Γαλαζοπράσινες υδάτινες αφηγήσεις σε πέντε σειρές φωτογραφιών, με τίτλους «Στην πισίνα», «Πισίνα», «Απαγορεύονται οι καταδύσεις», «Η εξέδρα» και «Κολύμπησε», ανιστορούν την εκτός γραμμής ανώνυμη αρχιτεκτονική των δημόσιων χώρων κολύμβησης της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας, που αιχμαλωτίζει με τον φακό της η Σλοβάκα Maria Svarbova.
Τα κάδρα της αναδιατυπώνουν την υγρή τοπιογραφία. Οι πισίνες με τα απόκοσμα εσωτερικά, τα μεγάλα σιδερένια διαυγή υαλοστάσια, χώροι φωτεινοί και κρυστάλλινοι, τα λευκά και θαλασσιά πλακάκια, οι μπλε χειρολιστήρες, τα πράσινα φυτά, οι μπλε ψηφίδες και η ρευστή επιφάνεια του νερού αποτυπώνονται με μια ονειρική ματιά στο φωτογραφικό χαρτί.
Οι επιγραφές με απλές καθαρές γραμματοσειρές τραβάνε το βλέμμα: Ναυαγοσώστης. Πρώτες βοήθειες. Στάθμη νερού. Ολισθηρό δάπεδο. Απαγορεύονται τα άλματα.
«Κάνω αυτά τα πρότζεκτ που σχετίζονται με το κολύμπι από το 2014. Με συναρπάζει το πόσες απαγορεύσεις μπορείς να βρεις στις πισίνες. Από τη μία δεν μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα εκεί, από την άλλη μπορείς να χαλαρώσεις. Η αρχιτεκτονική τους είναι ιδανική για φωτογράφιση». Με σπουδές στη συντήρηση, την αποκατάσταση και την αρχαιολογία, άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία μόλις το 2010. «Τυχαία», λέει. «Δεν ήθελα ποτέ να γίνω φωτογράφος. Η αδελφή μου μου έδωσε την πρώτη μου επαγγελματική κάμερα. Ενθουσιάστηκα· φωτογράφιζα τα πάντα».
Μετωπικές, κάθετες λήψεις. Παράλληλες γραμμές. Οριζόντιες ζώνες. Προσεκτικά μελετημένες σκηνές. Ισορροπημένα πλάνα. Συμμετρικά. Οι εικόνες της δεν τεκμηριώνουν την πραγματικότητα. Την επινοούν. Είναι φανταστικές. Κινηματογραφικές. Ζωγραφικές. Μια διαδοχή εικόνων, ένα εικονογραφημένο σενάριο. Όλα τοποθετούνται με απόλυτη ακρίβεια.
Τα πάντα μετριούνται: γωνίες λήψης, πλάνα, αποστάσεις, οπτικές φυγές. Βίντατζ μαγιό, χρωματιστές μπάλες και στεφάνια.
«Κάθε μαγιό κάθε μοντέλου επιλέχτηκε προσεκτικά για να συμπληρώσει τις τοποθεσίες, και μερικά από τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται είναι τόσο παλιά και αυθεντικά όσο και οι πισίνες – κάποια τα βρήκαμε από τους κατοίκους ή στην τοπική αγορά. Ακριβώς για να εξασφαλίσουμε ότι κάθε σκηνή θα είναι μοναδική, φυσική και αληθοφανής. Κάθε φωτογραφία πρέπει να δείχνει ωραία πρώτα απ’ όλα στην κάμερα. Έχω τρεις σκηνογράφους στην ομάδα μου. Δεν χρησιμοποιώ πολύ photoshop, αλλά δεν θα τα αποκαλύψω όλα. Είναι η προσωπική μου τεχνογνωσία».
Επικρατεί τρομακτική ησυχία. Το νερό, ολοκάθαρο και ακίνητο, στιλπνός καθρέφτης χωρίζει την εικόνα στα δύο και πολλαπλασιάζει υπόκωφα το τοπίο. Το πάνω αντικατοπτρίζεται στο κάτω, μια στρεβλή, τεθλασμένη απεικόνιση της πραγματικότητας. Η ανθρώπινη παρουσία δίνει ρυθμό στην εικόνα. Ο χρόνος παγώνει, διαστέλλεται. Γκρο πλαν. Αχωρικό και αχρονικό, ρευστό κάδρο. Οι κινήσεις τους χορογραφημένες: συγχρονισμένη κολύμβηση εκτός νερού. Φιγούρες παγωμένες και απόμακρες. Κολυμπούν, βουτούν, κάθονται, κοιτούν η μία την άλλη. Σιωπηλά. Χωρίς συναισθήματα.
«Με βλέμματα που κοιτάζουν στο κενό, άκαμπτες πόζες και συνολική απουσία συναισθήματος. Σαν αδρανή και ρομποτικά ειδώλια, μεταλλάσσονται σταθερά από τη μία φωτογραφία στην άλλη χωρίς να δείχνουν τα συναισθήματά τους. Ο χρόνος μοιάζει να σταμάτησε και οι κολυμβητές δεν νοιάζονται για τίποτα παρά μόνο να δουν τον αντικατοπτρισμό του εαυτού τους στο εντελώς ήρεμο νερό της πισίνας».
Μιλάει με ενθουσιασμό για τον τρόπο που σκηνοθετεί τα πλάνα της: αυστηρά γεωμετρικά. Οι άνθρωποι τοποθετούνται συνήθως κεντρικά, συχνά ως τρίπτυχα σωμάτων. «Η κάθε εικόνα ρέει στην επόμενη σκηνή, διαμορφώνοντας τη συνολική αφήγηση. Σύνθετες και ονειρικές, οι φωτογραφίες μου αναπαριστούν έναν φανταστικό κόσμο που εμπνέεται από το περιβάλλον της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας». Και συμπληρώνει: «η επεξεργασία των εικόνων μου επιτρέπει να κρατώ αυτή την προσεχτική και αυστηρή αισθητική με εξαιρετική ακρίβεια, εξασθενώντας τις διαφορές λες και όλα τα πρόσωπα είναι ίδια, χάνοντας την ατομικότητα και την ταυτότητά τους».
Όλοι οι τόνοι του κυανοπράσινου μαζεμένοι σε μια εικόνα. Σιέλ, βεραμάν, θαμπός νεφρίτης, άτονο σμαραγδί, γαλάζιο, ξεθωριασμένη ακουαμαρίνα, δροσερά τιρκουάζ, υπόλευκοι, αμμώδεις χρωματισμοί και σημειακά πινελιές βερμιγιόν –έντονου κόκκινου με πορτοκαλιές αποχρώσεις–, κίτρινου και πράσινου σηματοδοτούν τη χρωματική παλέτα της Svarbova. «Πιστεύω ότι το ύφος, το στυλ του χρώματος είναι η ειδικότητά μου.
Παλιότερα ονειρευόμουν να γίνω ζωγράφος, γι’ αυτό και θέλω να εκφράζομαι μέσα από τις εικόνες. Δεν έχω αγαπημένο χρώμα, αλλά σίγουρα προτιμώ τα παστέλ χρώματα. Μου αρέσει πάρα πολύ η αντίθεση μεταξύ ψυχρών και θερμών χρωμάτων».
Οι παστέλ, γήινες αποχρώσεις που «ζωγραφίζουν» τα έργα της κουβαλούν μια ρετρό αισθητική. Κάπου κάπου, μικρά πιτσιλίσματα χρώματος, κόκκινα σκουφάκια κολύμβησης, κίτρινα σωσίβια και φωτεινά μπλε μαγιό. «Η ατμόσφαιρα που αναπαριστάται μέσα από μια παλέτα παστέλ χρωμάτων και υπερεκτεθειμένους τόνους μεταφέρει τον θεατή σε έναν αποστειρωμένο χώρο στον οποίο οι χαρακτήρες επέλεξαν να εγκαταλείψουν κάθε είδους υπερβολή που μπορεί να τους αποκαλύψει».
Οι φωτογραφίες της μοιάζουν σαν να δραπέτευσαν από το «Ξενοδοχείο Grand Budapest» του Γουές Άντερσον ή τις πισίνες του Ντέιβιντ Χόκνεϊ. Η ίδια δηλώνει κατηγορηματικά πως δεν βρίσκεται εκεί η πηγή έμπνευσής της. «Πίστεψέ το ή όχι, η πρώτη μου έμπνευση ήρθε από την αυστηρή αρχιτεκτονική της τοπικής μου πισίνας. Το κτίριο είναι 80 τουλάχιστον χρόνων. Χρονολογείται από την εποχή που το κολύμπι ήταν περισσότερο κοινωνικό καθήκον παρά άθλημα. Εντυπωσιάστηκα από την ηρεμία του νερού και τις αντανακλάσεις του».
Η μόλις 28χρονη Maria Svarbova από την Μπρατισλάβα ακούει ηλεκτρονική μουσική, Massive Attack και Moderat, και θαυμάζει τις σουρεαλιστικά εξωπραγματικές εικόνες του Αμερικανού φωτογράφου Gregory Crewdson, που σκηνογραφεί τη ζωή στα σπίτια των αμερικανικών προαστίων, και τις προκλητικές εμπορικές φωτογραφίες του Ολλανδού Erwin Olaf. Το πρότζεκτ της «Πισίνα» της έχει δώσει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση, ενώ θα ήθελε να φωτογραφίσει επαγγελματίες Αμερικανούς ηθοποιούς. Πρόσφατα επιμελήθηκε εικαστικά το cd της επιτυχημένης ταϊβανέζικης ποπ μπάντας S.H.E., συνεργάζεται με την αμερικανική Vogue και θέλει να κάνει ατομικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο. Ηδη προγραμματίζονται οι πρώτες. «Θέλω οι άνθρωποι να δουν τη δουλειά μου».
Επισκεφθείτε το www.mariasvarbova.com