Την ίδια στιγμή που ο Ζοζέ Μουρίνιο εμφανίζεται στο γήπεδο με τα καλοραμμένα του κοστούμια, σταρ του Χόλιγουντ περπατούν με σινιέ σορτς στο κόκκινο χαλί και ο Φιντέλ Κάστρο υποδέχεται τον Πάπα φορώντας μια φόρμα adidas. Σε καλύτερους καιρούς για τη Βενεζουέλα, λίγο πριν από το γιορτινό ενκόρ κάθε συναυλίας τους, τα μέλη της περίφημης Ορχήστρας Νέων της χώρας και ο μαέστρος τους Γκουστάβο Ντουνταμέλ αντικαθιστούσαν το επίσημο μαύρο σακάκι με ένα αθλητικό μπουφάν με τα χρώματα της πατρίδας τους.
Εδώ και καιρό, παραδοσιακές φίρμες υψηλής ραπτικής όπως η Louis Vuitton συνεργάζονται με ράπερ σαν τον Κάνιε Γουέστ για τον σχεδιασμό και την προβολή αθλητικών παπουτσιών, που δημιουργούν ουρές από ανυπόμονους καταναλωτές, όσο ακριβά και αν είναι. Ενώ, μετά τη λήξη των Ολυμπιακών του Ρίο, όλες οι αθλητικές φίρμες έχουν ριχτεί στην αξιοποίηση, μέσω της μαζικής κατανάλωσης, της επένδυσης που έκαναν με χορηγίες στους σταρ και των φετινών αγώνων.
Πότε, όμως, το επίσημο, το τυπικό, το συμβατικό ντύσιμο έπαψε να ανήκει σε έναν διαφορετικό κόσμο από τον αθλητικό; Πότε άρχισε η μόδα να ενδιαφέρεται για το τελευταίο και μάλιστα να επηρεάζεται έντονα από αυτό; Πολύ παλαιότερα απ’ όσο νομίζουμε, απαντούν οι επιμελητές της έκθεσης με τίτλο «Sports/No sports», που εγκαινιάζεται την 1η Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Τέχνης και Εμπορίου του Αμβούργου, γνωστό και ως MKG. Μας παραπέμπουν δε στο τέλος του 19ου αιώνα, όταν η βιομηχανοποίηση και η αστικοποίηση δημιούργησαν στη μεσαία τάξη το ενδιαφέρον να βρει νέους τρόπους να περάσει τον ελεύθερο χρόνο της.
Ανάμεσά τους ήταν και η μεγαλύτερη επαφή με τη φύση και τον αθλητισμό.
Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η επιθυμία των ανθρώπων να μοιραστούν τη χαρά της ζωής υπονόμευσε τις απόλυτες ηθικές επιταγές αιώνων, οι οποίες εκφράζονταν στην αυστηρή διαφοροποίηση της ανδρικής από τη γυναικεία ένδυση. Πιο δραστικά άλλαξε το ντύσιμο των γυναικών. Χαλάρωσε επιτέλους ο στενός κορσές, ενώ η ποδηλασία, η ιππασία και το σκι υπήρξαν οι Δούρειοι Ιπποι μέσω των οποίων τα παντελόνια κυρίευσαν την Τροία της γυναικείας σεμνοτυφίας. Και τότε εμφανίστηκαν η Κοκό Σανέλ και ο Ζαν Πατού, που με τόλμη χρησιμοποίησαν στοιχεία της αθλητικής ένδυσης στην haute couture. Ο δεύτερος μάλιστα σχεδίασε και αθλητικά ρούχα για τη διάσημη, τότε, νικήτρια του Γουίμπλετον, και πρότυπο της μόδας της εποχής, Σούζαν Λένλεν.
Στη δεκαετία του ’30, αθλητές όπως ο Ρενέ Λακόστ δεν αρκέστηκαν στον ρόλο του ίδιου προτύπου. Αξιοποίησαν την επιρροή τους ιδρύοντας δικές τους εταιρείες. Λίγα χρόνια πριν, άντρες και γυναίκες υποχρεούνταν ακόμα να φορούν στις οργανωμένες παραλίες περίπου τα ίδια ολόσωμα μαγιό. Ομως, τώρα πια, τα γυναικεία πόδια μπορούσαν να αποκαλύπτονται γυμνά σε δημόσιο χώρο. Τόσο το ανδρικό, όσο και το γυναικείο ντύσιμο είχαν αρχίσει πλέον να αποκτούν πολύ μεγαλύτερο εύρος και ποικιλία. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 οι νέοι έχουν κατακτήσει το δικαίωμα στη δική τους κουλτούρα. Μετά τις βιομηχανίες του τραγουδιού και του κινηματογράφου, που έχουν άλλωστε, συχνά, κοινούς ιδιοκτήτες, η βιομηχανία της μόδας άρχισε να απευθύνεται όλο και πιο εντατικά στο νέο target group: τα υγιή, καλογυμνασμένα, ευτυχισμένα νιάτα, με λιγότερες καμπύλες απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Ολοι οι σχεδιαστές, όλες οι κάμερες εστιάζουν σ’ αυτά. Και ο Γιόσκα Φίσερ το γνωρίζει καλά, όταν, το 1985, πηγαίνει να ορκιστεί ως υπουργός Περιβάλλοντος του κρατιδίου της Εσσης της Γερμανίας, φορώντας τα λευκά αθλητικά παπούτσια του.
Εκείνη την εποχή, το νέο πρότυπο της μαύρης, ανδρικής επιτυχίας που εκπροσωπείται θετικά από τους αθλητές του NBA και αρνητικά από τις συμμορίες των αμερικανικών μεγαλουπόλεων, εκφραζόταν μεταξύ άλλων με όλο και πιο εντυπωσιακά sneakers – όπως κατέληξαν να λέγονται διεθνώς τα αθλητικά παπούτσια. Πολλοί από αυτούς είχαν αρχίσει να υπογράφουν πανάκριβα συμβόλαια με μεγάλες εταιρείες και μερικά μοντέλα μυθοποιούνταν τόσο, ώστε μέχρι και δολοφονίες έγιναν για να αποκτηθούν. Αυτό δεν εμπόδισε παραδοσιακές φίρμες υψηλής ραπτικής να επενδύσουν στον χώρο αυτό. Το 1984, η Gucci λανσάρει ένα μοντέλο για τένις με την κόκκινη και πράσινη ρίγα, η Prada κλέβει την παράσταση με παπούτσια για ιστιοπλοΐα που φοριούνται οπουδήποτε αλλού εκτός από την προκυμαία, ενώ ο Τζέρεμι Σκοτ σχεδιάζει ασημί παπούτσια του μπάσκετ με φτερά, που πολλοί φορούν βγαίνοντας για κλάμπινγκ.
Ενα ζευγάρι από τα τελευταία περιλαμβάνει και η έκθεση στο MKG. Οπου, άλλωστε, θα μπορεί να δει κανείς από τα ταπεινά παπούτσια με τα οποία οι αδελφοί Ντάσλερ προμήθευσαν το 1936 τον Τζέσι Οουενς και άλλους αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου έως το τολμηρό, φουτουριστικό μοντέλο της Ζάχα Χαντίντ. Και, ακόμα, ρούχα του Τομ Φορντ στο ύφος που έχουν οι άνετες μπλούζες των άσων του μπάσκετ, εκδρομικά σύνολα του 1900, μπουφάν για μοτοσικλέτα του Μαρκ Σάντλερ και του Τομ Μπράουν που τονίζουν τους μυς, ολόσωμα μαγιό της δεκαετίας του ’20, σύγχρονα σέξι μονοκίνι του Μιγιάκε, αλλά και μπουρκίνι της αυστραλιανής φίρμας Zoggs με πολύχρωμη, αλλά διακριτική διακόσμηση.
«Μέσα από περισσότερα από 150 αντικείμενα, ενδύματα, αφίσες, βιβλία, φωτογραφίες και ταινίες, η έκθεση θα εξερευνήσει τη σχέση της μόδας και των σπορ, εστιάζοντας στο κοινωνικό, φορμαλιστικό και αισθητικό περιεχόμενο. Και τα δύο φαινόμενα υπηρετούν την ενσωμάτωση όσο και την ατομικότητα του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία», αναφέρεται σε ανακοίνωση του μουσείου, το οποίο πρόσφατα παρουσίασε και άλλη σχετική έκθεση, αφιερωμένη στην ιστορία τών sneakers. Δεν είναι, άλλωστε, το μόνο. Πολλά μουσεία, από το Μόναχο έως το Τορόντο, εστιάζουν στην επικοινωνία της υψηλής και της μαζικής κουλτούρας, στην αλληλεπίδραση αισθητικής, ακόμα και τεχνολογίας, που πριν από μερικές δεκαετίες έμοιαζε αδιανόητη, αλλά σήμερα είναι ακόμα ένα χαρακτηριστικό της εποχής μας.