Στις 24 Σεπτεμβρίου ο Jeremy Corbyn, εκτός απροόπτου, θα επανεκλεγεί αρχηγός του Εργατικού Κόμματος. Σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, η βάση των Labour θα επαναλάβει ουσιαστικά την ψήφο της στις 12 Σεπτεμβρίου 2015, όταν εξέλεξε τον Corbyn με 60%. Τα μέλη προσέρχονται εκ νέου στις κάλπες μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, γιατί αμέσως μετά το ευρωπαϊκό δημοψήφισμα 172 από τους 232 βουλευτές απέσυραν την εμπιστοσύνη τους προς τον αρχηγό του κόμματος.
Τι θα συμβεί λοιπόν αν η βάση εκλέξει έναν αρχηγό με τον οποίον η κοινοβουλευτική ομάδα δεν θέλει να συνεργαστεί; Οι βουλευτές τόσο της δεξιάς πτέρυγας όσο και της μετριοπαθούς αριστεράς (soft left) θα βρεθούν αντιμέτωποι με το δίλημμα της αποχώρησης. Δεν πρόκειται να συμφωνήσουν με βασικές πολιτικές επιλογές του Corbyn, τις οποίες θεωρούν μειοψηφικές όχι μόνο μέσα στο κόμμα, αλλά και στη βρετανική κοινωνία.
Δεν πιστεύουν δηλαδή πως η βιομηχανία της χώρας πρέπει να περάσει σε δημόσιο έλεγχο, ούτε πως η Μ. Βρετανία πρέπει να εγκαταλείψει το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Κατηγορούν επίσης τον Corbyn για την αμφιθυμική του στάση στο πρόσφατο ευρωπαϊκό δημοψήφισμα. Κανένα από αυτά τα ζητήματα δεν είναι καινούργιο. Αντιθέτως, είναι τα κορυφαία ζητήματα που παραδοσιακά διχάζουν το κόμμα και το οδήγησαν ήδη μία φορά στη διάσπαση, το 1981, με τη δημιουργία του κεντρώου SDP, μέσα από το οποίο προέκυψαν τελικά οι σημερινοί Liberal Democrats.
Η συζήτηση για την περίφημη Clause 4, δηλαδή τo άρθρο 4 του καταστατικού των Εργατικών που προέβλεπε ότι τα μέσα παραγωγής θα πρέπει να βρίσκονται υπό δημόσιο έλεγχο, ξεκίνησε τη δεκαετία του ’30. Προσέλαβε δε μεγάλες διαστάσεις μετά το 1950, όταν στελέχη των Labour διαπίστωσαν την ανάγκη προσαρμογής του κόμματος στις νέες συνθήκες που δημιουργούσε ο καπιταλισμός, και κατά συνέπεια την ανάγκη υιοθέτησης εναλλακτικών προτάσεων αναδιανομής του εισοδήματος.
Στον διάλογο αυτό συμμετείχαν εμβληματικές προσωπικότητες, όπως ο τότε αρχηγός του κόμματος Hugh Gaitskell, ο διανοούμενος Tony Crosland και ο Roy Jenkins, φιλελεύθερος μεταρρυθμιστής που άλλαξε το πρόσωπο της Μ. Βρετανίας τις δεκαετίες του ’60 και ’70 με μία σειρά νόμων, όπως η κατάργηση θανατικής ποινής, η παύση των διώξεων των ομοφυλοφίλων, αλλά και ο τερματισμός διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και της λογοκρισίας στις τέχνες.
Ο Jenkins ήταν επίσης ο πολιτικός γύρω από τον οποίον συντάχθηκαν οι 69 φιλοευρωπαίοι Εργατικοί το 1971, υπερψηφίζοντας μαζί με τους Συντηρητικούς τους όρους εισόδου της χώρας στην τότε ΕΟΚ ενάντια στην επίσημη, ευρωσκεπτικιστική γραμμή των Labour και του τότε αρχηγού τους Harold Wilson. Ηταν η μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ανταρσία στην ιστορία του κόμματος.
Δέκα χρόνια αργότερα, οι Κεντρώοι, αντιμέτωποι με την επικράτηση της ριζοσπαστικής Αριστεράς και την ανάδειξη του Michael Foot στην ηγεσία του κόμματος, εγκατέλειψαν τους Labour για να δημιουργήσουν το SDP. Το νέο κόμμα επιχείρησε να αλλάξει τον πολιτικό χάρτη της Βρετανίας, απευθυνόμενο στον κεντρώο χώρο. Γνώρισε μεγάλη αποδοχή το πρώτο διάστημα της ύπαρξής του, προσέκρουσε όμως τελικά στο εμπόδιο του εκλογικού νόμου. Ενώ δηλαδή στις εκλογές του 1983 πήρε 25% και ουσιαστικά μοιράστηκε τις ψήφους της Κεντροαριστεράς με το Εργατικό Κόμμα (27%), κατάφερε να εκλέξει μόνο 23 βουλευτές.
Ο εκλογικός νόμος είναι ουσιαστικά και η απάντηση για όσα συμβαίνουν αυτές τις μέρες στους Labour. Το Εργατικό Κόμμα είναι ένας μεγάλος, ετερόκλητος συνασπισμός ιδεολογικών τάσεων του Κέντρου και της Αριστεράς, επιβεβλημένος ουσιαστικά από το αυστηρά πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα της Μ. Βρετανίας που απαγορεύει σε μικρότερα κόμματα να εκπροσωπηθούν στη Βουλή. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το UKIP, τρίτη δύναμη στη χώρα με 12% στις εκλογές του 2015 και 4 εκατ. ψηφοφόρους (δηλαδή το 40% όσων ψήφισαν Labour) και μόνο έναν βουλευτή!
Ο συνεκτικός δεσμός του Εργατικού Κόμματος είναι λοιπόν ο εκλογικός νόμος που επιτρέπει σε όλες τις τάσεις που το συγκροτούν να εκπροσωπηθούν στη Βουλή. Είναι χαρακτηριστικό πως ο ίδιος ο Corbyn, από το 1983, οπότε εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής στο Βόρειο Λονδίνο μέχρι το 2015, όταν κέρδισε την αρχηγία, είχε ψηφίσει 500 φορές ενάντια στην επίσημη γραμμή του κόμματος!
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν οι Κεντρώοι και Δεξιοί Labour με το ακαταμάχητο επιχείρημα των συνεχόμενων επικρατήσεων του κόμματος υπό την ηγεσία του κορυφαία εκπρόσωπου τους Tony Blair θα δεχθούν να μετατραπούν σε αντάρτες του κόμματος. Αν, δηλαδή, θα αναλάβουν ουσιαστικά τον ρόλο που είχε ο Jeremy Corbyn στο μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής του καριέρας.
*Ο Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και πολιτικός επιστήμονας. Εργάζεται στη Hansard Society.