Σε περίπτωση που εκλεγεί στην προεδρία των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου, το μέλλον για την Αμερική και τον υπόλοιπο κόσμο θα είναι δύσκολα προβλέψιμο. Με βάση την ακατάσχετη ρητορεία του εβδομηντάρη –αλλά καλοστεκούμενου– επιχειρηματία, μπορούμε να θέσουμε στους αναγνώστες μια σειρά ερωτημάτων που θα θυμίζει διαγώνισμα πολλαπλών επιλογών: Είναι ο Τραμπ ένας βολεμένος (πάμπλουτος) αμφισβητίας του αμερικανικού οικονομικού, πολιτικού και στρατηγικού συστήματος; Είναι ένας αδίστακτος δεξιοτέχνης του λαϊκισμού; Είναι απλά ένας φαφλατάς ρατσιστής, αλλά και ασυμβίβαστος υποστηρικτής της λευκής φυλής; Είναι ένας τζογαδόρος (κυριολεκτικά και μεταφορικά) που εκμεταλλεύεται τα λαϊκά συναισθήματα εναντίον κάθε περιορισμού στην ελευθερία κινήσεων του ατόμου;
Απεχθάνεται την ασφυκτική πολιτική ορθότητα; Και μισεί την ασύμμετρη ανοχή στη διαφορετικότητα; Ή, μήπως, είναι τελικά «όλα τα παραπάνω»;
Γενικότερα, σε θέματα εξωτερικής πολιτικής δεν φαίνεται να γνωρίζει και πολλά ο επιχειρηματίας υποψήφιος! Οι πρόσφατες τοποθετήσεις του γεννά και πάλι μια αλυσίδα ερωτημάτων: Είναι ένας απομονωτιστής που θέλει να υψώσει απόρθητα τείχη γύρω από το «αμερικανικό φρούριο»; Θέλει να επιστρέψει η Αμερική στην περίοδο του δόγματος Μονρόε; Γιατί αμφισβητεί παραδοσιακές συμμαχίες, όπως το ΝΑΤΟ, και ανοίγει προοπτικές διμερούς συνεργασίας κυρίως με την Κίνα και τη Ρωσία; Γιατί υπόσχεται τη μαζική απέλαση απιστοποίητων μεταναστών, με ιδιαίτερη έμφαση στους μουσουλμάνους και τους Μεξικανούς; Γιατί κομπάζει ότι θα χτίσει ένα τείχος στα σύνορα με το Μεξικό, το οποίο –όπως λέει– θα γίνει με έξοδα του φτωχού γείτονα των ΗΠΑ; Γιατί συναγελάζεται με ακραίους εθνικιστικούς κύκλους στην Ευρώπη (π.χ., Νάιτζελ Φάρατζ στη Βρετανία και Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία) που στόχο έχουν τη αποδιάρθρωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τη διάλυση της Ευρωζώνης και την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα του παρελθόντος; Και, τέλος, γιατί καταφεύγει σε ένα χωριστικό και συγκρουσιακό λόγο, γνωρίζοντας ότι αν γίνει πρόεδρος θα συνεχίσει να έχει το δάκτυλό του στη σκανδάλη του μεγαλύτερου πυρηνικού οπλοστασίου στον κόσμο;
Απέναντι στον Τραμπ, στις αμερικανικές εκλογές της 8ης Νοεμβρίου, θα βρεθεί η Χίλαρι Κλίντον, η οποία αν εκλεγεί (προηγείται καθαρά μέχρι σήμερα στις περισσότερες δημοσκοπήσεις) θα είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι προβλέψεις των αναλυτών συγκεντρώνονται στη «συνέχεια», παρά στη «ρήξη» με το παρελθόν, στα χρόνια της επερχόμενης πιθανής προεδρίας της. Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Χίλαρι είναι ότι εδώ και πολλές δεκαετίες ισχύει μια αδήλωτη εναλλαγή στην εξουσία ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα των ΗΠΑ – τους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικανούς.
Και αν συνεχιστεί η παραδοσιακή συμπεριφορά του εκλογικού σώματος, μετά την επιτυχή αλλά υποτιμημένη οκταετία του Δημοκρατικού Ομπάμα, θα έπρεπε να ακολουθήσει ένας Ρεπουμπλικανός. Ευτυχώς για την κ. Κλίντον ο Ντόναλντ Τραμπ συμπεριφέρεται σαν τον χειρότερο εχθρό του εαυτού του, απειλώντας το κόμμα του ακόμη και με διάσπαση (ή το λιγότερο προκαλώντας την αδιαφορία και αποχή πολλών Ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων).
Αν ισχύουν όλα τα παραπάνω, η πρόβλεψη για μία ή δύο τετραετίες προεδρίας Κλίντον γίνεται σχετικά μια εύκολη υπόθεση. Το κυριότερο χαρακτηριστικό που εξοπλίζει τη Χίλαρι είναι η πολυετής εμπλοκή της στην πολιτική (ως γερουσιαστής στο Κογκρέσο, ως δραστήρια Πρώτη Κυρία δίπλα στον άνδρα της Μπιλ Κλίντον και κοντά στον πρόεδρο Ομπάμα ως υπουργός του των Εξωτερικών επί σειρά ετών (παρά τη σκληρή αντιπαράθεσή τους στις προεδρικές εκλογές του 2008). Και, βεβαίως, έχει δεχθεί η Χίλαρι Κλίντον την αμείλικτη κριτική από τον Ντόναλντ Τραμπ για πολλές άστοχες πράξεις και ατυχείς παραλείψεις. Ο μεγαλοεπιχειρηματίας τής επιτίθεται με ιδιαίτερη σκληρότητα καθημερινά για την πρόχειρη άσκηση των καθηκόντων της, απομονώνοντας στις επιθέσεις του την ευρύτατη χρήση του προσωπικού της υπολογιστή για μηνύματα ύψιστης διαβάθμισης σχετικά με την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Και καθώς οι δημοσκοπήσεις απογοητεύουν τον Τραμπ, αυτός κλιμακώνει τις επιθέσεις του κατά της Κλίντον αμφισβητώντας ακόμη και την ψυχική και φυσική της υγεία.
Καθώς γράφω αυτές τις αράδες, σκέπτομαι ότι το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών του Νοεμβρίου μπορεί ακόμη και να μας αιφνιδιάσει, ανατρέποντας τις προβλέψεις των ημερών μας. Στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση, αναπτύσσονται πολιτικές δυνάμεις που αμφισβητούν το στάτους κβο. Το πιο ανησυχητικό φαινόμενο της εποχής μας είναι η ραγδαία αύξηση της ανισότητας στην κατανομή των εισοδημάτων και η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Και επειδή η δημοκρατία στηρίζεται πάνω στη μεσαία τάξη, και κατ’ επέκταση στηρίζεται και η πολιτική σταθερότητα, είναι καιρός να ηχήσουν τα καμπανάκια του κινδύνου. Ο νεοφιλελευθερισμός, οι αρχές του ελεύθερου εμπορίου και ο άκρατος ανταγωνισμός της παγκοσμιοποίησης έχουν ενισχύσει επικίνδυνα την απαισιοδοξία στη ραχοκοκαλιά των ανεπτυγμένων περιοχών σε όλα τα σημεία της υφηλίου. Κορυφαίο σύμπτωμα της εποχής μας είναι η μετεγκατάσταση των βιομηχανιών της Δύσης σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια και χαμηλή φορολογία και, ταυτοχρόνως, το προσφυγικό κύμα που απειλεί να ανατρέψει τις παραδοσιακές ισορροπίες στις χειμαζόμενες οικονομίες στον Βορρά του πλανήτη. Το μήνυμα είναι «κάντε κάτι πριν από την επερχόμενη θύελλα».
Επιστρέφοντας στο κεντρικό ερώτημα αυτού του σημειώματος, το οποίο σχετίζεται με την αναμέτρηση Τραμπ – Κλίντον, ο πεπειραμένος αναγνώστης δικαιολογημένα θα παρατηρήσει: «Μα φίλε μου, οι πολιτικοί, παντού, πολλά τάζουν προεκλογικά και πολύ λιγότερα πραγματοποιούν όταν έρχονται στη εξουσία! Και εδώ στην Ελλάδα όλοι μας έχουμε πικρά πείρα του φαινομένου». Δεκτή η παρατήρηση! Αλλά, όσοι από μας έχουν διαβάσει το παραλήρημα του Αδόλφου Χίτλερ στο βιβλίο του «Ο αγών μου» θα δουν ότι «και τα είπε και τα έκανε». Και το κόστος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που επακολούθησε πέρασε τα εξήντα εκατομμύρια νεκρούς.
*Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών.