Δυστυχώς, η είδηση από τα Ιωάννινα, με τη βεβήλωση της εβραϊκής συναγωγής, δεν αποτελεί «κεραυνό εν αιθρία», ή έστω καταγραφή σπάνιας εκδήλωσης ενός αποκρουστικού φαινομένου, όπως συνέβαινε κάποτε, πριν από χρόνια. «Αγνωστοι», λέει, σχεδίασαν αγκυλωτούς σταυρούς στους εξωτερικούς τοίχους της συναγωγής και σε γειτονικά σπίτια. «Η αντισημιτική ρητορική του μίσους των τελευταίων εβδομάδων οδηγεί τους αμετανόητους νοσταλγούς ενός εφιαλτικού παρελθόντος να βανδαλίσουν ιερούς χώρους», διαβάζω πως είπε ο πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας Ιωαννίνων Μωυσής Ελισάφ. Πόσο δίκιο υπάρχει πίσω από τα λόγια του! Και όχι μόνο όσον αφορά τον αντισημιτισμό, αλλά γενικότερα τη «ρητορική μίσους», τη συχνή εμφάνισή της, καθώς και την μη αποτελεσματική δράση για την αντιμετώπισή της.
Ως προς τη χρήση του χιτλερικού συμβόλου, τι να πρωτοπεί κανείς για μια χώρα που βλέπει βουλευτές της είτε να έχουν τη σβάστικα τατουάζ, είτε να φωτογραφίζονται με το σήμα του ναζισμού; Τι να πει, καθώς όχι με τη μορφή εξαίρεσης ακούει σε κοινωνικές συναθροίσεις ουκ ολίγες θεωρίες, πως για όλα τα δεινά του κόσμου «φταίνε οι Εβραίοι»; Τουλάχιστον και ευτυχώς, σε αυτό το πεδίο, τα κρούσματα αφορούν μόνο έκφραση χυδαίων λόγων, είτε προφορικά, είτε σε τοίχους και σε μπροσούρες, ή και «επιθέσεων» σε μνημεία: δεν ασκήθηκε, δηλαδή, σωματική βία.
Η «ρητορική μίσους» γενικότερα, ωστόσο, έχει έως τώρα ανθρώπινα θύματα: Είναι μεγάλος ο αριθμός μεταναστών και προσφύγων που έχασαν τη ζωή τους ή αποτέλεσαν στόχο σωματικής βίας. Ηταν ο Παύλος Φύσσας. Αλλά ήταν και πολιτικοί: Κ. Χατζηδάκης, Απ. Κακλαμάνης και, πιο πρόσφατα –ούτε έναν χρόνο πριν–, Γ.Κουμουτσάκος. Τα κίνητρα διαφορετικά, αλλά όλων προηγήθηκε το γνωστό «σκηνικό» της προπαρασκευής: Φραστικές επιθέσεις -απειλές – στοχοποίηση προετοίμασαν την άσκηση σωματικής βίας. Επόμενο στάδιο; Διαμορφώνεται αίσθηση ανομίας, πεποίθηση ατιμωρησίας, άρα και «ενθάρρυνσης» για παρόμοιες συμπεριφορές και πρακτικές. Τα περιστατικά με πολίτες και «πολίτες» να εκφράζουν ρατσιστικές και μισαλλόδοξες αντιλήψεις έχουν, εν τω μεταξύ, πληθύνει ανησυχητικά.
Το πράγμα μοιάζει να χειροτερεύει. Δίπλα στα παραδοσιακά φοβικά (ή και βολικά) ξενοφοβικά αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας, σύμφωνα με τα οποία πάντα φταίνε οι άλλοι, προστίθεται και ένα διευρυνόμενο πανευρωπαϊκό ρεύμα «κουστουμαρισμένων» νεοναζιστικών – νεοφασιστικών αντιλήψεων.
Την ίδια στιγμή, σε άλλη κλίμακα αλλά εντός των τειχών, αρχίζει με ιδιαίτερα έντονο τρόπο να κάνει την εμφάνισή του το φαινόμενο της στοχοποίησης προσώπων και ομάδων πολιτών, από τα χείλη εκείνων που υποτίθεται έχουν ευθύνη και ρόλο, μεταξύ άλλων, την προάσπιση της δημοκρατίας και των ατομικών δικαιωμάτων. Το καζάνι βράζει…