοποιήσει νυχτερινό κυνήγι» αναφέρει ο Μάκης Μουστάκας, «στόχος μας είναι να ελέγξουμε τον πληθυσμό, όχι να τα εξολοθρέψουμε». Κανένα μέσο, πάντως, δεν απέδωσε. «Είχε προταθεί μέχρι και η επιμόλυνση του είδους από μικρόβιο, αλλά το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης την απέρριψε ως αθέμιτο και επικίνδυνο τρόπο» θυμάται ο κ. Γιαννίρης, που θεωρεί ως λύση τον συνδυασμό συρματοπλεγμάτων σε σχήμα σαλιγκαριού και παγίδες, αλλά και την τελική σφαγή και εμπορία του θηράματος. Ως αιτίες της εν λόγω μάστιγας ο δρ Βασίλης Κοντσιώτης αναφέρει στη διατριβή του τη μείωση του πληθυσμού στο νησί και επομένως τον περιορισμό της ανθρώπινης όχλησης στο είδος, τους ελάχιστους φυσικούς εχθρούς του ζώου, αλλά και την ασθένεια που το έπληξε το 1987 και είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή της θήρας επί τουλάχιστον πέντε χρόνια. Φαίνεται, όμως, ότι, όταν τα μικρά ζωάκια «έγιαναν», πήραν… την εκδίκησή τους.