Ανησυχητικά είναι τα μηνύματα από το λαθρεμπόριο καπνού το 2016. Οι πρώτες πληροφορίες που συγκέντρωσε η «Κ» αναφέρουν ότι, κατά το α΄ τρίμηνο φέτος, το παράνομο εμπόριο καπνού ξεπέρασε και πάλι το 20% της συνολικής κατανάλωσης. Ουσιαστικά επιστρέφουμε στο 2014, όταν το λαθρεμπόριο καπνού «κάλυψε» το 20,6% της συνολικής κατανάλωσης. Αντίθετα, το 2015 είχαμε υποχώρηση στο 19,8%.
Οι λόγοι αυτής της μείωσης θα πρέπει να αποδοθούν: α) στη φορολογική σταθερότητα των τελευταίων δύο ετών, καθώς δεν είχε αυξηθεί ο φόρος στα τσιγάρα, β) στις σημαντικές προσπάθειες της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς σε συνεργασία με τις διωκτικές αρχές, που συνέβαλαν στη μικρή κάμψη του λαθρεμπορίου για πρώτη φορά ύστερα από έξι χρόνια ραγδαίας ανόδου, και γ) στην έλλειψη χρημάτων από τους καταναλωτές, που περιόρισαν το κάπνισμα.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι στα χρόνια της επταετούς ύφεσης το παράνομο εμπόριο καπνού επταπλασιάσθηκε, καθώς από το 3% της εγχώριας παραγωγής το 2009 έφθασε το 2015 να αποτελεί το 19,8% των εγχώριων πωλήσεων. Μόνο το 2015 το ελληνικό Δημόσιο απώλεσε 637 εκατ. ευρώ από το λαθρεμπόριο, σύμφωνα με τη μελέτη της KPMG. Οι συνέπειες του παράνομου εμπορίου είναι χαμένα έσοδα για τα δημόσια ταμεία, χαμένες θέσεις εργασίας και έσοδα για τη νόμιμη αλυσίδα (καπνοπαραγωγοί, βιομηχανία, λιανεμπόριο), χρηματοδότηση εγκληματικών δραστηριοτήτων σε άλλους τομείς, υπονόμευση των στόχων της δημόσιας υγείας και ανεξέλεγκτη πρόσβαση των νέων σε φτηνά και επικίνδυνα τσιγάρα.
Υπερφορολόγηση
Τα τσιγάρα αποτελούν το πλέον φορολογημένο προϊόν στη χώρα, καθώς ο φόρος φθάνει το 84% της λιανικής τιμής σήμερα και το 90% από 1ης Ιανουαρίου 2017, ενώ η φοροδοτική ικανότητα του κλάδου έχει εξαντληθεί. Περισσότερα από 10.000 περίπτερα και ψιλικά (ένα στα 3) έχουν κλείσει. Η εφαρμογή της νέας αύξησης της φορολογίας στα καπνικά, από 1ης Ιανουαρίου 2017, αναμένεται να αποσταθεροποιήσει εκ νέου τη νόμιμη αγορά προς όφελος του παράνομου εμπορίου. Εκτιμάται από τις εταιρείες του κλάδου ότι με την επικείμενη αύξηση φορολογίας το λαθρεμπόριο θα εκτιναχθεί και τα κρατικά έσοδα θα συνεχίσουν να μειώνονται. Η φορολογία των τσιγάρων θα αγγίξει το 90% τον Ιανουάριο 2017. Η Ελλάδα θα έχει την υψηλότερη φορολογία τσιγάρων στην Ευρώπη, χωρίς δυστυχώς να έχει τα μέσα να πατάξει το παράνομο εμπόριο και να προστατεύσει τα δημόσια έσοδα και τη δημόσια υγεία. Οπως αναφέρουν στελέχη των εγχώριων καπνοβιομηχανιών, χρειάζεται σταθερό φορολογικό πλαίσιο χωρίς καμία αλλαγή στο επίπεδο και στη δομή του φόρου, προκειμένου να εξομαλυνθεί περαιτέρω η αγορά και να διασφαλιστούν τα δημόσια έσοδα. Η μεγαλύτερη εταιρεία του κλάδου, η «Παπαστράτος», έχει δαπανήσει από το 2012 περισσότερα από 3,5 εκατ. ευρώ σε ενέργειες υποστήριξης της πολιτείας και των διωκτικών αρχών στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου αλλά και ευαισθητοποίησης των πολιτών. Η τελευταία δράση αφορά τη δωρεά ενός αυτοκινούμενου x-ray scanner, αξίας δύο εκατ. ευρώ, προς το υπουργείο Οικονομικών, για τον έλεγχο φορτηγών και εμπορευματοκιβωτίων από τα τελωνεία της χώρας.
Σημαντικός και στη σωστή κατεύθυνση χαρακτηρίζεται ο νέος νόμος για την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου, ο οποίος ψηφίστηκε τον περασμένο Ιούλιο και συμπεριλαμβάνει, εκτός άλλων, τη δημιουργία συντονιστικού κέντρου με στελέχη των διωκτικών αρχών. Ομως η έλλειψη στελεχών και εξοπλισμού παραμένει ανυπέρβλητο εμπόδιο.
Το λαθρεμπόριο είναι παγκόσμιο πρόβλημα που δεν περιορίζεται στα σύνορα της Ε.Ε. Πράγματι, μεγάλο μέρος του παράνομου εμπορίου καπνού στις αγορές της Ε.Ε. εισέρχεται στα κράτη-μέλη από χώρες εκτός της Ενωσης, με τη μορφή άγνωστης προέλευσης τσιγάρων (Φθηνά Λευκά / illicit whites). Η τεχνολογία παίζει καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και της φοροδιαφυγής. Ωστόσο, επειδή το παράνομο εμπόριο που εμφανίζεται σε μια χώρα συχνά προέρχεται ή διακινείται μέσω άλλης χώρας, για να είναι πραγματικά αποτελεσματική η τεχνολογία, θα πρέπει να επιτρέπει τη διασυνοριακή συνδεσιμότητα μεταξύ των διαφορετικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο.