«Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή». Αυτός ήταν ο τίτλος συνέντευξης του νέου πρεσβευτή της χώρας μας στην Ουάσιγκτον, Χάρη Λαλάκου, στο διπλωματικό περιοδικό The Washington Diplomat. Αναφερόταν, βέβαια, στην προσφυγική κρίση, καθώς από την Ελλάδα έχουν περάσει οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες που αναζητούν το μέλλον τους στην Ευρώπη.
Πιο συγκεκριμένος ήταν ο υπότιτλος: «Στα όριά της, η Ελλάδα αναζητά βοήθεια ενόψει της Συνόδου του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες». Κατά την επίσκεψη του ύπατου αρμοστή για τους πρόσφυγες Φίλιπο Γκράσι στην Ελλάδα, πράγματι συζητήθηκε η ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας με τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών. Αν είχαν εφαρμοσθεί ταχύτερα οι προβλέψεις της συμφωνίας Τουρκίας – Ε.Ε. για τη μετεγκατάσταση των προσφύγων εντός της Ε.Ε. και επαναπροώθησης των παράτυπων μεταναστών στην Τουρκία, αυτή πιθανώς να ήταν απλώς συμπληρωματική. Οσο όμως καθυστερούν, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ανάγκη ανάπτυξης συνεργασιών, ώστε να διασφαλισθεί ότι για όσο καιρό βρίσκονται στην Ελλάδα οι συνθήκες της φιλοξενίας τους θα είναι ανθρώπινες.
Το ζήτημα είναι κρίσιμο για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Κατά την επίσκεψή του, ο κ. Γκράσι τόνισε την ανάγκη βελτίωσης των χώρων φιλοξενίας των προσφύγων, ενώ ο υφυπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας αναγνώρισε επίσης το δικαίωμά τους στην εκπαίδευση και την απασχόληση. Αυτά, επί της αρχής. Διότι στην πράξη, η Ελλάδα δεν έχει ούτε πόρους ούτε ευκαιρίες στην αγορά εργασίας. Αν πράγματι το πιστεύει, πρέπει να βρει τον πολιτικό δυναμισμό να διεκδικήσει διεθνή κονδύλια.
Ο πρέσβης Λαλάκος τόνισε ότι η Ελλάδα προσβλέπει στη Σύνοδο των Ηγετών που διοργανώνει ο Αμερικανός πρόεδρος στο περιθώριο της Συνόδου του ΟΗΕ για την προσέλκυση δωρητών για τους πρόσφυγες. Οπως είπε στο περιοδικό, η Ελλάδα χρειάζεται 1,8 δισ. ευρώ φέτος, αλλά μέχρι στιγμής έχει λάβει μόνο 250 εκατομμύρια από την Ε.Ε. Βέβαια, σημείωσε ότι δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων, αλλά και μετεγκατάστασης όσων είναι παγιδευμένοι στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον κ. Μουζάλα, τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν δεχθεί μόλις 3.500 πρόσφυγες από τις 30.000 που προβλεπόταν να μετεγκατασταθούν φέτος. Οπως διευκρίνισε, 7.500 είναι έτοιμοι από ελληνικής πλευράς, αλλά οι ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν κάνει αιτήσεις για να τους υποδεχθούν.
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα δέχεται κριτική ότι δεν πραγματοποιεί αρκετά γρήγορα τις επιστροφές που προβλέπει η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας. Καθώς όμως η συμφωνία πρέπει να διασφαλίζει τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, η Ε.Ε. έχει υποσχεθεί την εξέταση κάθε αίτησης ξεχωριστά – και την αποστολή 400 Ευρωπαίων για να βοηθήσουν τις ελληνικές υπηρεσίες ασύλου. Ο κ. Μουζάλας σημειώνει ότι τα κράτη-μέλη έχουν στείλει μόλις 19, καταλογίζοντας στην Ευρώπη έλλειψη υποστήριξης. Αντίθετα, γερμανικά Μέσα θεωρούν την Ελλάδα υπεύθυνη για τις καθυστερήσεις, με το σκεπτικό ότι «εδώ δεν μπορεί να συντονίσει τις δικές της υπηρεσίες, θα συντονίσει και Ευρωπαίους;»
Πίσω από τις αλληλοκατηγορίες βρίσκεται μια αδιάσειστη πολιτική πραγματικότητα. Η αντοχή των κυβερνήσεων της Ε.Ε. εξαντλείται όσο παραμένει ο φόβος της τρομοκρατίας και των προσφυγικών ροών. Το βλέπουμε στα προβλήματα της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ στη Γερμανία και στην άνοδο των εθνικιστών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ετσι, με τις πρώτες ανησυχίες για κατάρρευση της συμφωνίας με την Τουρκία, οι δηλώσεις του Γερμανού υπουργού Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ επανέφεραν στην επιφάνεια σχέδια για απομόνωση των προσφύγων στην Ελλάδα και την Ιταλία, στη λογική της συμφωνίας του Δουβλίνου ότι ο αιτούμενος άσυλο προωθείται στη χώρα εισόδου.
Υπό αυτές τις συνθήκες, το να λέμε ότι το πρόβλημα είναι διεθνές και να ζητάμε γενικώς και αορίστως διεθνή λύση είναι μια άμυνα, αλλά δεν είναι αρκετή. Η Σύνοδος του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη είναι μία καλή ευκαιρία για να αξιοποιήσουμε τη θέση μας στην πρώτη γραμμή του προβλήματος για να προωθήσουμε δημιουργικές λύσεις, που θα διασφαλίσουν την ασφάλεια και τα δικαιώματα των προσφύγων, και μαζί με αυτά ένα ασφαλέστερο μέλλον για όλους.