Ο λαβύρινθος του Franco Maria Ricci

4' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Eργο ενός παθιασμένου μαικήνα των τεχνών, το δάσος από μπαμπού στη βόρεια Ιταλία διεκδικεί τον τίτλο του πιο περιπετειώδους κήπου στον κόσμο.

Η ολόφωτη αίθουσα, επενδεδυμένη με πολύτιμα μάρμαρα, θυμίζει προθάλαμο σε παλάτσο εκκεντρικού οικοδεσπότη που άνοιξε τις πόρτες του αρχοντικού του για να δεξιωθεί κόσμο. Πολύ κόσμο. Τριγύρω μου οικογένειες, παιδιά και παππούδες, ζευγάρια, νεανικές παρέες, μια κοσμοσυρροή που είχε ήδη προαναγγελθεί από το γεμάτο πάρκινγκ. Είναι θέμα χρόνου τα αυτοκίνητα να αρχίσουν να απλώνονται στα γειτονικά χωράφια.

Ενας περαστικός θα μπορούσε ίσως να αναρωτηθεί τι κρύβεται πίσω από τους φρεσκοχτισμένους ψηλούς τοίχους που φράσσουν τη θέα. Αλλο ένα εργοστάσιο άραγε; Δεν θα ήταν περίεργο… Βρισκόμαστε στην περιοχή Masone του Fontanellato, στα περίχωρα της Πάρμας. Στην καρδιά της βόρειας Ιταλίας. Η αχανής πεδιάδα του Πάδου αποτελεί την αιχμή του δόρατος του «made in Italy»: 20 εκατομμύρια κάτοικοι, πολλές βιομηχανικές μονάδες και ένας ορίζοντας καλυμμένος από καμινάδες. Ομως, εδώ δεν παράγονται πλέον μόνο μηχανές και κάθε λογής προϊόντα ευζωίας. Το λόγο έχουν και τα όνειρα, σαν αυτά που κάνουν οι περιπατητές όταν περιπλανώνται δίχως σκοπό…

Περιμένοντας τη σειρά μας, το βλέμμα πέφτει αναπόφευκτα στην Jaguar E-type, ένα έργο τέχνης φτιαγμένο για τους δρόμους και τοποθετημένο στη μέση της αίθουσας. Ο οικοδεσπότης μας είναι ωσεί παρών λοιπόν. Ωσπου φτάνουμε στη χαμογελαστή, κομψή κοπέλα, η οποία είναι εκεί για να μας υποδεχτεί, αλλά κυρίως να μας καθησυχάσει: «Αυτός ο χάρτης θα σας βοηθήσει να βρεθείτε στην πλατεία με την πυραμίδα και να βρείτε την έξοδο. Στο εισιτήριο εισόδου υπάρχει το τηλέφωνο της ρεσεψιόν. Είναι αυτοκόλλητο, καλύτερα να το κολλήσετε στα ρούχα ή στην τσάντα σας». Με το χάρτη, σαν άλλο μίτο της Αριάδνης, στο χέρι ανοίγουμε την πόρτα. Μπροστά μας απλώνεται ο μεγαλύτερος λαβύρινθος του κόσμου!

Η υπόσχεση στον Μπόρχες

Ιδιοκτήτης είναι ο Φράνκο Μαρία Ρίτσι, συλλέκτης έργων τέχνης και εκδότης. Ο δαιδαλώδης κήπος στον οποίο θα περιπλανηθούμε είναι το πάθος του, μια κανονική folie. Ετσι συνήθιζαν να ονομάζουν οι αριστοκράτες τα κτίρια που έχτιζαν στους περιβόλους των επαύλεών τους για λόγους διακοσμητικούς ή ψυχαγωγικούς. Το συγκεκριμένο δεν είναι απλό καπρίτσιο αλλά μια υπόσχεση που έδωσε ο Ρίτσι στον Αργεντινό συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες, το μακρινό 1977.     

Το 1965 ο Ricci είχε ιδρύσει τον ομώνυμο εκδοτικό οίκο, αφιερωμένο σε σπάνιες, πανάκριβες εκδόσεις και επανεκδόσεις υψηλής αισθητικής, οι οποίες μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα τον καθιέρωναν στον κύκλο των φιλότεχνων και βιβλιόφιλων. Ο Μπόρχες είχε αναλάβει τη διεύθυνση της σειράς του οίκου «Βιβλιοθήκη της Βαβέλ» (1975-1985). Σε μία από τις επισκέψεις του στο εξοχικό του εκδότη του, προέκυψε η ιδέα του λαβύρινθου – αγαπητό θέμα του Μπόρχες. Ο Ρίτσι, σε μια κρίση «μεγαλείου», ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να φτιάξει τον μεγαλύτερο στον κόσμο, για να του ανταπαντήσει τότε ο Μπόρχες ότι κάτι τέτοιο ήταν αδύνατον, καθώς «ο μεγαλύτερος λαβύρινθος υπάρχει ήδη και είναι η έρημος». Ομως ο πολυμήχανος Ιταλός δεν πτοήθηκε.

Για να πραγματοποιηθεί το όνειρο, χρειάστηκαν χρόνος και θυσίες. Πουλήθηκε ο εκδοτικός οίκος, το έργο μιας ζωής, και μαζί το διαμάντι του, το περιοδικό τέχνης FMR, που εκδιδόταν σε 5 γλώσσες και διακινούνταν μόνο με συνδρομές (1982-2009). Είχε χαρακτηριστεί, μάλιστα, από τους κριτικούς το «ωραιότερο περιοδικό στον κόσμο»!

Ο λαβύρινθος του Franco Maria Ricci-1

Οι εργασίες ξεκίνησαν το 2005 και κράτησαν δέκα χρόνια. Ο λαβύρινθος σε σχήμα αστεριού έχει έκταση 70.000 τ.μ. και κατασκευάστηκε κυριολεκτικά στην αυλή του Ρίτσι, στο πατρικό του κτήμα στο Fontanellato. Εγκαινιάστηκε στα τέλη Μαΐου του 2015 εκθρονίζοντας το λαβύρινθο της φυτείας Dole στη Χαβάη από τη θέση του «μεγαλύτερου στον κόσμο» και αφού ξεπεράστηκαν πολλά εμπόδια, γραφειοκρατικά αλλά και τεχνικά. Το κυριότερο ήταν η επιλογή της βλάστησης. Το μπαμπού δεν είναι ένα φυτό που ευδοκιμεί στην Ιταλία, έχει όμως όλες τις αναγκαίες για ένα λαβύρινθο αρετές: είναι αειθαλές, ανθεκτικό στην κακοκαιρία και στις ασθένειες, δημιουργεί πυκνούς και ψηλούς τοίχους και επίσης δίνει μια νότα εξωτισμού.

Συμπαραστάτες στο εγχείρημα υπήρξαν οι αρχιτέκτονες Pier Carlo Bontempi και Davide Dutto, που υπογράφουν επίσης την κατασκευή των βοηθητικών κτιρίων και του μουσείου, όπου στεγάζεται η συλλογή σπάνιων βιβλίων και έργων τέχνης του Ρίτσι – ανάμεσά τους πάνω από 500 έργα του 16ου έως 20ού αιώνα, που προδίδουν την προτίμηση του συλλέκτη προς τον νεοκλασικισμό. Τα Σαββατοκύριακα στην κεντρική πλατεία καλλιτέχνες δρόμου ξεδιπλώνουν το ταλέντο τους.

Χωρίς τον «μίτο»

«Μαζί, για να μη χαθούμε»· αυτή είναι η πρώτη έγνοια όσων βαδίζουν στο λαβύρινθο και είναι απόλυτα κατανοητό.  Διακριτικά σε κάποιες γωνιές μπορείς να δεις τα νούμερα που θα σε βοηθήσουν να ορίσεις την πορεία σου. Η διαδρομή είναι 3 χλμ., που όμως μπορεί να πολλαπλασιαστούν επ’ άπειρον για όποιον αποφασίσει να βαδίσει χωρίς τον «μίτο». Είναι ζήτημα λίγων δευτερολέπτων να χάσεις τον προσανατολισμό σου, να νομίζεις ότι πηγαίνεις δεξιά, ενώ ακολουθείς αριστερή κατεύθυνση πέφτοντας σε τυφλό σημείο.

Ο λαβύρινθος είναι τόσο άρτια κατασκευασμένος, που δεν αφήνει περιθώρια «κλεψιάς». Είναι πρακτικά αδύνατο να διακρίνεις τα ψηλότερα κτίρια, την πυραμίδα ή τον πύργο στην είσοδο, παρόλο που θεωρητικά εποπτεύουν το χώρο. Μοναδικός βοηθός, αν είσαι τυχερός και το επιτρέπει η μέρα και η εμπειρία σου, ο ήλιος. Ολα είναι προσεγμένα μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια εκεί όπου, κατά ορισμένους (και σίγουρα τον Ρίτσι), κρύβεται ο Θεός.

Παρά το σχετικά ακριβό εισιτήριο των 18 ευρώ, η κοσμοσυρροή που σημειώνεται στο λαβύρινθο του Fontanellato εξηγείται. Είναι μια «ανησυχητική» εμπειρία με αίσιο τέλος, μια περιπέτεια στην οποία μπαίνεις όχι για να χαθείς, αλλά για να ξαναβρεθείς. Αβοήθητος, χωρίς την ασφάλεια της μνήμης και της εμπειρίας, αφήνεσαι στο τυχαίο, στις άπειρες επιλογές που ανοίγονται μπροστά σου. Τρομακτικό και ταυτόχρονα συναρπαστικό, όπως η ζωή…

Ιnfo

www.labirintodifrancomariaricci.it

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή