Οι εικόνες από το μικροσκόπιο είναι εντυπωσιακές: στη μία, εμφανίζονται τα σωματίδια της ρύπανσης που αιωρούνται· στη δεύτερη, εμφανίζονται τα ίδια ακριβώς σωματίδια στον εγκεφαλικό φλοιό ανθρώπων που έζησαν στο Μάντσεστερ και στην Πόλη του Μεξικού. Το συμπέρασμα της έρευνας που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Science (PNAS) είναι ότι κάποια τοξικά υποπροϊόντα της καύσης ορυκτών καυσίμων εισέρχονται απευθείας στον ανθρώπινο εγκέφαλο, μέσω της αναπνευστικής οδού.
Η έρευνα της καθηγήτριας Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ Μπάρμπαρα Μάχερ εντόπισε στον εγκεφαλικό φλοιό 37 ανθρώπων ηλικίας από 3 έως 92 ετών σωματίδια μαγνητίτη, αλλά και κοβαλτίου, πλατίνας και νικελίου. Πριν από τρεις δεκαετίες, ερευνητές είχαν εντοπίσει στους εγκεφάλους ανθρώπων που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ μαγνητίτη (μεταλλική ένωση σιδήρου και οξυγόνου) που δημιουργεί ο ίδιος ο οργανισμός του πάσχοντα. Η έρευνα της Μάχερ, τώρα, διαπίστωσε ότι τα σωματίδια μαγνητίτη που εισέρχονται στους εγκεφάλους των κατοίκων των πόλεων από τη μύτη είναι πολύ περισσότερα.
«Βρήκαμε εκατομμύρια σωματίδια μαγνητίτη ανά γραμμάριο παγωμένου εγκεφαλικού ιστού», είπε η Μάχερ. «Είναι απίστευτο. Ο μαγνητίτης στον εγκέφαλο δεν είναι κάτι που θέλουμε να έχουμε, γιατί είναι ιδιαίτερα τοξικός εκεί», εξήγησε η ερευνήτρια. Ο μαγνητίτης δημιουργεί ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, οι οποίες προκαλούν οξειδωτική βλάβη στα κύτταρα.
«Πολλά από τα σωματίδια μαγνητίτη που βρήκαμε στον εγκέφαλο έχουν πολύ χαρακτηριστική μορφή», είπε η Μάχερ. «Δεν είναι πολυεδρικά, όπως αυτά που δημιουργούνται από τον οργανισμό, αλλά εντελώς σφαιρικά, επειδή σχηματίστηκαν ως σταγονίδια λιωμένου μετάλλου από τη διαδικασία της καύσης, από κινητήρες αυτοκινήτων, βιομηχανίες, εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, οπουδήποτε καίγονται καύσιμα», προσέθεσε. Οι θερμοκρασίες που απαιτούνται προκειμένου να αποκτήσουν τα σωματίδια τη μορφή αυτή είναι αδύνατο να απαντηθούν στον ανθρώπινο οργανισμό.
«Επίσης, βρήκαμε στους εγκεφάλους που μελετήσαμε άλλα μεταλλικά σωματίδια, όπως πλατίνα, κοβάλτιο και νικέλιο. Είναι απίθανο να προκύψει πλατίνα από κάποια φυσιολογική διεργασία στο εσωτερικό του εγκεφάλου. Είναι κάτι που μας δείχνει ότι η πηγή είναι μάλλον κάποιος καταλύτης αυτοκινήτου».
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος περιβάλλεται από ένα προστατευτικό «φίλτρο», το οποίο, όμως, δεν υπάρχει στην περίπτωση του οσφρητικού βολβού. «Οταν τα νανοσωματίδια περάσουν από τη μύτη στο κέντρο του εγκεφάλου που διαχειρίζεται την όσφρηση μπορούν να διαχυθούν σε άλλες εγκεφαλικές περιοχές, όπως ο ιππόκαμπος και ο εγκεφαλικός φλοιός – περιοχές στις οποίες αναπτύσσεται η νόσος Αλτσχάιμερ», είπε ο καθηγητής Ντέιβιντ Αλσοπ, ειδικός στη συγκεκριμένη νόσο.
Κίνδυνος Αλτσχάιμερ
Περισσότερες μελέτες απαιτούνται προκειμένου να εξακριβωθεί ο ακριβής μηχανισμός μέσω του οποίου τα τοξικά σωματίδια επιδρούν στον εγκέφαλο. Υπάρχουν, πάντως, ήδη αρκετές μελέτες σε ζώα που συσχετίζουν την ατμοσφαιρική ρύπανση με νευροεκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου, ενώ μεγάλη έρευνα του 2014 στον πληθυσμό της Ταϊβάν διαπίστωσε ότι η μακροχρόνια έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση (όζον, μικροσωματίδια) συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ.
«Η γνώση είναι δύναμη», είπε η Μάχερ στην εφημερίδα Guardian. «Αν η έκθεση στη ρύπανση από την κυκλοφορία είναι ακόμη χειρότερη για την υγεία από όσο νομίζαμε, τότε πρέπει να περιορίσουμε τη δόση μας όσο περισσότερο γίνεται». Η ερευνήτρια θεωρεί ότι τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν δεν είναι ατομικά αλλά συστημικά. «Χρειάζεται σημαντική αλλαγή πολιτικής ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση της ανθρώπινης υγείας από τα σωματίδια της ρύπανσης. Οσο περισσότερο συνειδητοποιούμε τις επιδράσεις της, τόσο πιο επείγον γίνεται να μειώσουμε τις συγκεντρώσεις των σωματιδίων στην ατμόσφαιρα».